Post on 05-Aug-2015
transcript
A escola no concello
un achegamento …
Ousá
Cotá
Vilalvite
Narla
DevesaFriol
Condes
Nodar
Carballo
Xiá
Lamas
Roimil
“Tampoco se encuentra en el distrito una escuela pública de instrucción primaria, sino alguna que otra temporal, costeada por los padres de los alumnos”.
1845
Acoden 30 nenos
Sostida polas familias do alumnado
Escolas de temporada sen dotación
•Son escolas de temporada
•Financiadas polas familias
•A asistencia é opcional
•A persoa encargada de poñer escola non ten acreditación oficial
•É alguén da contorna que completa con esta dedicación a súa economía
Estamos falando das escolas de ferrado
…dos escolantes de ferrado
En amarelo as parroquias con escola de ferrado
No Diccionario de Madoz aparecerían todas as escolas do concello?
Memoria de Santiago Pastoriza Taboada y Martínez (1777-1832) sobre a necesidade de crear escolas de primeiras letras en Galicia
1816
Urdilde (Rois)
A necesaria modernización…
1821
1857
Lei de Claudio Moyano
Art. 100. En todo pueblo de 500 almas habrá necesariamente una Escuela pública elemental de niños, y otra, aunque sea incompleta, de niñas.
Las incompletas de niños sólo se consentiránen pueblos de menor vecindario.
1857Articulo 1º La primera enseñanza se divide en elemental y superior
1)Doctrina cristiana y nociones de Historia sagrada, acomodadas a los niños
2)Lectura
3)Escritura.
4)Principios de Gramática castellana, con ejercicios de Ortografía.
5)Principios de Aritmética, con el sistema legal de medidas, pesas y monedas6)Breves nociones de Agricultura, Industria y Comercio, según las localidades.
Artículo 2º La primera enseñanza elemental comprende:
1857Art. 3º La enseñanza que no abrace todas las materias expresadas, se considerará como incompleta para los efectos de los artículos 100, 102, 103, 181 y 189.
Art. 4º La primera enseñanza superior abraza, además de una prudente ampliación de las materias comprendidas en el articulo 2º:
3) Nociones generales de Física y de Historia natural acomodadas a las necesidades más comunes de la vida.
2) Rudimentos de Historia y Geografía, especialmente de España.
1) Principios de Geometría, de Dibujo lineal y de Agrimensura.
1857
Lei Moyano
3) Ligeras nociones de Higiene doméstica.
Art. 5. En las enseñanzas elemental y superior de las niñas se omitirán los estudios de que tratan el párrafo sexto del art. 2º y los párrafos primero y tercero del art. 4º, reemplazándose con:
1) Labores propias del sexo.
2) Elementos de Dibujo aplicado a las mismas labores
Memoria do curso 1864/65Universidade Literaria de Santiago
229 509
1866 Memoria do curso 1864/65
Ousá
Cotá
Vilalvite
Narla
DevesaFriol
Condes
Nodar
Carballo
Xiá
Lamas
Roimil
1867
As dúas primeiras escolas públicas de temporada (100 escudos anuais)
1ª escolas públicas
Escolas de ferrado 1845
1874
La Idea: Revista semanal de Instrucción Pública (25 de maio de 1874)
1874
La Idea: Revista semanal de Instrucción Pública (9 de novembro de 1874)
1885/86
Juana Fernández Pallares
Mestres de Friol
Cursos : 1885/86 ata 1901/02
Francisco López Fernández
Escola incompleta de nenas
Escola completa de nenos
Segundo Benigno García mestre na escola de Miraz
1886
En 1911 é destinado á escola de Serén
Veciño de Vilalvite. Cabo do Somatén (1927)
Participou activamente na vida política localFoi concelleiro dende o ano 1923 ata 1928. Sendo alcalde José Casanova CobasFalece en 1938
A esta escola de Serén despois do falecemento deste mestre chega Emiliano Manrique que anteriormente estivera en Nodar
Actual casa de Cobas onde estivo a escola de Serén ( fotografía achegada por Lorena Pérez Morado)
1888
Escolas incompletas El Magisterio gallego 5/4/1888
1889Mestre de temporada para Xiá : José María López Díaz
Celestino Gallego Castro
Novamente exerce en Friol no curso 1892/93
Xubílase (1920) sendo mestre na escola de Bra
É nomeado alcalde de Friol no ano 1923 ( outubro 1923- xaneiro 1924)
Posteriormente forma parte da corporación municipal presidida por Casanova Cobas
1890
El Magisterio gallego 15/01/1890
El Magisterio gallego 25/07/1890
1893
El Magisterio gallego 5/setembro/1893
1894
José Ramón Sanfiz Lage : Xiá (escola mixta de temporada)El Magisterio gallego 15/xaneiro/18934
1894
1894
1896
Antonio Guillén Pazos
Un curso despois anda por diferentes escolas da provincia No 1936 aparece depurado como mestre con escola en Ceuta e sancionado co traslado á provincia de Lugo (Ribadeo) ?
