Post on 23-Jun-2020
transcript
GAI AURKIBIDEA
I. Hezitzaileentzako gida
Orientabide didaktikoak
Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena
GEAUaren balio juridikoa
Aldarrikapenaren ondarea
Hitzaurrea: GEAUaren oinarriak
GEAUak barne hartutako eskubideak
Egungo erronkak, 60 urteren ondoren
Giza eskubideen alde mobilizatzea ez da alferrik
Ekin: ekintza proposamenak
Bibliografia
Baliabide didaktikoak interneten
Filmografia
II. Proposamen didaktikoak
Lehen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak
Bigarren Hezkuntzarako ekintza didaktikoak
Batxilergorako eta Helduen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak
Hezitzaileentzako oharra:
Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza
eskatzen duten ekintzetarako, hemen
aurki daiteke testu osoa:
www.unhchr.ch/udhr/lang/bsq.htm
BESTEAREN IKUSPUNTUAHelburua:
• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-
timenduak eta beharrak kontutan
hartzera bultzatzea.
• Guztiok besteak gure berariazko senti-
menduen, balioen, beharren eta moti-
bazioen baitan epaitzeko dugun joera
baieztatzea.
• Besteen emozioak, ikuspuntuak eta
pentsamoldeak kontutan izaten ikas-
tea, giza eskubideen kontzeptuak ga-
ratzeko lehen pauso gisa.
• Aurrekoa kontutan izan gabe giza es-
kubideak errespetatuak izango diren
gizarte bat lortzea zein zaila izango li-
tzatekeen frogatzea.
Adina: 12 urtetik aurrera.
Deskribapena: Besteen behar eta esku-
bideekiko sentsibilitatea eta enpatia ga-
ratzeko gaitasuna erakusteko rol-jokoa,
parte-hartzaileei gertukoak zaizkien ego-
eratan oinarritua. Gutxienez ordubeteko
iraupena eskatzen du.
Beharrezko materiala: Giza Eskubideen
Aldarrikapen Unibertsalaren 19. atala:
“Gizabanako guztiek dute eritzi-eta adie-
razpen-askatasuna”. Egoeren testuak eta
behaketa-orria (2. fitxa, 20. orrialdea).
Garapena:
1. Hiru laguneko zenbait talde osatuko
dira. Talde bakoitzari egoera bera
deskribatzen duen testu bat emango
zaio (2. fitxa).
2. Talde bakoitzean, bi parte-hartzailek
emandako rolak antzeztuko dituzte
eta bere rolaren baitan gertatzen zai-
en egoera nola bizi duten azalduko dio-
te elkarri. Arazoarekin erlazionatutako
esperientziak, sentimenduak eta moti-
bazioak izan ditzakete mintzagai.
3. Taldeko hirugarren kideak parte-har-
tzaileak behatuko ditu eta Behaketa-
orrian (2. fitxa) bere taldekideen espe-
rientzei, sentimenduei eta motibazioei
buruzko oharrak jasoko ditu.
4. Honen ondoren, rolak elkar trukatuko
dituzte, hiru kideek hiru rolak bete izan
arte.
5. Prozesu bera beste egoera desberdin
batekin errepikatuko da (taldearen
ezaugarrien arabera, egoera gehiago
ala gutxiago antzez daitezke).
6. Bukatzeko, talde bakoitzak bakarka
bertan emandako esperientziak eta
erreakzioak aztertuko ditu, ondorengo
gidoia jarraituz:
• Zein izan da azaldutako ikuspun-
tua?
• Zein esperientziak eta motibaziok
ahalbidetzen zuten bestearen ikus-
puntua ulertzea?
• Nola sentitu dira parte-hartzaileak
rolez aldatzerakoan?
• Behatzaile-rola egitea zaila izan al
da?
• Zeintzu dira egindako jardueraren
puntu nagusiak?
