Post on 10-Apr-2015
transcript
PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN AURKIBIDEA
1. Sarrera
2. Programazio Didaktikoaren erreferenteak:
2.1 Euskal Curriculum-a: Oinarrizko gaitasunak.
2.2 Ikastetxeko Dokumentuak:
2.2.1 Heziketa-Proiektua
2.2.2 Hizkuntza-Proiektua
2.2.3 Curriculum-Proiektua
3. Programazio Didaktikoaren Testuingurua
4. Oinarrizko gaitasunak
5. Helburuak
6. Edukiak
7. Metodologia
7.1 Printzipio Metodologikoak.
7.2 Jarduera-mota.
7.3 Antolamendua (Denbora, lekua, taldekatze-mota)
7.4 Baliabideak
8. Aniztasunaren trataera.
9. Ebaluazioa
9.1 Ebaluazio-irizpideak
9.2 Ebaluazio-prozesua (nork, noiz, zertarako)
10. Unitate Didaktikoak
1. U.D. : Magnitudeak eta unitateak. Metodo zientikifikoa.
2. U.D. : Atomoaren egitura eta Sistema Periodikoa.
3. U.D. : Lotura Kimikoa.
1
4. U.D.: Erreakzio kimikoak
5. U.D.: Kalkulu kimikoak
6. U.D.: Konposatu ezorganikoen formulazioa eta nomenklatura
7. U.D.: Karbonoaren konposatuak.
8. U.D. : Kimika eta Gizartea.
9. U.D.: Mugimendua.
10.U.D. : Dinamika.
11.U.D. : Indar Grabitatorioak.
12.U.D.: Indarra eta Presioa fluidoetan.
13.U.D.: Energia Mekanikoa. Lana eta Potentzia.
14.U.D.: Energia Termikoa. Beroa eta Tenperatura.
15.U.D. Uhinak: Soinua eta Argia.
11.BIBLIOGRAFIA.
2
1. SARRERA
Irakasleok gure lana urte osorako antolatzen dugu kurtso hasieran. Ikastetxearen
Curriculum Proiektuari jarraituz egin behar dugu beti, hauxe ikasleen berariazko
ezaugarrietara egokituz.
Ziklo edo hezkuntza-etaparen arabera, jakintza-arlo edo irakasgai bera irakasten
dugun irakasleok elkarrekin egingo dugu lan ikasgelako curriculum-programazioa
egiteko, elkarlan honen bidez bermatuta izan daitezen bai ikasketen koordinazioa, bai
jakintza-arloak ikasten ari diren ikasleen aukeraberdintasuna, eta hezkuntza-etapako
nahiz Oinarrizko Hezkuntzako ikasketen progresioa.
Beraz, guzti hau kontutan izanda, Programazio Didaktikoa egiten dugu irakasleok.
Hemen aurkezten den Programazioan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren
Laugarren Mailako Fisika eta Kimika arloko ikasturteko programazioa dugu. Fisika
eta Kimika Natura Zientzia da eta beraz, Natura Zientzien curriculuma izango dugu
erreferentzia. Maila honetan ikasi-irakatsi behar diren unitate didaktiko multzoa batzen
du programazio honek baita programazioa egiteko kontutan hartu beharreko oinarrizko
dokumentuak, ikastetxeko testuinguruari lotutako ezaugarriak, ikasi-irakatsi behar diren
oinarrizko gaitasunak*, helburuak, edukiak, metodologia, aniztasunaren trataera, eta
azkenik, prozesu osoaren ebaluazioa.
Ikasturtearen hasieran gure ikasleei programatutakoaren berri emango diegu,
hasieratik, eurek helburuak, edukiak eta ebaluazio-irizpideak zein berreskuratzeko
sistema ezagutu ditzaten. Metodologiaren ildo nagusiak ere azalduko ditugu ikasgelan.
*Oharra: Konpetentzia hitza erabiltzen da testu askotan eta agian egokiagoa izan
daiteke. Hala ere, gaitasun hitza erabiltzen dut Euskal Curriculum-aren dekretuan
agertzen baita.
3
2. PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN ERREFERENTEAK
Irakasleok Programazio Didaktikoa egiterakoan hauexek dira kontutan hartu behar
ditugun oinarrizko dokumentuak, betiere, gure ikasleen errealitateetara egokituz:
2.1 Euskal Curriculuma
2.2 Ikastetxeko dokumentuak: Hezkuntza Proiektua, Hizkuntza Proiektua eta
Curriculum Proiektua.
2.1 EUSKAL CURRICULUM-A: OINARRIZKO GAITASUNAK
Gaitasuna problema eta zailtasunei aurre egiteko modu etiko, automo eta arduratsua
da. Beste moduan esanda, ezagutzaren erabilpena testuinguru jakin batean
teknologia erabiliz.
Euskal Curriculuma oinarrizko dokumentua dugu gure ihardueran. Honen arabera,
testuinguru edo egoera askotarikoek eskatutako jakintza, trebetasunak, jarrerak eta
balioak konbinatzean datza oinarrizko gaitasunen funtsa, eta gaitasun horiek eskuratu
behar dituzte Oinarrizko Hezkuntzako ikasle guztiek, bai pertsona bai gisa
errealizatzeko eta garatzeko, bai herritar aktiboak izateko eta gizarteratzeko.
Programazio didaktikoa egiterakoan kontutan izan behar ditugu neurri batean edo
bestean gaitasunak nola garatu ditzakegun unitate didaktiko desberdinetan. Fisika eta
Kimika arloan zenbait gaitasun gehiago eta sakonago garatuko dira beste batzuk
baino, hala ere beti dago modua arlo honekin gutxiago zerikusia duten gaitasunak
lantzeko.
Hauek dira Oinarrizko Hezkuntzako curriculumeko oinarrizko gaitasunak:
a) Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.
b) Ikasten ikasteko gaitasuna.
c) Matematikako gaitasuna.
d) Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
4
e) Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
f) Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
g) Giza eta arte-kulturarako gaitasuna.
h) Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
Jakintza-arloak eta irakasgaiak landuz eskuratzen dira oinarrizko gaitasunak. Baina ez
da hori gaitasunak eskuratzeko modu bakarra, eskolako nahiz eskolaz kanpoko
bizipenen bidez ere eskuratzen baitira, eta, besteak beste, ikastetxeen organizazioaren
eta funtzionamenduaren bidez, irakaskuntza-jardueren bidez, hezkuntza-komunitateko
kideen artean ezarritako harreman moduen bidez eta programatutako jarduera osagarri
eta eskolaz kanpokoen bidez.
2.2 IKASTETXEETAKO DOKUMENTUAK
Euskal Curriculum-ean batzen den bezala, ikastetxe bakoitzak Ikastetxearen
Hezkuntza Proiektua, Hizkuntza Proiektua eta Curriculum Proiektua izan behar du.
Errealitatean hau ez da horrela betetzen. Hala ere ikastetxeetan funtzionatzeko arauak
eta ohiturak egon badaude, eta aurrekoak egon ezean, hauexek izango dira kontutan
izango ditugunak programazioa egiteko.
2.2.1 Ikastetxeko Hezkuntza Proiektua
Ikastetxeak egindako hezkuntza-aukera eta hark ezarritako jardunbide-ildo nagusiak
jasotzen dituen proposamen-agiri osoa izango da Hezkuntza Proiektua, hezkuntza
komunitateak ikastetxean egingo duen hezkuntzako esku-hartzea koherentziaz
zuzentzeko erreferentziatzat erabiliko dena.
Honako hauek jasoko ditu Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua: hezkuntza-jardueraren
balioak, helburuak eta lehentasunak; ikaskuntza-prozesuan zer hizkuntza erabiliko diren
finkatzeko irizpideak eta aukera askeko irakasgaien eskaintza egiteko erabiliko direnak;
5
ebaluazio-prozesuko alderdi orokorrak; tutoretzako ekintza-plana eta aniztasunaren
trataerarako neurriak; eta ikastetxeak erabakitako bestelako alderdiak.
Hori guztia finkatzeko, euskal gizartearen eta ikastetxearen beraren testuinguru
sozioekonomikoari eta kulturalari erreparatu behar zaio, bai eta ikasleen ezaugarriei eta
premiei ere. Halaber, aintzat hartu behar da hezkuntza-helburuak lortzeko eta oinarrizko
gaitasunak eskuratzeko bidea erraztea izan behar duela agiri honek finkatutako
neurrien helburuak.
2.2.2 Ikastetxearen Hizkuntza Proiektua
Hizkuntzen irakaskuntzarekin eta erabilpenarekin lotutako alderdi guztien plangintza
egingo duen agiria da hizkuntza-proiektua, ikastetxeek egindakoa, bere hezkuntza-
esparruan aplikatzeko.
Hizkuntza-proiektua Hezkuntza Proiektuaren barruan jasoko du Ikastetxeak.
