ERAGILE ERAGILE GEOLOGIKOAKGEOLOGIKOAK

6. A MAILAKO 6. A MAILAKO IKASLEEK IKASLEEK

EGINDAKO LANA EGINDAKO LANA

IKUSI AHAL DITUGU:IKUSI AHAL DITUGU:

LURRIKARAK ETALURRIKARAK ETA TSUNAMIAKTSUNAMIAK TOLESDURAK ETA TOLESDURAK ETA FAILAKFAILAK SUMENDIAKSUMENDIAK ITSASOAITSASOA

LURRIKARAK ETA LURRIKARAK ETA TSUNAMIAK TSUNAMIAK

EPIZENTROAEPIZENTROA

HIPOZENTROAHIPOZENTROA

SUMARIOA

DefinizioaAtalakLurraren erliebean duen

eragina

ZER DA?ZER DA?LURRIKARA:

Lurrazalaren bat-bateko mugimenduaren eraginez sortutako lurraren dardara.

TSUNAMIA: Bertikalean mugitzen den indar handi batez bultzatuta dagoen, ur-masa batetik sortzen diren olatuak. Lurrikara mota bat dira.

ATALAKATALAKHIPOZENTROALurrikara sortu den toki edo fokua da. Hortik ateratzen dira lurrikara eratzen duten uhinak.EPIZENTROAHipozentrotik hurbilen dagoen lurzoruko puntua da. Hortxe gertatzen da astindurik bortitzena.

LURRIKARAK LURRAREN LURRIKARAK LURRAREN ERLIEBEAN DUTEN ERAGINAERLIEBEAN DUTEN ERAGINA

· Pertsona askoren bizitza arriskuan jarri · Pertsona askoren bizitza arriskuan jarri eta askok bizitza galdu. eta askok bizitza galdu. · Eraikin asko suntsitu. · Eraikin asko suntsitu. · Suak sortu. · Suak sortu. · Lurrean pitzadurak eratu. · Lurrean pitzadurak eratu. · Lurraren likuazioa eratu. Hau · Lurraren likuazioa eratu. Hau arriskutsuagoa da eraikinak dauden arriskutsuagoa da eraikinak dauden lekuetan.lekuetan.· Izaki bizidunak hil. · Izaki bizidunak hil.

TSUNAMIAK LURRAREN ERLIEBEAN DUTEN ERAGINA

Uholdeak eragin.· Geografia aldatu.· Izaki bizidun asko hil.· Lurzoruak suntsitu.· Ekosistemak aldatu.· Itsasontzi asko ondoratu.

TOLESDURAKTOLESDURAKeta FAILAKeta FAILAK

SUMARIOASUMARIOA

DefinizioaAtalak/MotakLurraren erliebean duten eragina

ZER DA? ZER DA? DEFINIZIOADEFINIZIOA

Failak: Lurraren geruzetan naiz haitzetan

gertatzen den etendura edo zulo zabal sakona.

Tolesturak: Zerbait tolesten deneko zati edo

gunea.

ATALAK/MOTAK 1ATALAK/MOTAK 1

Tolestura Motak– Zuzena: linearra, estratuen okerdura zentru

axialetik urruntzen da. Estraturik zaharrena zentruan dago.

– Inklinatua: linearra, estratuen okerdura zentru axielarantz ematen da. Estraturik gazteena zentruan dago.

– Etzana: Ez linearra, estratuen okerdura zentrutik urruntzen dira norabide guztietan. Estraturik zaharrena zentruan dago.

ATALAK/MOTAK 2ATALAK/MOTAK 2

Failak‒ Normala: faila batean dauden blokeak

mugitzen direneko gainazala.‒ Alderantzizkoa: bestearekiko altxatzen den

blokea.‒ Urratze-faila: bestearekiko hondoratzen den

blokea.

LURRAREN ERLIEBEAN LURRAREN ERLIEBEAN DUTEN ERAGINA 1DUTEN ERAGINA 1

‒ Lurrazaleko tolesturak eta failak aldatu.‒ Hausturak sortu. ‒ Lurraren itxura aldatu.‒ Mendiak aldatu.‒ Mendi-kateak aldatu.‒ Harrien plastikotasunaren muga.‒ Apurdurak gainazalen gainean.

LURRAREN ERLIEBEAN LURRAREN ERLIEBEAN DUTEN ERAGINA 2DUTEN ERAGINA 2

‒ Estratu sedimentarioak.‒ Oso ohikoa, arroka metamorfikoak.

MILA ESKERMILA ESKER

SUMENDIAKSUMENDIAK

SUMARIOASUMARIOA

DefinizioaDefinizioaAtalakAtalakLurraren erliebean duenLurraren erliebean duen eraginaeragina

ZER DA?ZER DA?Sumendia: laba, errautsa, lurrunak eta bestelako materialak jaurtitzen dituen barneko eragile geologikoa

ATALAK 1ATALAK 1 Kraterra: Sumendiaren tximiniaren ahoa Tximinia nagusia:

Lurrazal barrenean magmak egindako bidea

Sumendi konoa: Sumendiaren kanpoko

partea

ATALAK 2ATALAK 2 Magma:

Tximiniatik ateratzen den mantuan sortzen den harri urtua

Laba, errautsak eta gasak:Erupzio bat gertatzean kanporatzen

diren substantziakLaba 1.000º C gorako tenperatura

Erupzioak :Sumendia aktibo dagoenean suertatzen den prozesua

LURRAREN ERLIEBEAN LURRAREN ERLIEBEAN DUEN ERAGINA 1DUEN ERAGINA 1

Gertuko hirietan aldaketa handiak sortu daitezke

Hiri batzuk suntsitzen dira sumendiek eruptatzen

dutenean

LURRAREN ERLIEBEAN LURRAREN ERLIEBEAN DUEN ERAGINA 2DUEN ERAGINA 2

Sumendietatik ateratzen diren harriek erliebea asko aldatzen dute

Sumendi konoa laba pilatzen denean sortzen da

MILA ESKER

ITSASOAITSASOA

SUMARIOASUMARIOA

DefinizioaAtalakLurraren erliebean duen eragina

ZER DA?ZER DA?• Itsasoak erliebean aldaketak

eragiten dituen, higadura sortzen duen eta materialak garraiatzen dituen eragile geologikoa bat da.

FENOMENOAKFENOMENOAK OLATUAK

– Higadura ahalmen handia dute eta itsasoaren gainazalean, haizeak sorturiko uhinak dira.

MAREAK

– Itsasoko uren goraldiak eta beheraldiak dira, ohikoena, sei ordutik behin gertatzea da, eta mareen ondorio nagusiena, garraioa da.

– Sei ordutik behin gertatzen diren gorabehera erritmikoak dira.

– ITSAS LASTERRAK– Uraren mugimenduak dira, itsasoaren ur masaren

barruan gertatzen dira eta materiala garraiatzen dute.

LURRAREN ERLIEBEAN LURRAREN ERLIEBEAN DUEN ERAGINA 1DUEN ERAGINA 1

Higadura sortu egiten du.Materiala garraiatu eta sedimentatu Kostaldearen itsura aldatu.Haitzak higatu.Hondartza berriak sortu.

ESKERRIK ASKO