• Zergatik da garrantzitsua bestearen
ikuspuntua kontutan izatea?
• Ikasketa honek ba al du Giza Esku-
bideen Aldarrikapen Unibertsalean
jasotako printzipioekin erlaziorik?
Baiezkoa badiozu, zehaztu zein
printzipiorekin.
7. 10 minuturen ondoren, ondorioak
amankomunean jar daitezke.
Ana M. Pampliegak eta Manuel Marroquínek “Programa Deusto 14-16, I. Desarrollo de habilidades sociales-en (Mensajero argitaletxea, 1997) proposatutako ekintza, del Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua.
19GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA
EGOERAK 1. egoera
1. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Bihar
azterketa bat daukazue. Aurreko azterke-
tak ez dituzu gainditu, eta hau ere gaizki
atertzen bazaizu, zure gurasoek esan de-
zaketenak asko kezkatzen zaitu. Horre-
gatik, “txuletak” egitea erabaki duzu.
Zure gurasoek beti esan dizute axola
duena emaitzak direla, eta txuleta bat
hain larria ere ez da. Zure lagunari txu-
letak prestatzen laguntzeko eskatu dio-
zu. Azken finean, laguntasuna elkar la-
guntzean datza.
2. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Orain-
goan, zure lagunak azterketa batetarako
txuleta bat prestatzen laguntzeko eskatu
dizu, baina zuk ez duzu halakorik egin
nahi. Bakoitzak bere lanaz arduratu be-
har duela eta kopiatzea gaizki dagoela
uste duzu. Etxean beti esan dizute beti
ere egia esan beharra dagoela. Gainera,
irakaslea konturatzen bada, istilu galan-
tak izan ditzakezu. Alde batetik haserre
zaude, baina bestetik, baita arduratua
ere, ez duzulako laguntasuna galdu nahi.
2. egoera
1. ikaslea: Hemendik bi egunetara
ingeleseko azterketa daukazue. Zure
liburua desagertu egin zaizu eta ezin
duzu ikasi. Azterketa gainditu behar
duzu, baina ez diezu zure gurasoei beste
liburu bat erosteko dirua eskatu nahi
etengabe esaten dizutelako burua non
duzun ez dakizula eta ez dituzula zure
gauzak zaintzen. Liburua zure lagunari
eskatzea erabaki duzu azterketak beti
ondo prestatzen dituelako eta ziurrenik
ikasita izango du dena honez gero. Azter-
keta aurretik apur bat errepasatzearekin
nahikoa izango du.
2. ikaslea: Zure lagunak ingeleseko libu-
rua behar du berea desagertu egin dela-
ko. Zuk azterketa ia prestatuta dauka-
zunez, zuk zure liburua berari uztea nahi
du. Baina zuk ez duzu uste bidezkoa
denik lehenago ez ikasi izanagatiko bere
utzikeria zuk nozitu behar izatea. Gainera,
aurreko azterketengatik badakizu gaia
bezperan errepasatzen ez baduzu arazo
handiak izan ditzakezula. Bere laguntasu-
na mantendu nahi duzu, baina ez diozu
liburua utzi nahi.
3. egoera
1. ikaslea: Berandu iritsi zara eskolara as-
paldian ikusi gabea zenuen lagun batekin
topo egin duzulako eta bera agurtzeko
gogoa zenuen. Zure ustez, laguntasunak
zaindu egin behar dira, eta azken finean,
minutu batzurengatik mundua ez da bu-
katuko. Eskolara iritsi zarenean, irakas-
leak ez dizu sartzen utzi, ez eta berandu
zergatik iritsi zaren azaltzen ere. Zuk es-
kolan sartu nahiko zenuke egun gutxira
azterketa bat daukazulako eta sartzen
ez bazara beste norbaiti eskatu beharko
diozu gaia azal diezazun.