Hezkuntza-proiektuan jasotako ikaskuntza-prozesuan hizkuntzak nola irakatsiko eta
erabiliko diren finkatuko du hizkuntza-proiektuak, eta zehaztu egingo zer-nolako
trataerak izango duten hizkuntzak curriculum-proiektuan. Agiri honetan jasotako
erabakiek eragin zuzena izango dute ikastetxeko beste agiri batzuetan; esaterako,
barne-araudian, urteko plangintzan, eta noski programazio didaktikoetan edo
ikasgelako programazioetan. Hizkuntza proiektuan barne-eta kanpo-harremanetarako
adostutako printzipioak ezarriko dira.
2.2.3. Ikastetxearen Curriculum Proiektua
Ikastetxean irakasten diren hezkuntza-etapa guztiak landuko ditu curriculum-proiektuak.
Hasierako hezkuntza-etapetatik ikasleak jaso ohi dituzten ikastetxeetan, etapa
bakoitzeko curriculum-proiektuak egiteko prozesua koordinatzeko batzorde bat eratuko
da etapa horien arteko koherentzia bermatzeko.
6
Ikasturte hasieran, jakitera eman beharko dira maila bakoitzean gainditu beharreko
gutxieneko helburuak eta ikastetxearen curriculum-proiektuan onartutako ebaluazio-
irizpideak.
3. IKASGELAKO PROGRAMAZIOAREN TESTUINGURUA
Aurkezten dudan Programazioa Basauriko Uribarri Institutoko D.B.H. 4.Mailako
Fisika eta Kimikako Programazioa da.
Instituto hau Basauriko Ariz auzoaren ondoan dago, eremu industrial batean. Hona
datozen ikasle gehienak Basaurikoak dira eta portzentaia txikiago batean Etxebarri,
Galdakao eta ondoko herrietakoak.
Basaurin, beste bi Instituto daude eta zenbait ikastetxe pribatu. Gure Institutoak
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza osoa eta Batxilergoko hiru modalitate (zientifikoa,
teknologikoa eta humanistikoa) eskaintzen du. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza B eta
D ereduetan egin daiteke. Batxilergoa A eta D ereduetan egin daiteke.
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleak bi eraikinetan sakabanatuta daude.
Lehen, bigarren eta hirugarren mailako ikasleak “Calderon” deituriko eraikinean daude.
Eraikin hau Lehen Hezkuntzakoa zen duela urte batzuk. Laugarren mailako ikasleak eta
Batxilergoko ikasleak beste eraikinean daude. Eraikin honetan zerbitzuak, zuzendaritza
eta irakaskuntzarako instalazio-baliabide gehienak ditugu (laborategia, plastika gela,
multimedia gela,…).
Lehen aipatu dudan bezala, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleak B eta D
ereduetakoak dira, beraz DBH 4.mailako Fisika eta Kimika eskolak euskaraz ematen
dira. Ikasleen euskara maila ez da oso altua, kontutan izan behar dugu Basauri herri
erdalduna dela gehienetan eta ikasleek ez dute normalean euskara erabiltzen euren
eguneroko harremanetan. Hauxe kontutan izan beharko dugu programazioa
egiterakoan.
7
Fisika eta Kimikako bi irakasle gaude hiru talde desberdinetarako. Hiru talde horietan
talde naturalen (4.A, 4.B eta 4.C taldeen) nahasteak daude. Talde batean 9 ikasle
daude (8 mutil eta neska bat), beste batean 16 ikasle eta hirugarrenean 14 ikasle
(azken bi hauetan neska eta mutilak antzera bananduta).
Ikastetxean etorkinak badaude ere gure taldeetan ez dago etorkinik. Hala ere
aniztasuna dago gure ikasleen artean eta hauxe ere kontutan izan beharko dugu
programazioa egiterakoan.
4. OINARRIZKO GAITASUNAK
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 4.mailako Fisika eta Kimikako programazioak
oinarrizko gaitasunak garatzeko eta eskuratzeko egiten duen ekarpena ondokoa da:
1. Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna
Gertaerak ulertzeko, ondorioak iragartzeko eta norberaren bizi-baldintzak, gainerako
pertsonenak eta beste izaki bizidun guztienak hobetzeko eta zaintzeko jarduerak
egiteko aukera ematen dute natura-zientziek. Horretarako prozesu zientifikoak eta
ikerketa zientifikoko metodoak erabiltzen dira. Hala nola, gure programazioan
laborategiko lana (esperimentuak diseinatu eta garatu) metodo zientifikoari jarraituz
lantzen dugu, esperimentalki aztertutakoa ikusi ondoren ondorioak ateratzen irakasten
dugu eta zientziaren aplikazioak eguneroko bizitzan aztertzen ditugu.
2. Ikasten ikasteko gaitasuna
Ikasleen pentsaera logikoa garatzen da, eta natura interpretatzen eta ulertzen
laguntzeko eremu teoriko bat egiten da.
Hala nola, gure programazioan saiatzen gara autonomia eta autoebaluazioa bultzatzen,
garrantzi handia ematen diogu eguneroko koadernoari lan tresna bezala, norberak
aurrerapena kontrolatzeko modua delarik. Eskemak eta laburpenak lantzen ditugu
ikasleek garrantzitsuena desberdindu dezaten. Gaiaren hasieran eta amaieran
8
helburuak zeintzuk diren eta bete diren ala ez ikasleek ikus dezaten lantzen dugu ere
gure programazioan.
3. Matematikarako gaitasuna
Natura-zientzien garapenak lotura zuzena du matematika-gaitasuna eskuratzearekin.
Matematika-hizkuntza erabiltzen da gertakari naturalei buruz mintzatzean, hipotesiak
sortzean, emaitzak deskribatzean, azaltzean eta iragartzean, informazioa gordetzean,
datuak modu esanguratsuan antolatzean, datuak eta ideiak interpretatzean,
jarraibideak eta erlazioak, zergatiak eta ondorioak aztertzean, lege naturalak
gauzatzean; hau da, inguruko errealitatea hobeto ulertzen laguntzen digun tresna da
matematika-hizkuntza. Halaber, “paperean arkatzez” egin beharreko problemak eta
ariketak ebazteko, algoritmoak eta kalkulu matematikoak erabili behar dira. Horrez gain,
ezaguera zientifikoa garatzeko, funtzio eta eredu matematikoak erabili behar izaten dira
maiz. Ikerketa zientifikoa egoera problematiko irekietatik abiatzen da askotan. Kasu
horietan, erreferentzia-eremua edo eremu teorikoa ezarri ostean, matematika-
gaitasunarekin lotura zuzena duten ebazpen-estrategiak erabili behar izaten dira.
Horrela bada, gure programazioan problemen ebazpena lantzen dugu gai gehienetan,
horretarako kalkulagailu zientifikoa ezinbesteko lan tresna dugularik. Magnitude
desberdinak ikasten, dagozkien unitateak lantzen, baita unitateen arteko
baliokidetasunak ere, datuak aztertu eta ondorioak atera logika erabiliz eta antzeko
egoerak analizatu eta analogiaz problemak ebazten lantzen dugu baita. Grafikoak egin
eta interpretatzea ere da gure arloaren gai askotan agertzen den helburua.
4. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna
Zientzietan, hizkuntza funtsezkoa dela esan dezakegu, ideia zientifikoak sortzeko
tresna baita. Komunikazioa oso alderdi garrantzitsua da lan zientifikoan. Izan ere,
zientzian, aurkikuntza bat ez da ezagueraren ondare komun bihurtzen, komunikazioa
9
egon arte. Hortaz, ikasleek zientziari buruz entzun, hitz egin, irakur eta idatz dezatela
bultzatzeko dute natura-zientziek. Horretarako, elkarrizketa sortzeko berariazko modu
bat erabiliko dute, argudiatzeko eta erlazioak esplizitu egiteko. Irakasgai hauek ikasiz,
bakarrik lortuko da mota horretako komunikazioa. Bestalde, berariazko terminologia
zientifikoa eskuratuz gero, giza esperientziaren oso parte garrantzitsua komunika
dezakegu, eta, horrez gain, gainerakoek esperientzia horri buruz adierazten dutena ere
ulertzeko gai gara.
Horrela bada, gure programazioan hizkuntza zientifikoa garatzen da, kaleko edo
eguneroko hizkuntzarekin duen desberdintasuna aztertuz. Definizioak lantzen dira,
ideiak eta kontzeptuak zehaztasunez adieraziz. Hizkuntza hau laborategiko txostenak
egiterakoan zein gai desberdinetako txostenak edo laburpenak egiterakoan ere lantzen
da. Garrantzia ematen diogu ere programazioan klasean ikasleen ahozko azalpenak
emateari, beraz, gaiak lantzean irakasleok galderak egiten ditugu ikasleoi hauek ahoz
erantzun dezaten.
5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
Natura-zientziak irakasteko eta ikasteko prozesuan aztertu nahi dugun gaia aukeratu
ondoren ondoko urratsak emango ditugu: ahalik eta informazio gehien bilatu, kritikoki,
sistematikoki eta zuhur baloratu (gaur egun garrantzitsua da balorazio hori, informazio
kopuru handia baitago), hautatu, antolatu, aztertu eta interpretatu.