Ramón Rey Vázquez
Concurso traslados
Completa de nenos Friol
Dende o 1896 ata 1903
Jesus Veiga Amedo Escola de temporada de Guimarei
Un ano despois marcha para a provincia de Pontevedra
Xiá escola de temporada
1900
Remata o século XIX…
Ousá
Cotá
Vilalvite
Narla
Devesa
Friol
Condes
Nodar
Carballo
Xiá
Lamas
Roimil
Guimarei
Miraz
Escolas mixtas de temporada
1ª escolas públicas
A fins do XIX
Escolas de ferrado 1845
A fins do XIX
Século XX
1901A Junta Provincial de Instrucción Pública felicita a…
Juana Fernández PallaresAntonio Guillén Pazos
…polos resultados obtidos
Cayetano Manuel Franco Escola de Serén
1903
1904Elena Quiñoá Flórez Escola de Nodar 250 ptas
mestra interina para Carballo 325 ptas Aurelia Febrero
1908: Dotación 625 ptas
Dª Vicenta Puga Castro
1911 sóbenlle o salario a 825 ptas
1912 Festa da árbore en Xiá Casa con Ángel Martínez Neira1913 Festa da árbore en Xiá 1928 segue de mestra oficialmente en Carballo ascende o salario a 3000 ptas
1905Nomeada para Carballo ( dotación 500 ptas)
Xaneiro de 1936
Exerce ata principios dos anos 50
1906
1907
Melchora Varela Casanova
Cursos 1907 ata 1910
Destinada a Friol completa nenas 625 ptas
1910Domingo Saavedra Sánchez Escola de Serén
Galipedia
1910
Encarnación Ulloa Aguirre (1910- 1938)
Jesús Salvador Carballal Palmeiro (1910-1945)
Escolas de Friol
Antes desde o curso 1904/05 ata o 1909/10 intermitentementena escola de Serén
Faise mestre definitivo desta unitaria en 1924
Festa da árbore: Friol (tamén en Xiá)—ver enlace--
1912
Salvador Carballal Palmeiro
Encarnación Ulloa Aguirre
Inspección Manuel Lorenzo Gil
Luís Soto Menor
Cantinas escolaresFesta da árboreColonias escolares
Festa da árbore: Friol
1913
Salvador Carballal Palmeiro
Encarnación Ulloa Aguirre
1919 Cantinas escolares
Luís Soto Menor
1912-16
Paulino Cela Bedós (375 ptas)
Urbano Vázquez Vázquez
Ramón Osorio Macía (500 ptas)
Escola de Nodar
José Muíños (500 ptas)Fermín Ramos Paz
Manuel María Gómez Expósito
1921-23Emilio Ceide Vilar
1920Escola de Bra Manuel Bóveda Villanueva por dereito de consorteEn 1928 xefe do comité local da Unión Patriótica de FriolEn 1932 mestre en MirazEn 1936 mestre en Gonce (Vilafiz)
1923
Ezequiel Solana
1925Iníciase o proceso de creación de escolas en…
Vilaldar (Miraz)
Ousá
Santalla de Devesa
Guntín (Carballo)
Condes
1926
1928
Escolas de Friol nos baixos da Casa Consistorial
Luís Miranda Podadera
Á esquerda as nenas e á dereita os nenos
1927
Maura Fernández Fernández
Mestra ourensá destinada a Cotá
Pon escola ata o 1933
Pide permiso á Junta Provincial para dar clases alternativamente
As familias da parroquia cando volve para as terras de Valdeorras escriben á prensa
1928
1933
Depurada no 1936 . No 1940 resolven trasladala desde o seu Vilamartín de Valdeorras á escola de Piñor de Cea
(Dolores López Blanco)Escola de Cotá
1928A situación lamentable das escolas do rural
1929
Guntín ( Carballo) : Restituta González Pastrana
Iníciase o proceso de creación de escolas en
Seoane
A Covariza (Silvela)
Curral (Tramonte)
As Laxes (Vilafiz) ?
O Pacio
1929
1930 Saen convocadas prazas vacantes nas escolas de
Vilalvite
Narla
Devesa
Friol
Condes
Carballo
Xiá
Lamas
Roimil
1º terzo do s. XX
Guimarei
Miraz
Serén
Ousá
Cotá
Nodar
Vilaldar
Bra
Guntín 1ª escolas públicas
A fins do XIX
1º terzo s. XX
Escolas de ferrado 1845
II República 1931/1936
Manifestación celebrando a proclamación da República Lugo
Creación de máis escolas
Máis profesorado, mellor formado e mellor pagado
As Misións Pedagóxicas : Bibliotecas escolares
Escola laica
El Regional 2 de xuño de 1931
Mestres/as interinos/as Escola ParroquiaJesús Yáñez Santalla DevesaAntonio Fernández San Martiño CondesÁngel Sánchez As Laxes VilafizMaría Carballeira Guerra SeoaneMaría Fernández O PacioAgustín Saavedra Soto Quintá Ousá
1931
1932
Mestra O Curral (Trasmonte)
Mestre A Covariza (Silvela)
Escolas vacantes
1932-35
Mestre /Mestra Escola Parroquia AnoLuís Ángel Lafoz López Nodar 1932Domingo Castro Cao Santalla Devesa 1932 (1974)
Ángel Rodríguez Bustos Narla 1932 Jesús Golmar Rodríguez A Covariza Silvela 1932Regina Saavedra Sánchez Guntín Carballo 1933Emiliano Manrique Gallardo A Covariza Silvela 1933Josefa Abelleira Arribas Guntín Carballo 1934Pilar Pérez González Cotá 1934Elena Refojo Freire Carballo 1934Basilio Cabado López Condes 1935
A Covariza ( Silvela )
Goberno civil obriga a alcaldía de Friol a pagarlle o concepto de “casa–habitación”
26/04/33
Jesús Golmar Rodríguez
Mestre galeguista
Foi alcalde de Lalín
Ousá
Cotá
Friol
Nodar
Carballo
Xiá
Roimil
II República (1931-1936) Miraz
Serén
Guimarei
Bra
Condes
Devesa
O Pacio
Seoane
Vilaldar
Guntín
A CovarizaSilvela
Seixón
Vilafiz
Gonce?