2. ikaslea: Gaur ikasle bat berandu iritsi
da eta ez duzu ikaslegoaren puntualtasun
eza atsegin. Gazte hauen jarrera zurega-
nako eta kideekiko errespetu falta bat da.
Ez dira garaiz iristeaz kezkatzen eta gero
eskola edozein aitzakiren bidez mozten
dute, eta horrela zuri ez zaizu programa
osoa garatzeko denbora iristen. Zu zara
gai-zerrenda osoa ikas dadin arduraduna.
Euren kontura gehiegi ikas dezaten ere
eskatu nahi ez diezunez, zure erabakia
inori berandu sartzen ez uztea izan da,
nahiz eta aitzakia bikain bat izan.
4. egoera
1. ikaslea: Lagun minak zarete, eta ho-
rregatik berarekin borroka egin nahi
duen gazte talde bat dela eta, laguntza
eskatu dizu. Zuk ez diezu aurre egin nahi,
baina laguntasuna zaindu nahi duzu.
Zure ahaide zaharrago batek eskarmen-
tu latza izan zuen borroka bat zela eta,
eta horregatik, etxean sekula borrokatan
arituko ez zarela agindu duzu. Zure ustez,
arazoak era baketsuan konpontzen dira.
2. ikaslea: Gazte talde bat etengabe ari
da zu zirikatzen eta beraiekin borroka
egin dezazun desafio egiten. Ez duzu
bakarrik azaldu nahi, eta horregatik lagun
bati laguntza eskatu diozu. Zure aitak beti
esan izan dizu zure burua defendatu be-
har duzula, eta arazoak konpontzeko
zure modua borroka da. Gainera, lagunek
elkar lagundu behar dutela uste duzu.
Behaketa-orria• 1. ikaslea: Esperientziak.
Sentimenduak. Motibazioak.
• 2. ikaslea: Esperientziak.
Sentimenduak. Motibazioak.
Alor bakoitzean idatzi
parte-hartzaile bakoitzak
komunikatzen duenaren atzean
antzeman daitekeena.
20 AMNESTY INTERNATIONAL
Adibidez:
a. Arrazakeria, generoak, orientazio
sexualak edota jatorri etnikoak
eragindako bereizkeria:
2. atala:
1. Gizaki orori dagozkio Aldarrikapen
honetan adierazitako eskubide eta
askatasunak, eta ez da inor bereziko
arraza, larru-kolorea, sexua, hizkun-
tza, erlijioa, politikako edo bestelako
iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria,
ekonomi maila, jaiotza edo beste ino-
lako gorabeheragatik.
2. Ez zaio begiratuko gainera, pertso-
na zein herrialde edo lurraldetakoa
den; ezta hango politikari, legeei edo
nazioarteko egoerari, nahiz eta herri
hori burujabea izan, besteren zain-
peko lurraldea, autonomiarik gabea
edo nola-halako burujabetasun-mu-
gak dituena.
b. Bullying (eskolako jazarpena), lar-
deria, tratu txarrak:
5. atala:
Ezin daiteke inor torturatu, ezta inori
zigor edo tratu txar, anker eta lotsara-
zlerik eman ere.
c. Inmigrazioa (edo inmigrazioari lotu-
tako xenofobia):
13. atala:
1. Pertsona orok du joan eta etorri aske
ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten
lurraldean bizilekua aukeratzekoa.
2. Pertsona orok du edozein herrialde-
tatik alde egiteko eskubidea, baita
norberetik ere, eta norbere herrialde-
ra itzultzekoa.
BI AULKIAKHelburua:
• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-
timenduak eta beharrak kontutan har-
tzera bultzatzea, ziuraski bereengan-
dik desberdinak diren pentsakerak eta
jarrerak dituen beste norbaiten tokian
jarriz.
• Guztiok besteak gure berariazko bali-
oen, beharren eta motibazioen baitan
epaitzeko dugun joera baieztatzea.