Informazio- eta komunikazio-teknologiak oso tresna erabilgarriak dira informazioa
bilatzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, bai eta datuak eskuratzeko eta
kudeatzeko ere.
Gure programazioan Internet erabiltzen dugu informazio-iturri gisa txostenak egiteko.
Gaiaren batean ere ikasleek webquest bat lantzen dute.
10
6. Gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna
Jarduerak elkarlanean egiteak mesede egiten dio ikaskuntzari; izan ere, ikasleek
besteen iritziekin egiazta eta aberats ditzakete euren iritziak eta euren eta besteen
ekarpenak baloratzen eta ekarpen horiekin kritiko izaten ikasten dute (eztabaida
positibotzat hartuz, komunikazioa eta konponbideen bilaketa sustatzen duelako), bai eta
elkarrekin bizitzen eta inor ez baztertzen ere kulturarengatik, sexuarengatik edo beste
arrazoirengatik. Berdinen arteko elkarlanak eta laguntzak gizarteratzen laguntzen du.
Horrez gain, zientzien edukiek ebidentziak eta zorroztasuna, malgutasuna, koherentzia
eta zentzu kritikoa ematen dituzte, eta, jarrera horiei esker, ikasleak hobeto prestatuta
daude etengabe aldatzen ari den gizarteko erronkei aurre egiteko, gizarte horrek
erabaki arduratsuak eta oinarrituak hartzera behartuko baititu. Beraz, garrantzi
pertsonal eta sozialeko gai zientifikoak tratatuz, natura-zientziek hiritar-gaitasun
garatzen laguntzen dute, gure gizartean gai horiei lotuta sortzen diren tokiko arazoetako
eta arazo orokorretako erabakietan arduraz parte hartzeko.
Gure programazioan taldekako lana sustatzen dugu bai klasean zein laborategian,
bikoteka edota zenbait kasutan talde handiago batean. Zenbait gaiak lantzeko gure
herrietan edota munduan gertatutakori buruzko egunkarietako artikuluak irakurri eta
lantzen dugu klasean, ikasleen arteko eztabaidak sortuz, planteatutako arazoei
irtenbideak proposatuz, eta abar…
7. Gizarte eta kulturarako gaitasuna
Zientzia, kultura-ondarearen parte da, ematen dituen ezaguerengatik, bai eta prozesu
zientifikoengatik ere. Ezaguera zientifikoaren bitartez, munduaren ikuskera bat,
pentsatzeko, ulertzeko, gogoeta egiteko eta irizteko modu bat, balio- eta jarrera-multzo
bat, arazoetara hurbiltzeko modu bat, kulturaren parte den egitura-mundu bat jasotzen
dute pertsonek. Gauza bera gertatzen da artearekin. Zientzia eta artea kultura
11
bakarraren parte dira, eta, kultura horren barruan, ezin konta ahala truke-prozesu
gertatzen dira. Artearen oinarrizko ezaugarriak zientziaren oinarrizko ezaugarriak ere
badira. Hain zuzen ere, arte guztiak formen sorkuntzak dira, funtsean, eta aldaketa
horiek egitura bat sortzen dute, azkenean. Zientzia eta aurrerapen zientifikoek eragin
zuzena dute artearen tekniketan (objetuen egituren osaketa, optika, argia, soinua,…)
Gure programazioan lantzen dugu zientziaren aplikazioan ekoizpen artistikoan
(materialak, teknikak,…) baita Fisikan, gehienbat, zenbait artelanen oinarri zientifikoa.
8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna
Egoera problematikoak tratatzean, ikasleek errealitateari buruz gogoeta kritikoa izan
dezatela, helburuak proposa ditzatela eta zientifikoki landu daitezkeen proiektuen
plangintza egin eta proiektu horiek gauza ditzatela bultzatzen da. Elkarren artean lotura
duten jarrerak eskuratzeko lan egiten da; besteak beste, zehaztasuna, ardura,
iraunkortasuna eta autokritika. Jarrera horiek guztiek laguntzen dute norberaren
autonomia eta ekimena garatzen. Gorputzaren ezaugarriak, aukerak eta mugak
ezagututa, autoestimua sustatzea, norbere gorputza onartzen laguntzea, eta, horrez
gain, ongizatea lortzen laguntzen duten zaintza- eta osasun-ohiturak bultzatzea dira
irakaskuntza zientifikoak ikasleen garapen osoa lortzeko egiten dituen zenbait ekarpen.
Gure programazioan, lan pertsonalari garrantzi handia ematen zaio, norbera autonomia
eta estrategiak izan ditzala gerorako bizitzaren beste esparruetan aplikatuko direnak.
5. HELBURUAK
Gure programazioan saiatzen gara gure arloko helburuak lantzen eta garatzen
Oinarrizko Hezkuntzaren helburuak bete ditzatela. Batzutan helburu bakarra lantzen
dugu. Gehienetan, aldiz, hainbat helburu lantzen dira batera, guztiak erlazionatuta
baitaude. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, gaitasun hauek lortzea izango da natura-
zientzien irakaskuntzaren helburua:
12
1. Errealitatea azaltzeko eskemak egitea, zientziaren printzipioak erabiliz
interpretatzeko eta garapen zientifiko-teknologikoaren aurrean kritikoa izaten.
2. Problemak ebaztea eta ikerketa txikiak egitea, bakarka zein taldeka, zientzien
prozedurekin koherentzia duten estrategiak erabiliz.
3. Informazioa lortzea gai zientifikoei buruz, hainbat iturri erabiliz eta informazioa
hori erabiltzea.
4. Zientziei buruzko informazioa duten mezuak aktiboki eta kritikoki interpretatzea,
eta mezu zientifikoak sortzea.
5. Giza organismoaren ezaguera zientifikoa erabiltzea.
6. Ekosistemen funtzionamenduari buruzko ezaguera zientifikoa erabiltzea.
7. Zientziaren izaera, probak eta sorkuntzak egiteko izaeraren, ezaguera
erabiltzea.
Aurreko gaitasunak lantzen Oinarrizko Hezkuntzaren helburuak lortu behar ditugu, hots:
a. Arduraz bizitzen ikastea .
b. Ikasten eta pentsatzen ikastea .
c. Komunikatzen ikastea .
d. Elkarrekin bizitzen ikastea.
e. Ikaslearen giza alderdiak garatzen ikastea .
f. Egiten eta ekiten ikastea .
6. EDUKIAK
Euskal Curriculumak agintzen du zeintzuk izan behar diren gure programazioan agertu
behar diren edukiak. Hau errespetatuz, gure programazioan Kimikako gaiak landuko
ditugu hasieran eta gero, Fisikako gaiak. Fisikako gaiak lantzeko beharrezkoa den
“trebetasun matematikoa” ikasturtean zehar bereganatzen dute ikasleok eta gure ustez
errazagoa da Kimika gaiekin hastea.
13
1. Eduki-multzoa. Eduki komunak
- Metodo Zientifikoa: Gertakari naturalak eta egoera errealak behatzeko irizpideak;
egoera problematikoei buruzko uste egiaztagarriak edo hipotesiak egiteko irizpideak,
esparru teorikoa abiapuntua hartuta; hipotesiak egiaztatzeko balio duten diseinu
esperimental txikiak egiteko arauak.
- Laborategiko lana: Segurtasun- eta higiene-arauak betetzea, hondakinak kudeatzeko
oinarrizko arauak eta teknikak.
- Laburpen gisa, txostenak egiteko irizpideak, mintzaira zientifikoa zehaztasunez
erabiliz eta argitasuna eta ordena aintzat hartzea eremu guztietan.
- Taldeka lan egitearen aldeko jarrera, lanak egiteko lankidetza bultzatzea eta arduraz
parte hartzea, pertsonak errespetatuz.
- Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabiltzeko eta ingurumena zaintzeko
irizpideak.
- Pentsamendu kritikoa eta lan pertsonalerako esfortzua eta iraunkortasuna.
2. Eduki multzoa. Mugimenduak eta haien kausak
- Zinematika : Mugimendua. Mugimenduaren izaera erlatiboa. Mugimendu zuzenen eta
lerromakurren azterketa kualitatiboa. Mugimendu zuzen uniformearen azterketa
kuantitatiboa. Azelerazioa. Erorketa askea.
- Dinamika : Elkarrekintza eta indarra. Indar-motak. Dinamikaren printzipioak. Indarren
oreka. Presioa. Fluidoen estatikaren oinarrizko printzipioa. Presio atmosferikoa.
- Astronomia eta grabitazio unibertsala: Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa.
Galileoren teleskopioa. Grabitazio unibertsala. Gorputzen pisua.
14
3. Eduki multzoa. Aldaketen azterketan sakontzea
- Lana eta energia: Energia-moten azterketa: zinetika eta potentzial grabitatorioa. Lana
egiteko eraginkortasuna neurtzeko moduaren azterketa: potentzia. Energia
konserbazioaren printzipioa.