Narla
O Curral
Trasmonte
1ª escolas públicas
A fins do XIX
1º terzo s. XX
Dotadas na II República
Misións Pedagóxicas
Creación de bibliotecas ( 7 de agosto de 1931)
…en localidades con menos de 5000 habitantes
Creación de bibliotecas
FriolA CovarizaSantalla da Devesa
Creación de Bibliotecas
1936/1939
A sublevación militar franquista
1936/1939
A sublevación militar franquista
Primeiras consecuencias
Depuración de todo o profesorado
Proceso iniciado en agosto de 1936
Primeiras consecuencias
1936 Escola Parroquia Resultado
Elías Garrido Díaz Quintá Ousá
Emilia Escudero Gómez Vilaldar Miraz
J Manuel Rodríguez Pardo Seixón
Emiliano Manrique Gallardo A Covariza Silvela Segue
Domingo Castro Cao Santalla Devesa Segue
Encarnación Ulloa Aguirre Nenas Friol Segue
J. Salvador Carballal Palmeiro Nenos Friol Segue
Pilar Pérez González Cotá Segue 1953 –exc-
Concepción Mouronte Modia O Curral Trasmonte Segue
Ángel Rodríguez Busto Narla Segue (xubilado 1964)
Manuel Bóveda Villanueva Gonce Vilafiz Segue (falece 1975)
Depuracións escolas de Friol
1936 Escola Parroquia Resultado
Águeda García Ojeda Roimil Segue
Basilio Cabado López S. Martiño Condes Segue 1947? Figueiras
Vicenta Puga Castro Xiá Segue
Elena Refojo Freire Carballo Segue 1950 ( Dodro)
Luís Ángel Lafoz López Nodar-Roimil
Isidro Sesma Virto Miraz
Segundo Benigno García Serén Segue Falece 1938
Encarnación Bóveda Ulloa “cursillista” Friol Segue
Nemesia Viñas Viñas O Pacio Segue Pide excedencia
Enrique Fernández López Roimil Segue
Josefa López Villamide Seoane Segue
Depuracións escolas de Friol
Expediente de depuración do mestre de Teixeiro (Lugo)
Domingo Cabanas Núñez Serén 1939
Jose Carballal Pardellas Roimil 1939
Ramón Osorio Bande Guimarei 1940
Josefa Sánchez Díaz Friol 1943
Demetrio Asensio Pinazo Condes 1944
Dátiva Gil Sánchez Quintá Ousá 1947
Concepción Mouronte Modia Narla 1949
1939/50Máis mestres e mestras…
Vacante : Escola mixta de Bra/Narla
1946
Escola de Roimil (mixta) Artemia Arias Esperanza
Creación Carlín/Bra mixta mestra
Creación Nodar/Anafreita mixta mestra
Creación Camoiras(Vilalvite) mixta mestra
Creación Cuíña(Anxeriz) mixta mestra
1949Creación de escolas
1950
Creación Cuíña(Anxeriz) Mixta mestra
Creación Nodar (San Mamede) mixta mestra
Creación Camoiras (Vilalvite) mixta mestra
Creación Narla Unitaria nenos Mestre
Conversión Narla ( mixta) Unitaria nenas
Ousá
Cotá
Friol
Nodar
Carballo
Xiá
Roimil
1950Miraz
Serén
Guimarei
Bra
Condes
Devesa
O Pacio
Seoane
Vilaldar
Guntín
A CovarizaSilvela
Seixón
Vilafiz
Gonce?
Narla
O Curral
Trasmonte
1ª escolas públicas
A fins do XIX
1º terzo s. XX
Dotadas na II República
Cuíña
CarlínAnafreita
Camoiras
Vilalvite
Anxeriz
Creadas ata 1950
Pero seguían sendo necesarias as escolas de ferrado...
Algo máis que pan e queixo
Traballo presentado nas 3ª Xornadas de interpretación e dinamización do medio rural
Carballo , Friol, 18 de abril de 2015