• Ikaslegoa giza eskubideak bere ingu-
ruan eta gizarte osoan errespetatzera
eta indartzera motibatzea.
Adina: 12 urtetik aurrera.
Beharrezko materiala: Bi aulki, papera,
arkatza eta Giza Eskubideen Aldarrika-
pen Unibertsalaren aleak.
Garapena: Bi pertsonen arteko rol-jokoa,
bakoitza giza eskubideekin zerikusia
duen gai jakin baten alde ala kontra.
Hezitzaileak rol-jokoen dinamika ezagutu
beharko du.
1. Parte-hartzaile bakoitzari Giza Esku-
bideen Aldarrikapen Unibertsalaren
ale bana emango zaio.
2. Giza Eskubideen Aldarrikapen Uni-
bertsalarekin lotura duen gaurko-
tasun-gaiak bilatuko dira, adieraziz
Aldarrikapenaren zein atalek duen
gai horrekin erlazioa.
Ikus eskubiko laukiko adibideak.
3. Bi aulki jarriko dira taldearen aurrean.
Aulki bakoitzean kartel bana egongo
da, batean ALDE eta bestean AURKA
dioela, baina parte-hartzaileek ezin
izango dute kartelen edukina ikusi.
4. Eztabaidarako hautatutako gaiak pa-
per txikitan idatziko dira. Adibidez:
matxismoa, arrazakeria, Interneteko
blog oldarkor batean parte-hartzea,
etorkinen arbuioa/harrera, haurren
lana, etab.
5. Bi boluntariori eskatu zaie aulki bana
aukera dezaten alde ala aurka egotea
egokituko ote zaien jakin gabe. Era
berean, aurretik idatzitako paperen
artean zozketaz gaia hautatuko da.
6. Eztabaidako lehen txanda hasiko da
eta parte-hartzaile bakoitzak ego-
kitu zaion rola antzeztuko du (alde
ala aurka). Antzetzeak ez du zertan
luzea izan beharrik: hobe da ideiak
bukatzen doazen heinean moztea.
7. Ondoren, aulkia trukatuko dute, eta
ALDE egon dena AURKA egotera pa-
sako da, eta alderantziz.
8. Eztabaida bukatutakoan, eztabaida-
rekin erlazioa duen eskubidea ira-
kurriko da.
9. Beste bikote parte-hartzaile batekin
eta beste gai batekin errepika dai-
teke.
10. Bukatzean, bi rolak antzeztu dituzte-
nei ondorengo galderak eginaz eba-
luaketa bat egingo da:
• Zer moduz sentitu zarete antzezten
ari zinetela?
• Erraza egin al zaizue zuen rola an-
tzeztea?
• Erraza izan al da lehen aldia?
• Eta bigarrena?
Gelako gainontzekoei galdetu:
• Eguneroko bizitzako zein eskubide
onartu dituzte?
• Zer moduzko antzezleak dira atera
diren lagunak? (jarrera, keinuak,
ahots-doinua)
Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k eginiko www.educarueca.org azaltzen den “Las dos sillas ”jardueraren moldaketa.
21GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA
HITLER ETA GANDHIHelburua: Hitlerren eta Gandhiren irudi-
etatik abiatuz, hautatzen diren balioen
garrantzia aztertzea, zenbait balio hau-
tatzearen ondorio ezkorrak azpimarratuz.
Adina: 14 urtetik aurrera.
Beharrezko materiala: Giza Eskubide-
en Aldarrikapen Unibertsalaren Hitzau-
rrea eta 30. atala. Atxikitutako testuak
(3. eta 4. fitxak, 23. orrialdea).
Garapena:
1. Ikasleei 23. orrialdeko 3. fitxako tes-
tuak astiro irakur ditzaten proposatuko
zaie.
2. Jarraian, 4. fitxako taula aurkeztuko
zaie (23. orrialdea).
3. Taulako informazioa eta testuen eduki-
nak abiapuntutzat hartuta, eztabaida
bat hasiko da.