- Beroa eta tenperatura: Beroa energiaren transferentzia dela dioen egungo
ikusmoldearen interpretazioa. Makina termikoak.
- Uhinak : Energia transferitzeko beste modu bat. Soinuaren uhin-izaera. Uhin
elektromagnetikoak: espektro elektromagnetikoa eta argi ikuskorra.
4. Eduki multzoa. Erreakzio kimikoak eta haien garrantzia
- Atomoaren egitura eta lotura kimikoak: Eredu atomikoak. Sistema Periodikoa.
Sustantzien sailkapena propietateen arabera. Lotura kimikoa: ionikoa, kobalentea,
metalikoa. Masa molekularra. Konposizio ehundarra. Konposatu ez-organikoen
formulazioa eta nomenklatura (IUPAC-en arauak )
- Karbono konposatuen egituraren sarrera: Ezaugarriak. Hidrokarburoen garrantzia
baliabide energetiko gisa. Makromolekulen garrantzia izaki bizidunen osaeran.
- Erreakzio kimikoak : Estekiometria. Erreakzio kimikoen abiaduran eragina duten
faktoreak. Energia erreakzio kimikoetan: endotermikoak eta exotermikoak. Zenbait
erreakzio kimiko garrantzitsuak.
- Kimika eta gizartea: Kimika eta bizi-kalitatea. Kimika, ingurumena eta osasuna.
7. METODOLOGIA
7.1 PRINTZIPIO METODOLOGIKOAK (Curriculum-aren sarreran?)
7.2 EKINTZA MOTA
Klasean mota desberdinetako ekintzak burutuko ditugu unitate didaktikoaren arabera,
hots:
15
- Sarrera-motibazio jarduerak : Zer ikasiko dugun ezartzeko. Unitate guztietan
erabiltzen ditut.
- Negoziazio-jarduerak: Ikasleekin batzutan adostuko dugu nola landu gaia. Kimika eta
Gizarte gaian landuko ditut.
- Aurretiazko ezagupenak ateratzeko jarduerak :Unitate gehienetan lantzen ditut.
- Garapen jarduerak: Kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak ikasteko jarduerak. Unitate
guztietan lantzen ditut.
- Finkapen jarduerak : Aurretiazko ezagupenak eta ikasitakoa konparatzeko ekintzak
baita ikasitakoa praktikatzeko ere. Unitate guztietan lantzen ditut.
- Indartze-jarduerak : Arreta berezia behar duten ikasleentzako jarduerak. Ikasleen
arabera landu behar dira. Beharren arabera landuko ditugu.
- Berreskuratzeko jarduerak : Ikasitakoa gainditu ez duten ikasleentzat. Beharren
arabera landuko ditugu.
- Sakontzeko jarduerak : Ikasitakoa abiapuntua hartuta ezagupen berriak izateko
aukera ematen duten jarduerak. Noizean behin landuko ditugu.
Irakasleok gidatuko ditugu jarduera gehienak, baina ikasleen autonomia eta
elkarlana bultzatzen saiatuko gara eta beraz, hauen parte-hartzea bultzatuko dugu bai
ikasgelan, galderak erantzuten, ahozko azalpenak ematen edota arbelean buruketak
ebazten; bai laborategian, taldekako lan praktiko errazak diseinatzen eta burutzen;
edota beste edozein egoeratan.
7.3 ANTOLAMENDUA
Denbora: Arlo honetan 3 saio irakasten dira astero, beraz, ikasturteko 105 saio
ditugu guztira. Gure programazioan 15 unitate didaktiko agertzen dira, bakoitzari
esleitzen zaion saio-kopurua unitate bakoitzaren eskeman azaltzen dugu aurrerago.
Askotan denboralizazioa egokitu behar da taldearen ezaugarrien arabera, normalean
16
irakasten diren unitate didaktiko kopurua txikiagotuz edota lehentasunak ezarri behar
dira unitateen edukiak lantzeko. Hauxe kurtso amaieran egiten den memorian islatu
behar dugu.
Lekua: Saio gehienetan ikasgelan egongo gara. Laborategia, bideo-gela edota
informatika gela noizean behin erabiliko ditugu.
Taldekatze-mota: DBH 4.mailako ikasle guztiak bertan ikasi dute aurreko urteetan.
Guztira 39 ikasle dugu hiru taldetan bananduta eta lau ikaslek besterik ez dute
suspenditu iazko Natur Zientziak. Guztira 5 errepikatzaile ditugu talde desberdinetan
bananduta. 2 irakasle ematen dugu Fisika eta Kimika
Normalean ikasleak binaka edo taldeka jarriko ditugu lan egiteko, norberak koadernoa
izango du lan tresna garrantzitsua eguneroko lana isladatzeko. Batzutan ere banakako
lana egingo dute.
7.4 BALIABIDEAK
Gure ikastetxean ikasgelaz gain laborategi bi (fisika eta kimikakoa), multimedia gela
(bideoa) eta informatika gela ere baditugu. Normalean ikasgelan egongo gara eta lan
tresna ohikoenak ikaslearen koadernoa eta testu-liburua izango dira (Giltza
argitaletxekoa). Formulazioa lantzeko IUPAC-eko arauak batzen duen liburua erabiliko
dugu. Ikasleek beharrezkoa denean kalkulagailua ekarriko dute. Lan praktikoak egiteko
laborategiko materiala eta tresneria dugu, baita APQUA izeneko programaren “kutxak”.
Mintegian ere bideo-bilduma badugu. Informatika-gelan Internet erabili dezakegu. Guzti
honetaz gain ikastetxeko liburutegia ere erabili ahal dute ikasleek.
8. ANIZTASUNAREN TRATAERA
Ez daukagu Curriculum-egokitzapen esanguratsua behar duen ikaslerik. Hala ere, gure
ikasleen artean aniztasuna dago eta aniztasunari erantzuteko zenbait estrategia
erabiliko ditugu:
17
- Metodologia desberdinak : Talde eta ikasleen ezaugarrien arabera ikaskuntza
maila eta estiloa aldatu beharko dugu, ikasleen parte-hartzea eta motibazioa
bultzatzeko asmoz.
- Jarduera desberdinduen proposamena: Zailtasun desberdineko jarduerak
proposatu ahal dira ikasleen maila oso desberdina bada; edota jarduera irekiak,
gutxienezkoak denok bete behar dituztelarik. Horretarako talde desberdinak antolatu
ahal dira .
- Material didaktiko desberdinduak: Kasu batzutan testu-liburua erabili beharrean
beste materialak erabiliko ditugu (bideoak, egunkari edota aldizkarietako artikuluak,
internet…) Horrela motibazioa handitu eta ikasleek errezago ikasi ahal dituzte
edukiak.
9. EBALUAZIOA
Gure programazioan proposatutako helburuen lorpena zein ikaste-irakaste prozesu
osoaren balorazioa egiten dugu ebaluazioan.
9.1 EBALUAZIO-IRIZPIDEAK
- Lan zientifikoaren ezaugarri bereizgarriak erabiltzea. Horretarako, problema zientifiko
edo teknologiko garrantzitsuren baten edo gaur egungo problemaren baten azterketa
egiaztatua egingo da, pertsonen bizi-kalitatea duen eragina aztertuko da.
- Ezaguera zientifikoa eta beste mota batzuetako giza pentsamendua bereiztea.
Ezaguera zientifikoaren ezaugarritzat hartzea gerora egiaztapen enpiriko bidez froga
daitezkeen iragarpenak egitea.
- Bizitza errealean erraz ikus daitezkeen mugimenduekin lotura duten egoera
problematikoak ebaztea, egoera horiek irudikatzen dituzten magnitudeak, unitateak eta
funtzio matematikoak erabiliz.
18
- Indarra magnitudea hartzea mugimendu-aldaketen eragiletzat, eta eguneroko
bizimoduan dauden indar nagusiak ezagutzea.
- Unibertsoa osatzen duten objetuen arteko erakarpena, indarra pisua eta satelite
artifizialen mugimendua interpretatzea, grabitazio unibertsalaren legea erabiliz.
- Eguneroko bizitzako energia-transformazioak azaltzea, energiaren kontserbazioaren
printzipioa erabiliz. Lana, beroa eta uhinak energia-transferentziatzat hartzea.
- Taula Periodikoko elementu kimiko adierazgarrienen ezaugarriak identifikatzea, beste
elementu batzuekin elkartzean duten portaera kimikoa eta osatutako sustantzia sinple
eta konposatuen propietateak kontuan hartuta.
- Hainbeste konposatu organiko egotearen arrazoia eta makromolekulek izaki
bizidunengan duten garrantzia justifikatzea, karbonoen ezaugarriak oinarri hartuta.
- Erreakzio kimikoak eta haien energia-alderdiak azaltzea, bai eta prozesu kimikoen
abiaduran eragina duten alderdiak ere, aldaketa kimikoei buruzko zenbait lege erabiliz
eta hainbat kalkulu estekiometrikoak eginez.
