ESPEZIEEN EBOLUZIOA

FIJISMOA: Linneo

KATASTROFISMOA: George CUVIER

Uholde Nagusia

EBOLUZIOA: Jean Baptiste de Monet, LAMARCK-eko zalduna Natura-Historiako

Museoa (Paris)

Erabileragatik lepoak zein hankak apurka-apurka luzatzen joan ziren

“Bizitzan zehar lorturiko karaktereak ondorengoei transmititzen dira”... ?

“Erabilerak organoa sortzen du”... ?

“Erabiltzen ez direnak desagertzen dira”... ?

Lorturiko karaktereak ez dira heredatzen, soilik kromosometan daudenak. Gainera seme-alabei transmititzeko aldaketak gametoetan egon behar dira.

Charles DARWIN (1809-1882)

“Beagle” itsasontzian 1831. urtean 5 urteko bidai bai egin zuen

1859. urtean “Espezieen jatorria...” izeneko liburua argitaratu zuen

Jirafen hasierako populazioan ALDAGARRITASUN handia zegoen, hau da indibiduo ezberdinak, lepo luzekoak eta laburrekoak

Lepo luzekoek abantaila zuten zuhaitzen hostoetaraino irits zitezkeelako, hau da hobeto MOLDATZEN ziren ingurumen baldintzetara

Lepo luzekoek ondorengo gehiago uzten zituzten, laburrekoek, berriz, gutxiago. Horrela, apurka-apurka populazioaren geneak aldatzen joaten dira.

Edo beste eran esanda, Naturak (HAUTESPEN NATURALAK) hautatzen zituen lepo luzekoak, eta baztertzen zituen laburrekoak

Thomas Robert MALTHUS, demografiaren aitzindaria

1798. argitaratutako liburuan oinarritu zen Darwinen teoria.“Espezie guztietan beti dago indibiduo gehiago janaria (baliabide) baino...”Orduan... Nortzuk eskuratuko dute janaria?... MOLDATUENAK. Nortzuk ugalketarako bikoteak?... MOLDATUENAK. Nortzuk izango dute bizirik mantentzeko posibilitate gehien?... MOLDATUENAK. Nortzuk utziko dituzte ondorengo gehiago... MOLDATUENAK. Noren geneak mantenduko dira populazioan?... MOLDATUENENAK

TEORIA NEODARWINISTA

Geneak eta kromosomak eta herentziarako Mendelen aurkitutako legeak ez ziren biraurkitu 1900. urtera arteZientzilariek ez zekiten geneak ADN molekulan zeundela 1944. urtera arte

MUTAZIOAK: ADN molekulak (geneetan) bat-bateko aldaketak.

Ezaugarri berriak sortzen dituzte. ALDAGARRITASUN gehiago. Normalean txarrak. Noizbehinka soilik onuragarriak

Meiosian, hots, UGALKETA SEXUALEAN gertatzen den ERREKONBINAZIOA. ALDAGARRITASUNA ere sortzen du.

EBOLUZIOrako MEKANISMOAK

HAUTESPEN NATURALA

UGALKETA SEXUALA

MIGRAZIOAK MUTAZIOAK

Mutazio bati esker ALDAGARRITASUNA dago Biston betularia tximeleten populazioan

Ingurumenagatik zuri kolorekoek abantaila dute

Ingurumen aldaketagatik beltz kolorekoek abantaila dute

ANATOMIA KONPARATUA: ORGANO HOMOLOGOAK: Jatorri bera, egitura bera eta funtzio ezberdina duten organoak

ORGANO ANALOGOAK: Jatorri ezberdina, egitura ezberdina eta funtzio bera duten organoak

1 eta 2?2 eta 3?

HOMOLOGOAK

ANALOGOAK

1 eta 3?EZ DAGO ERLAZIORIK

Zenbat eta antzekotasun gehiago organoen artean orduan eta estuagoa espezieen arteko lotura ebolutiboaKIRIDIO izeneko gorputzadarrek egiaztatzen dute ugaztun guztiek (zein anfibioek, narrastiek eta hegaztiek) komuneko jatorria dutela, hots, komuneko arbasoa

FOSILEN AZTERKETAK adierazten du existitu zirela egun existitzen ez ziren izakiak

Archaeopteryx litographica

Gaur egungo hegaztien aitzindaria: hortzak (narr.) eta lumak (heg.)

IKERKUNTZA ENBRIOLOGIKOA: Antzekotasun ebolutiboa zenbat eta estuagoa izan, gero eta antz. gehiago enbrioietan

Ontogeniak filogenia laburtzen duIzakiaren sorrerak, hau da, enbrioi-garapenak animali-taldearen sorrera laburtzen du

ADNaren konparazioa

Zenbat eta urrunagoa izaki bizidunen arteko lotura ebolutiboa, orduan eta handiagoak izango dira desberdintasunak

%99

%90

%78

ESPEZIEA: antzeko ezaugarriak dituen indibiduo-talde bat; kromosoma kopuru bera dutenak; elkarren artean ugaldu eta ondorengo emankorra sortzen dituztenak.

11/28 = % 30’8

4/6 = % 66’6

ESPEZIE BERRIEN SORRERA: (1) Populazio bateko indibiduo-talde baten eboluzioa gainerakoen eboluziotik aldentzen da

Gainditzeko moduko oztopoa

Oztopo gaindiezina

(2) Bi taldeetako indibiduoen gurutzaketa eragozten duen eragozpenen bat sortzen da

Esaterako ISOLAMENDU GEOGRAFIKOA

ISOLAMENDU ETOLOGIKOA. Fruitu-euliak oso egun gutxi bizi dira. Indibiduo batzuk sagar berdeetan jartzen dituzte arrautzak. Beste batzuk umatutako sagarretan. Nahiz eta leku berean bizi ez dira elkarren artean gurutzatzen.

ISOLAMENDU SEXUALA: organo sexualak ez dira ahokatzen ugaldu ahal izateko

(3) Belaunaldiz belaunaldi populazien arteko desberdintasunak areagotuz doaz

                                                                                                                             

                                                                                                                             

(4) Azkenean, nahiz eta leku berean egon, ez dira elkarren artean ugaltzeko gai

GIZAKION EBOLUZIOA

“Gizakiaren jatorria” 1871. urtean argitaratutako liburua

“Gizakiok tximinoengandik gatoz...”. Horrela laburbildu zen teoria

Egungo gizakia tximino eta gizakion arteko ezaugarriak zituen ugaztun-talde batetik dator. Hau da konpartitzen ditugu komuneko arbasoak

Aldekoak eta kontrakoak

HOMINIZAZIOA: Gizakia sortzeko azkenengo lau milioi urteetan gertaturiko aldaketei deritze

JARRERA ZUTITUA: Bi hanketan ibiltzeko aldaketak. Eskeleto osoa aldatu behar izan zuen.

Hori dela eta zuhaitzetatik ibili beharrean sabana bizitzera pasatu zen

Erpurua gainontzeko behatzen norabide berean jarri

HANKAK LUZEAGOAK

AURKAKO ERPURUA. Mugimendu zehatzak egin daitezke

AHO-SABAIA gero eta borobilagoa

Aurpegia ez oso irtena

GAREZUR-EDUKIERA gero eta handiagoa, eta garezurra gero eta BIRIBILAGOA

450 cc

1000 cc

NEANDERTHAL-eko GIZAKIA 1555 cc-ko garezur-edukiera

30 000 urte inguru desagertu zen