Eztabaidarako iradokizunak:
• Balioak ez dira modu esplizituan inon-
go ataletan aipatzen. Dena den, beste
izenen batean inplizituki uler daitez-
keela uste al duzu?
• Esan al daiteke badirela balio zitalak?
• Ziur sekula entzun duzula “balio krisia”
aipatzen. Zeri buruz uste duzu ari direla
hori aipatzen duten pertsonak?
• Nortzuk dituzte balio hobeak: gaiz-
kileek, poliziek, osasunaren profesio-
nalek, saltzaileek, paraxutistek, misi-
olariek…? Zergatik? Zeintzu dira balio
horiek?
• Zein printzipiotan oinarritzen dira
arestian aipatutako taldeetako ki-
deak euren helburuak lortzeko? Ba
al da guztiak ados egongo liratekeeen
printzipioren bat?
• Baliorik izan al dezake mafiako kide
batek?
• Tabuak balio edo printzipio handiak al
dira? Zein tabu dira gizarte guztietan
amankomunak?
• Zein balio edo printzipio duzu zure ge-
lakideekin amankomunean? Zer da
beti ondo ala beti gaizki dagoena?
• Zehatz ezazu zein balio edo printzipio
izango zenituzkeen jarraian aipatzen
direnekin amankomunean: odaliska
arabiar bat, rabbi judu ortodoxo bat,
New Yorkeko broker bat, kanbodiar
komunista bat, NBAko jokalari bat, Er-
tafrikako diktadore bat…
• Ba al dago giza kultura guztiek ain-
tzakotzat hartzen duten printzipio ala
balio unibertsalen bat? Zein?
• Printzipio eta balio guztiak erlatiboak al
dira? Ba al da balio absoluturik?
4. Bukatzerakoan, taldeko ebaluaketa bat
egingo dugu ondorengo galderen ingu-
ruan: Inoiz gure ingurukoak jaso ditu-
zten ezaugarrien baitan epaitzen al
ditugu? Beti al gatoz inguratzen gaituz-
tenen balioekin bat?
Ekintza hau “Giza eskubideen hezkuntzari buruzko baliabideak”-en (Gorka Azkarate, Lourdes Errasti eta Maite Mena. Ararteko, 2000) oinarritua dago eta Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua izan da.
22 AMNESTY INTERNATIONAL
ngo balu zerbait ondo edo gaizki dagoe-
la, zerbait hori unibertsalki onartutako
printzipio bat izan liteke. Printzipio horre-
tatik abia gaitezke elkarbizitza arauak
sortzeko.
Gaur egun, ziuraski Giza Eskubideen
Aldarrikapen Unibertsala da gizarte-kont-
ratu erraldoi bat eraikitzeko erreferenterik
onena, bai zalantza etiko nagusienak ar-
gitzeko, bai eta gizarte-zientzienak bidera-
tzeko ere.
1.- Dena da erlatiboaGaur egun esan izaten da, eta baita itsu-
itsu sinetsi ere, guztia erlatiboa dela.
Fisikak, adibidez, aspaldidanik erabiltzen
ditu argiaren abiada edo Kelvin 0 graduak
bere teorien oinarri bezala. Descartesek
berak ere, zalantza arrazoitu batetik abia-
tuz, haien aldera guztia erlatiboa litzate-
keen parametro jakin batzuk finkatzeko
beharra izan zuen.
Gizarte-zientzietan ere parametroak eza-
rri beharra dago. Mundu guztiak uste iza-
Ekintza honetan erabilitako testuak Txomin Lamikizen “Ensayo sobre prospectiva”-ko testuen moldaketa askeak dira. (Hegia arg. 1973)
2.- BalioakGizon tinkoa zen, azkarra, leiala, besteei
ekimena eta gogoa helarazteko gai zena:
lider izateko jaioa. Guztiak atsekabeturik
zeudenean berak ez zuen sekula amore
ematen, bere irudimena beti zen zerbait
gehiagorako gauza, bere helburuak be-
tetzerik izango zuen fede itsua zuen. Biziki
sinesten zuen zabaltzen zituen balioetan,
eta haiek aldarrikatzen eman zuen bere
bizitza.