- Industria kimikoa gizartearen ongizatean duen garrantzia azaltzea, eta hainbat
industriak gizarte modernoaren garapenean izan duten egitekoa aztertzea. Hori guztia
ingurumenean izandako ondorioekin lotzea.
Normalean unitate didaktiko bakoitzaren hasieran aurretik dituzten ezagupenak
ateratzeko jarduerak burutuko ditugu. Honen bitartez irakasleok zein ikasleek
ezagutuko dugu gaiari buruz norberak duen ezagupen-maila. Ebaluazio jarraia egingo
dugu, hau da, eguneroko lana izango da erreferentzia eta beraz, koadernoan isladatuta
agertu behar da. Klasean parte-hartzea bultzatuko dugu, elkarlana eta arloarekiko
jarrera positiboa ere baloratuko dugu. Unitate didaktiko bakoitzeko azterketa bat edo bi
egingo ditugu. Guzti hau kontutan izanda ebaluazioko nota jarriko dugu. Norbaitek
ebaluazioa gainditu gabe badauka errekuperatzeko aukera izango du, kasu bakoitzean,
19
gainditu gabe duen aspektua bereziki landu beharko duelarik (azterketa, koadernoa,
jarrera…). Azterketa normalean irakasleok jarriko dugu, baina noizean behin ikasleek
landuko dituzte azterketa-proposamenak eta hortik irakasleok aukeratuko dugu.
Azterketak gainditzeaz gain lana eta jarrera ere egokiak izan behar dira ebaluazioa
gainditzeko. Bestaldetik, unitate didaktiko amaitzean ikasgelan denon artean
prozesuaren ebaluazioa egingo da guztion iritziak kontutan izanik. Honen helburua
ikaste-irakaste prozesuaren hobekuntza da.
10. UNITATE DIDAKTIKOAK (Ikusi ERANSKINA)
11. BIBLIOGRAFIA
- Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren Curriculuma (175/2007
Dekretua, urriaren 16koa. EHAA-2007ko azaroak 13)
http://www.euskadi.net/cgi-bin k54/bopv 20?c&f=20071113&s=2007218
- Fisika eta Kimika DBH 4 (Testu liburua eta baliabideen karpeta).Giltza-Edebé taldea.
- Antunez S. y otros. Del proyecto educativo a la programación de aula. Colección El
Lápiz. Ed. GRAO, Barcelona 1992.
- Puigdellivol, I. Programación de aula y adecuación curricular. Colección El Lápiz. Ed.
GRAO, Barcelona 1992.
- Bernal, J.L., Dpto. Ciencias de la Educación, Universidad de Zaragoza.
http://wzar.unizar.es/acad/fac/egb/educa/jlbernal/proaula.html
- Cuadernos de Pedagogia, nº 370, julio-agosto 2007. Monográfico sobre competencias
básicas.
- Zaratamoko Berritzeguneko web-orria.
20
ERANSKINA: UNITATE DIDAKTIKOAK
1. U.D. LABORATEGIKO LANA. METODO ZIENTIFIKOA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, gizarterako eta
hiritartasunerako gaitasuna eta norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Gertakari naturalak azaltzeko metodo zientifikoa erabiltzea.
- Laborategiko materiala, tresneria eta lan-arauak ezagutu, zaindu eta errespetatzea.
- Taldekako lanaren garrantziaz ohartzea.
EDUKIAK
- Metodo zientifikoa.
- Laborategiko materiala, tresneria eta lan egiteko modua.
- Laborategiko segurtasun- eta higiene-arauak , baita hondakinak kudeatzeko arauak.
- Txostenak egiteko irizpideak. Taldekako lana eta elkarlana.
METODOLOGIA
- Lekua: Kimikako laborategia.
- Denbora: 3 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edota hirunaka.
- Baliabideak: - Irakasleak emandako azalpenak eta apunteak (fotokopiak)
- Ikaslearen koadernoa.
- Laborategiko materiala
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok metodo zientifikoa azaldu eta gertakari baten ikerketa planteatzen
dugu(erorketa askea). Ikasleek metodo zientifikoa erabiliz zera frogatu behar: Gorputz
batek behar duen denbora altuera batetik erortzeko ez du bere masarekin zerikusirik.
21
- Laborategian lan egiteko materiala eta tresneriaren izenak lantzeko fitxak banatu eta
ikasleek kokapena eta funtzioa ikasi behar dute. Informazio guzti honekin txosten txiki
bat egingo dute irakasleari entregatzeko.
- Laborategiko segurtasun-, higiene- eta hondakinak kudeatzeko arauak biltzen dituen
zerrenda banatuko zaie ikasleei. Laborategian ere zerrenda berdina kokatuko dugu.
Honi buruz galdera-sorta erantzun behar dute ikasleek eta denon artean zuzendu ere.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan lantzen diren edukiak ez dira batere zailak. Taldeka egingo
dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko gara. Zenbait kasutan arauei buruzko
galdera-sorta erantzuteko ideiak proposatuko ditugu ikasleek erantzun egokia
ondorioztatzeko.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Lan zientifikoaren ezaugarri bereziak erabiltzea.
- Ezaguera zientifikoaren ezaugarritzat hartzea gerora egiaztapen enpirikoen bidez
froga daitezkeen iragarpenak egitea.
- Laborategiko lana eta arauak ezagutu eta errespetatzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Ikaslearen koadernoa.
- Laborategiko materiala eta tresneriaren txostena.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Koadernoa osatuta, txostena entregatuta eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
22
2. U.D. ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna eta
norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Oinarrizko partikulen ezaugarriak ezagutzea.
- Eredu atomikoak deskribatzea.
- Elementuak ordenatzearen baliagarritasunaz ohartzea.
EDUKIAK
- Oinarrizko partikulak eta hauen ezaugarriak ezagutzea.
- Eredu atomikoak alderatu eta deskribatzea.
- Sistema Periodikoaren egitura. Taldeak eta periodoak.
- Mintzaira zientifikoa zehaztasunez erabiltzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta bideo-gela.
- Denbora: 7 saio.
- Taldekatze-mota: Talde handiak (4-5 ikasle)
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa.
- Bideoa: El atomo (El universo mecánico 49, Arait Multimedia S.A.)
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa
gogoratu, galderak eginez eta bideoa ikusiz. Ikasleek Daltonen teoria atomikoa eta
oinarrizko partikulen eskema egingo dute.
23
- Hiru talde osatu eta eredu atomikoak (Thomson, Rutherford eta Bohr) landuko dira
testu liburua eta irakaslearen azalpenak erabiliz. Gero ahozko aurkezpena egingo da
ikasgelan. Ikasleek ereduen laburpena egingo dute koadernoan.
- Irakasleok orbitalen eredua azaldu, Moeller-en diagrama aurkeztu eta konfigurazio
elektronikoa eta egitura elektronikoa definitu. Arbelean adibideak ebatzi eta ariketak
bidali ikasleek egiteko.
- Irakasleok Sistema Periodikoaren egitura azaldu (taldeak eta periodoak). Konfigurazio
elektronikoaren arabera Sistema Periodikoan elementuak kokatzeko ariketak egin.
- Sistema Periodikoko elementu batzuen propietateak aztertzeko proposatu ikasleei.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldeka egingo dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko
gara. Konfigurazio elektronikoen eta egitura elektronikoaren esanahia eta aplikazioa
ulertzeko eta lantzeko errefortzu-jarduerak prestatuko ditugu beharrezkoa balitz.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Atomoaren oinarrizko partikulak ezagutzea.
- Daltonen teoria atomikoa eta eredu atomikoak ezagutzea
- Taula Periodikoko elementu kimiko adierazgarrienen ezaugarriak identifikatzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Ikaslearen koadernoa.
- Ikasleen ahozko aurkezpena.
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, koadernoa osatu, eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
24
3. U.D. LOTURA KIMIKOA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarte eta
kulturarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Lotura kimikoak bereiztea (ionikoa, kobalentea eta metalikoa).
- Sustantzien propietateak beren loturak kontutan hartuta deskribatzea..
EDUKIAK
- Lotura kimikoak (ionikoa, kobalente, metalikoa)
- Sustantzia desberdinen (ionikoak, kobalenteak, metalikoak) ezaugarriak aztertzea.
- Laborategian taldekako lana burutu eta txostenak egiteko irizpideak lantzea.
- Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabiltzeko irizpideak lantzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela, Informatika gela eta Kimikako Laborategia.
- Denbora: 4 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa
- Internet
- Laborategiko materiala
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa
gogoratu, galderak eginez. Ikasleek testu liburuko informazioa ozenki irakurri eta
garrantzitsuena azpimarratu.
25
- Ikasleek binaka edo hirunaka informazioa bilatuko dute Internet-en. Hau egiteko
irakasleok zenbait web-orriak aholkatuko ditugu. Bildutako informazio guztiarekin gaiari
buruzko txostena egingo dute binaka edo hirunaka irakasleari entregatzeko.
- Laborategian saiakuntza egingo dugu, sustantzia desberdinen propietateak
aztertzeko, besteak beste, disolbagarritasuna eta eroankortasun elektrikoa.
Koadernoan agertuko da laborategian egindako saiakuntza eta honi buruzko
hausnarketak. Eguneroko bizitzan erabiltzen diren sustantzien adibideak jarriko dira.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldeka egingo dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko
gara. Zailtasunak erakusten dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu.
Aukera egongo balitz sakontzeko jarduerak ere proposatuko ditugu indar
intermolekularrak aztertzeko.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Lotura kimikoak (ionikoa, kobalentea, metalikoa) ezagutzea.
- Sustantzia ioniko, kobalente eta metalikoen propietateak identifikatzea.
- Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Ikaslearen koadernoa (laborategiko saiakuntzaren txostena)
- Ikasleek egindako gaiari buruzko txostena.
- Laborategian egindako lana.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Txostena entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
26
4. U.D. ERREAKZIO KIMIKOAK
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna,
norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Erreakzio kimikoak identifikatzea eta bereiztea, mekanismoa kontutan hartuta.
- Erreakzio kimikoen abiaduran zein faktorek aldaraz dezaketen ulertzea.
- Erreakzioak ingurunearekin duten truke energetikoaren arabera identifikatzea.
EDUKIAK
- Erreakzio kimiko motak.
- Erreakzio kimikoen abiaduran eragina duten faktoreak.
- Energia erreakzio kimikoetan: endotermikoak eta exotermikoak.
- Taldekako lana eta laborategiko lana egiteko irizpideak ezagutzea eta bultzatzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta Kimikako Laborategia.
- Denbora: 4 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka laborategian/ Ikasgelan banako lana
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa
- Laborategiko materiala
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa
gogoratu, galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta
aztertu. Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin.
27
- Irakasleok erreakzio kimikoak zer diren azaldu eta ekuazio kimikoak doitzeko premia
erakutsi. Egin arbelean adibideren bat eta jarri ariketak ikasleek ekuazioak doitzeko.
- Laborategian testu-liburuko informazioan oinarrituta erreakzio kimiko motak burutuko
ditugu (Azido-base, hauspeaketa eta oxidazio-erredukzio erreakzioak). Geroago
ikasleek txostena egingo dute koadernoan.
- Erreakzioen abiadura eta eragina duten faktoreak, oreka kimikoa eta erreakzio
kimikoen energia atalak lantzeko ikasleek testu-liburua irakurri eta bakoitzak bere
koadernoan eskema-laburpena egingo du. Geroago denon artean arbelean eredua
egingo dugu zuzenketa gisa.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldeka zein banakako lana egingo dugu. Errefortzu-ariketak
prestatuko ditugu ekuazio kimikoen doiketa eta erreakzio kimiko motak lantzeko.
Zailtasunak duten ikasleei eskema egiteko argibideak azaldu adibideren baten bitartez.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Erreakzio kimikoak zer diren ezagutzea. Erreakzio motak.
- Erreakzio kimikoak eta haien energia-alderdiak, bai eta prozesu kimikoen abiadura eta
eragin duten faktoreak ere aztertzea eta eskema-laburpen batean isladatzea.
- Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Laborategian egindako lana(laborategiko saiakuntza)
- Ikasleek egindako eskema-laburpena.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Eskema entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
28
5. U.D. KALKULU KIMIKOAK
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, matematikarako gaitasuna,
norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Erreakzio kimikoak arautzen dituzten legeetako batzuk jakitea.
- Erreakzio bateko osagaien masekin eta bolumenekin kalkuluak egitea, erreaktiboak
zein produktuak edozein egoeratan izanda (gasak, disoluzioak…)
- Hess-en legea erabiltzea erreakzio-entalpiak determinatzeko.
EDUKIAK
- Masa molekularra eta masa molarra. Mola.
- Konposatu baten konposizio ehundarra.
- Masa eta bolumenekin eginiko kalkuluak (baldintza normaletan eta ez-normaletan).
- Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela.
- Denbora: 10 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa
- Kalkulagailua
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Ikasleek mola eta masa
molarraren definizioak irakurri eta buruz ikasi. Mola eta masa, bolumena eta partikula-
kopuruaren arteko baliokidetasun eskema egingo dugu arbelean. Ariketak egin.
29
- Erreakzio kimikoen lege klasikoak aztertu, batez ere masa konserbazioaren legea,
ekuazio kimikoak interpretatzeko duten baliagarritasuna justifikatuz.
- Ekuazio kimiko doitutik eta datu batetik abiatuz, erreakzio bateko erreaktiboen eta
produktuen masak eta bolumenak kalkulatzeko lan-prozedurak azaltzea. Bihurketa-
faktoreak erabiliko ditugu buruketak ebazteko. Adibideak ebatzi eta ikasleek
praktikatzeko ariketak jarri. Zuzenketa arbelean egingo dute ikasleek.
- Hess-legea irakurri eta kalkulu energetikoak egiteko prozedura azaldu. Adibideren bat
ebatzi eta jarri ariketak ikasleek ebazteko. Zuzenketa arbelean egingo da.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten
ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean
lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Aldaketa kimikoei buruzko zenbait lege erabiltzea.
- Masa eta bolumenekin kalkulu estekiometrikoak egitea.
- Bihurketa-faktoreak erabiltzea buruketak ebazterakoan.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa)
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
30
6. U.D. KONPOSATU EZORGANIKOEN FORMULAZIOA ETA NOMENKLATURA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Konposatu ezorganiko bitarrak eta hirutarrak formulatzea eta izendatzea IUPAC-ek
ezarritako arauak jarraituz.
EDUKIAK
- Oxidazio-zenbakiak.
- Konposatu ezorganiko bitarren formulazioa eta nomenklatura (sistematikoa, stock eta
tradizionala): Oxidoak, peroxidoak, hidruroak, azido bitarrak, gatz bitarrak.
- Konposatu ezorganiko hirutarren formulazioa eta nomenklatura( sistematikoa, stock
eta tradizionala): Hidroxidoak, oxoazidoak, oxigatzak.
- Mintzaira zientifikoa zehaztasunez eta sistematikoki erabiltzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela.
- Denbora: 12 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka.
- Baliabideak: - IUPAC-en arauak batzen duten liburua.
- Irakasleak prestatutako ariketak eta apunteak.
- Ikaslearen koadernoa
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta aurreko urtean ikasitakoa
gogoratu. Banatu oxidazio-zenbaki garrantzitsuenen orria eta azaldu . Ikasleek buruz
ikasi behar dute.
31
- Irakasleok konposatu desberdinen egitura, formulazioa eta izendatzeko arauak azaldu
eta konposatu mota bakoitzaren adibideak jarri eta ariketak egin. Komeni da egun
bakoitzeko konposatu mota bakar bat edo bi gehienez azaltzea. Ikasleek koadernoan
inportanteena idatziko dute eta bertan ariketak egin.
- Konposatu guztien formulazio eta nomenklatura praktikatzeko denetariko ariketak egin
klasean zein etxean eta zuzenketa ikasgelan egingo dute ikasleek (ahoz edota
arbelean). Ariketa bezala ikasle bakoitzak prestatuko ditu azterketarako ereduak.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Ariketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten
ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean
lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Konposatu ezorganiko bitarrak eta hirutarrak formulatzea eta izendatzea hiru modutan
(sistematikoa, stock, tradizionala)
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa)
- Bi edo hiru azterketa (Gainditzeko %70 ondo egon behar da)
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketak gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
32
7. U.D. KARBONOAREN KONPOSATUAK
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala
erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta
kulturarako, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Karbonoa naturan zer formatan agertzen den jakitea.
- Hidrokarburoen garrantzia baliabide energetiko gisa ezagutzea.
- Makromolekulen garrantzia izaki bizidunen osaeran ezagutzea.
EDUKIAK
- Karbonoaren zikloa. Karbono-atomoa eta karbonoaren konposatuak.
- Hidrokarburoak eta beste konposatu organikoen garrantzia aztertzea.
- Taldeka lan egitearen aldeko jarrera bultzatzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Informatika gela.
- Denbora: 6 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka.
- Baliabideak: - Testu-liburuak (Giltza DBH4,…..) eta Ikaslearen koadernoa
- Internet eta Power-Point programa.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Karbonoa naturan atala irakurri,
karbonoaren zikloaren diagrama aztertu hainbat produktutan dagoela konturatzeko eta
konposatu batzuetatik beste batzuetara nola transformatzen den ulertzeko.
33
- Testu-liburu desberdinak zein internet erabiliz konposatu organikoen ezaugarriak eta
konposatu organiko garrantzitsuak (hidrokarburoak eta interes biologikoko
makromolekulak) azaltzeko Power-Point aurkezpena egingo dute ikasleek binaka edo
hirunaka.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka edo jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko
asmoz. Power-point aurkezpena egiteko argibideak eta ideiak emango ditugu, zenbait
kasutan ahalik eta modu errazen egiteko. Aukera egotekotan, sakontzeko, konposatuen
oinarrizko formulazioa eta nomenklatura lantzeko ariketak jar daitezke.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Karbonoaren eta konposatu organikoen ezaugarriak identifikatzea.
- Hainbeste konposatu organiko egotearen arrazoia eta makromolekulak izaki
bizidunengan duten garrantzia justifikatzea.
- Informazio-iturriak eta teknologia berriak modu egokiak erabiltzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Power-point programa erabiliz egindako aurkezpena eta ahozko azalpena.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Power-point aurkezpena egin eta azaldu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta
jarrera egokia izatea.
34
8 .U.D. KIMIKA ETA GIZARTEA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, gizarterako eta
hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna, norberaren
autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Prozesu kimiko industrialen ezaugarriak zein diren jakitea eta pertsonen bizi-kalitatea
hobetzeko duten garrantzia estimatzea.
- Garrantzizko produktu industrial batzuk lortzeko prozesua deskribatzea.
- Plastikoak bereiztea portaeraren eta aplikazioen arabera.
- Hondakinen kudeaketaren garrantziaz ohartzea.
EDUKIAK
- Oinarrizko industria kimikoa eta transformaziozko industria kimikoa.
- Plastikoen garrantzia gaur egungo gizartean.
- Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabili eta ingurumena zaintzeko irizpideak.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta eskualdeko planta industrial bat.
- Denbora: 4 saio.
- Taldekatze-mota: Talde handiak.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Oinarrizko industria kimikoa eta
transformaziozko industria kimikoa bereiztu. Prozesu kimiko industriala azaldu eta egin
eskema koadernoan.
35
- Eskualdeko industria kimikoa bisitatu bertan prozesu kimiko industriala ikusteko.
Bisitari buruzko galdetegia osatu eta irakasleari entregatu.
- Klasea bi taldetan banatu eta eztabaida sortu plastikoen onurak eta kalteen inguruan,
hauen birziklapenaren arrazoiak aztertuz. Hau egiteko bi saio erabiliko ditugu. Ikasle
bat idazkaria izango da eta akta idatziko du gero fotokopiatu eta banatzeko.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldeka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Sakontzeko-jarduerak proposatu daitezke, egunkarietako edota aldizkarietako
artikuluak klasera eramaten ikasleek irakurri eta lantzeko.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Industria kimikoa gizartearen ongizatean duen garrantzia azaltzea.
- Industria kimikoa ingurumenean dituen ondorioak eta nola saihestu ezagutzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Prozesu industrialari buruzko galdetegia.
- Eztabaidan izandako parte-hartzea.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Galdetegia entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
36
9 .U.D. MUGIMENDUA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
matematikarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta
kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Zinematikaren oinarrizko kontzeptuak ezagutzea.
- Hainbat higidura mota grafikoki interpretatzea.
- Gorputzen higidurari buruzko problemak ebaztea dagozkien ekuazioak erabiliz.
EDUKIAK
- Higidura eta pausagunea. Ibilbidea eta desplazamendua. Posizioa eta distantzia.
- Bataz besteko abiadura eta aldiuneko abiadura.
- Higidura Zuzen Uniformea. Ekuazioa eta adierazpen grafikoa.
- Abiadura-aldaketa: azelerazioa.
- Higidura Zuzen Uniformeki Azeleratua. Ekuazioak eta adierazpen grafikoa.
- Higidura Zirkular Uniformea.
- Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia.
- Denbora: 12 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4)
- Ikaslearen koadernoa
- Laborategiko materiala.
- Kalkulagailua
37
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok edukiak aurkeztu. Higidura erlatiboa dela azpimarratu. Erreferentzi-sistema
ezarri. Hortik abiatu definitu eta ikasi ondoko kontzeptuak: higidura eta pausagunea,
ibilbidea eta desplazamendua, posizioa eta distantzia. Abiadura eta azelerazioa.
Unitateak eta unitateen aldaketak landu. Sistema Internazionala.
- Irakasleok higidura mota desberdinak deskribatu: ekuazioak eta grafikoak (HZU,
HZUA, HZRU). Adibideak ebatzi arbelean. Ariketa-sorta proposatu ikasleek egiteko.
Zuzenketa ikasleek egingo dute arbelean.
- Laborategian plano inklinatuan behera erortzen den bolak HZUA duela egiaztatu.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten
ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean
lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Bizitza errealean ikus daitezkeen mugimenduekin lotura duten egoera problematikoak
ebaztea, egoera horiek irudikatzen dituzten magnitudeak, unitateak eta funtzio
matematikoak erabiliz.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa)
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
38
10 .U.D. DINAMIKA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
matematikarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta
kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Indar-sistema baten erresultantea kalkulatzea.
- Indarrak higidurarekin erlazionatzen dituzten legeak zein diren jakitea eta dinamikako
problemak ebazteko erabiltzea.
- Gorputz bat oreka estatikoan dagoen ala ez determinatzea.
EDUKIAK
- Elkarrekintza eta indarra. Indar-motak. Indarren oreka.
- Dinamikaren printzipioak.
- Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela, Bideo-gela, Fisikako Laborategia.
- Denbora: 8 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta Ikaslearen koadernoa
- Bideoa (La fuerza y el movimiento. Didavisión 14)
- Laborategiko materiala eta kalkulagailua.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok edukiak aurkeztu eta ikasleek unitatearen prestakuntza atalean agertzen
diren jarduerak egin koadernoan.
- Indar kontzeptua efektuen behaketaren bidez gogoratu eta indarrak sailkatu.
39
- Gorputz baten gainean eragiten duten indarrak identifikatu eta irudikatu. Indar
erresultantea kalkulatu, norabidea, norantza eta aplikazio-puntua kontutan hartu behar
direla azpimarratuz. Oreka-baldintzak aztertu. Ikasleek eskema egingo dute eta
adibideetan oinarrituta ariketak ebatzi. Zuzenketa arbelean egingo dute ikasleek.
- Newton-en legeak aztertu. Bideoa ikusi eta adibideak interpretatu. Irakasleok
galdetegia eman eta ikasleek egin eta entregatu behar dute.
- Newton-en legeen aplikazioak aztertu klasean: indar normalak, marruskadura-
indarrak, higidura-zirkularraren dinamika. Adibideetan oinarrituta ikasleek ariketa-sorta
egin. Zuzenketa arbelean egingo dute.
- Laborategian Hook-en legea egiaztatzeko saiakuntza burutu eta koadernoan idatzi.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten
ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxerako.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Indarra magnitudea hartzea mugimendu-aldaketen eragiletzat.
- Eguneroko bizitzan dauden indar nagusiak ezagutzea.
- Metodo zientifikoa erabiliz Hooke-ren legea egiaztatzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa)
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
40
11 .U.D. INDAR GRABITATORIOAK
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako, informazioa tratatzeko eta
teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna,
gizarte eta kulturarako gaitasuna
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa ezagutzea.
- Indar grabitatorioak interpretatzea, eta kasu erraz batzuetan horien balioa kalkulatzea.
EDUKIAK
- Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa. Galileoren teleskopioa.
- Grabitazio unibertsala. Gorputzen pisua.
- Txostenak egiteko informazioa eta mintzaira zientifikoa modu egokian erabiltzea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela.
- Denbora: 5 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4).
- Ikaslearen koadernoa.
- Kalkulagailua.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok edukiak aurkeztu. Eredu geozentrikoak eta eredu heliozentrikoa alderatu
eta eskema bat egin denon artean arbelean. Ikasleek koadernoan idatzi.
41
- Irakasleok Galileoren biografia bilatu eta txosten txikia egiteko aginduko die ikasleei.
Ikasgelan bakoitzak lortutako informazioa erabiliz biografia osatuko dugu.
- Indar grabitatorioak atala ikasleek irakurri ozenki eta grabitazio-unibertsalaren legea
idatzi eta azalduko dugu irakasleok. Adibideetan oinarrituta ikasleek ariketak ebatzi.
- Eremu grabitatorioa zer den eta gorputzen pisuarekin duen erlazioa azaltzen duen
testua irakurri ikasgelan eta ariketaren bat egin gorputz baten pisua leku desberdinetan
kalkulatzeko.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz.
Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten
ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxerako.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Unibertsoa osatzen duten objetuen arteko erakarpen indarra kalkulatzea, grabitazio
unibertsalaren legea erabiliz.
- Ezaguera zientifikoa eta beste mota batzuetako giza pentsamendua bereiztea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Galileoren biografiaren txostena.
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, txostena entregatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
42
12 .U.D. INDARRA ETA PRESIOA FLUIDOETAN
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, norberaren
autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Presioa zer den ulertzea.
- Fluidoen propietatean eta fluidoen barnean indarrak nola transmititzen diren ikastea,
eta Pascal eta Arkimedes-en printzipioak enuntziatzea.
- Presio atmosferiko kontzeptua interpretatzea eta eguraldiarekin erlazionatzea.
EDUKIAK
- Presioa. Fluidoen ezaugarriak. Pascal eta Arkimedes-printzipioak.
- Presio atmosferikoa. Presioa eta eguraldia.
- Taldekako lana eta laborategiko lana egiteko irizpideak.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia.
- Denbora: 6 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta ikaslearen koadernoa.
- Laborategiko materiala.
- Mapa meteorologikoak.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu,
galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta aztertu.
43
Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin koadernoan.
- Ikasleek ozenki irakurri Presio eta Fluidoen Propietateak (Dentsitatea) atalak eta
azpimarratu inportanteena. Irakasleok laborategian solido edota likido baten
dentsitatearen neurketa egin. S.I-ko unitateak ikasi eta beste unitateekin erlazionatu.
- Laborategian irakasleok likidoen barnean indarrak daudela frogatu eta Pascal-en
printzipioa enuntziatu. Adibideak jarri eta ikasleek ariketak egin. Zuzenketa arbelean.
- Ikasleek Laborategian Arkimedes-en printzipioa egiaztatzeko saiakuntza egingo dute.
Ondorioak atera eta txostena koadernoan idatzi. Adibideetan oinarrituta ariketak egin.
Zuzenketa ikasleek arbelean egingo dute.
- Ikasleek atmosfera eta presio atmosferikoa atala irakurri eta laburpena egin
koadernoan. Denon artean ikasgelan mapa meteorologikoak interpretatu.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz..
Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu Presioa,
Dentsitatea eta Pascal eta Arkimedesen printzipioak lantzeko.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Eguneroko egoeretan fluidoek egiten duten indarrak identifikatzea.
- Presio atmosferikoaren eraginak eguraldian aztertzea.
- Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Koadernoko lana (txostena, ariketak, laburpena)
Berreskuratzeko mekanismoa:
Koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
44
13 .U.D. ENERGIA MEKANIKOA: LANA ETA BEROA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, matematikarako gaitasuna,
ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta
hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Naturan dauden energia formak identifikatzea. Energi-iturriak.
- Lana energiaren transferentzia modura interpretatzea, eta lana eta potentzia
kontzeptuak elkarrekin erlazionatzea.
- Energia mekaniko motak bereiztea eta problemak ebaztea energia mekanikoaren
kontserbazioaren printzipioa aplikatuz.
- Makina mekanikoen funtzionamendua ulertzea eta horien etekina kalkulatzea.
EDUKIAK
- Energiaren formak.
- Lana eta potentzia. Energia mekanikoa. Makina mekanikoak. Etekina.
- Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz eta ingurumena zaintzeko irizpideak.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia.
- Denbora: 10 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka. Talde handiagoak energiaren eztabaidarako.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta artikuluak. Ikaslearen koadernoa.
- Laborategiko materiala.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu. Energia definitu eta liburuan agertzen den
1.jarduera egitea energiaren formak identifikatzeko. Eskema egin arbelean.
45
- Irakasleok energia iturriei buruzko artikuluak banatu eta eztabaida sortu. Ikasleek
horma-irudiak egin energia iturriak eta energia aurrezteko neurriak azalduz.
- Ikasgelan lana eta potentzia magnitudeen esanahia gogoratu, eguneroko bizitzaren
adibideak erabiliz. Adibideetan oinarrituta ariketak egin.
- Irakasleok energia zinetikoa eta energia potentzial grabitatorioa definitu eta bien
artean dagoen erlazioa azaldu, eguneroko bizitzaren adibideak jarriz. Energia
mekanikoaren kontserbazio printzipioa enuntziatu eta hau egiaztatzeko ikasleek
saiakuntza egin laborategian (marruskadurarik ez). Ikasleek txostena egin koadernoan.
- Makina sinpleak analizatu ikasgelan, funtzionamenduaren eskema aztertu eta etekina
kalkulatu. Irakasleok adibidea jarri eta ikasleek ariketaren bat egin hau praktikatzeko.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz..
Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu etxerako.
Sakontzeko etxetresna elektrikoek kontsumitutako energia kalkula daiteke.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Eguneroko bizitzako energia-transformazioak azaltzea, energiaren konserbazio
printzipioa erabiliz. Lana energia transferentziatzat hartzea.
- Energia lortu eta erabiltzea ingurumenean duen eraginaz ohartzea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Koadernoko lana (txostena, ariketak) eta horma-irudiak.
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa :
Azterketa gainditu, lanak entregatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
46
14 .U.D. ENERGIA TERMIKOA. BEROA ETA TENPERATURA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, norberaren
autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Tenperatura eta beroa kontzeptuak interpretatzea.
- Beroak gorputzetan sortzen dituen efektuak eta hauen neurketa ikastea.
- Energia mekanikoa bero bihurtzeko posibilitatea badela jakitea. Makina termikoen
funtzionamendua ezagutzea eta etekina kalkulatzea.
EDUKIAK
- Tenperatura eta beroa. Beroak gorputzetan dituen eraginak: tenperatura-aldaketak,
egoera-aldaketak eta zabalkuntza.
- Makina termikoak.
- Mintzaira zientifikoa, zehaztasuna, ordena eta argitasuna erabiliz jarduerak egitea.
METODOLOGIA
- Lekua: Ikasgela, Bideo-gela eta Fisikako Laborategia.
- Denbora: 8 saio.
- Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka.
- Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta ikaslearen koadernoa.
- Bideoa (¿Qué es el calor? Ancora Audiovisual S.A. 1984).
- Laborategiko materiala.
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu,
galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta aztertu.
47
Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin koadernoan.
- Ikusi bideoa (¿Qué es el calor?) eta irakasleok prestatutako galdetegia egin
koadernoan.
- Ikasleek ozenki gaia irakurri eta inportanteena azpimarratu. Egin koadernoan gaiaren
eskema-laburpena.
- Irakasleok liburuan agertzen diren ariketen adibideak (tenperatura-eskalak, bero
espezifikoa, oreka termikoa, egoera-aldaketak, makina termikoen etekina) azaldu eta
jarri ariketa-sorta ikasleek egiteko. Ikasleek zuzenketa egingo dute arbelean.
- Metalen baten bero espezifikoa determinatzeko saiakuntza egitea laborategian.
Ikasleek txostena egin koadernoan.
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz..
Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu. Sakontzeko
jarduera hozkailuen funtzionamenduari buruzko informazioa bilatzeko izan daiteke.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Eguneroko bizitzan energia-transformazioak azaltzea, energiaren kontserbazio
printzipioa erabiliz. Beroa energia-transferentziatzat hartzea
- Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea.
Ebaluazio-tresnak
- Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa.
- Koadernoko lana (txostena, ariketak, eskema-laburpena)
- Azterketa.
Berreskuratzeko mekanismoa:
Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.
48
15 .U.D. UHINAK: SOINUA ETA ARGIA
OINARRIZKO GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna,
hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala
erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna, gizarte eta
kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
HELBURU DIDAKTIKOAK
- Higidura ondulatorioa zertan datza ulertzea eta uhinen funtsezko ezaugarriak
interpretatzea.
- Soinuaren izaera eta hedapen-prozesua deskribatzea
- Argiaren izaera eta hedapen-prozesua deskribatzea. Argi-fenomenoak interpretatzea.
EDUKIAK
- Uhinak energia transmititzeko beste modu bat dela ikastea.
- Soinuaren uhin-izaera.
- Uhin elektromagnetikoak: Espektro elektromagnetikoa eta argi ikuskorra.
- Taldekako lana eta esfortzua eta iraunkortasunaren aldeko jarrera.
METODOLOGIA
- Lekua: Irakasle eta ikasleen artean erabakitzeko.
- Denbora: 6 saio.
- Taldekatze-mota: Irakasle eta ikasleen artean erabakitzeko.
- Baliabideak: Betiko materiala abiapuntua izanik irakasle eta ikasleen artean jarduera
sekuentzien arabera adostuko dugu.
49
JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA
- Irakasleok ikasleekin negoziatuko du unitatea lantzeko metodologia, ikasleen
autonomia eta elkarlana bultzatuz, hots, taldekako lanak egin, horma-irudiak,
ordenagailuz egindako aurkezpenak, ikasleen ahozko azalpenak,… Ikasleek ere
ebaluazioa diseinatuko dute eta irakaslearekin adostu (nork, noiz, nola, zertarako…)
ANIZTASUNAREN TRATAERA
Unitate didaktiko honetan ikasleek proposamenak egingo dituztenez, haiek ere
zailtasunak dituztenentzako errefortzu-jarduerak prestatuko dituzte baita aukera balitz
sakontze-jarduerak ere.
EBALUAZIOA
Ebaluazio-irizpideak:
- Uhinak energia-transferitzeko modu bat direla ohartzea.
- Soinua eta argiaren ezaugarriak ezagutzea.
- Gaia lantzeko eta ebaluatzeko diseinua egin eta burutzea.
Ebaluazio-tresnak
- Irakasle eta ikasleen artean adosturikoak.
Berreskuratzeko mekanismoa
- Irakasle eta ikasleen artean adosturikoak.
50