Guretzat bere balioak zuzenak izan balira,
gaur Hitler zatekeen gure historiako heroi
handienetakoa. Bere argitasunak, tinko-
tasunak eta lidergo gaitasunak mundua
hobetzen lagundu izango zuketeen, gi-
zateriak sekula izandako sarraskirik bor-
titzena eragin beharrean.
Bere bizitzari zentzu bat eman zioten bali-
oen ikuspegitik soilik esan dezakegu inor
gizateriaren ongile bat ala tirano lazgarri
bat izan zela. Ezaugarri genetiko pare-
tsuek Hitler eta Gandhi bezalako jende
desberdina eragin dezakete: bereizten
dituena euren balio-sistema da, euren
portaera.
23GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA
GIZA ESKUBIDEAK LANDUHelburua: Ikaslegoan Giza Eskubideen
Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza
sustatzea, behin ezagututakoan, bere
printzipioak barnera ditzan eta haiekin
bat etorriaz jokatzen ikas dezan.
Adina: 12 urtetik aurrera.
Beharrezko materiala: 25. orrialdeko 5.
fitxako binetak dituzten horma-irudiak.
Bilduma osoa ondorengo webgunean
aurki daiteke:
www.amnistiacatalunya.org/edu/
humor/dudh2/index.html
Garapena:
Binetekin zerikusia duten galderak egingo
dira. Galderak bakarka ala taldeka egin
daitezke, idatziz ala ahoz, Aldarrikapen
osoari ala atal jakin bati buruz, etab.
• Loturik doakion Aldarrikapenaren ata-
laren edukinaz gain, zer iradokitzen du
binetak? Zein da sortzen duen lehen
gogoeta?
• Binetak modu eraginkor eta apropo-
sean azpimarratzen al du Giza Esku-
bideen Aldarrikapen Unibertsalean
azaldutako ideia?
• Bakarrik hartuta, bineta nahikoa esan-
guratsua al da edo bere osotasunean
ulertzeko beharrezkoa al da dagokion
Aldarrikapenaren atala irakurtzea?
• Alda al daiteke bineta moduren bate-
an (irudia, testua, biak) atalaren ideia
indartzeko?
• Zer da eraginkorragoa binetan azal-
dutako gaia norbereganatzeko: bine-
taren eragin umoretsua ala dagokion
Giza Eskubideen Aldarrikapen Uniber-
tsalaren atalaren testua?
• Ideia ezazu bineta berri bat. Lantzen
ari zareten Aldarrikapenaren atala
ahalik eta modu argi eta eraginkorre-
nean islatu beharko duzu. Ondoren,
gainontzekoek egindako binetak lehen
jarraitutako irizpide berberen bidez az-
tertuko dituzu.
• Ideiatutako bineten artetik, guztion
artean bat edo batzu hautatuko dira.
Handiagotu eta ikusgarri izan daitezen
prestatuko dira: denek esku hartu de-
zakete, adibidez, binetak margotzen
edo apaintzen. Gelan edo eskolako
toki ikusgarri batean eskegiko dira.
Landutako balioak gogoan izateko
modu bat izango da. Horrela, parte-
hartzaile guztiek euren taldekideen
artean giza eskubideen ezagutza za-
baldu duten oroigarri bat izango dute.
24 AMNESTY INTERNATIONAL
GIZA ESKUBIDEAK LANDU
Egileak: Grup d’Educació d’Amnistia
Internacional Catalunya.
Bilduma osoa ondorengo webgunean:
www.amnistiacatalunya.org/edu/
humor/dudh2/index.html
25GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA