Date post: | 09-Mar-2016 |
Category: |
Documents |
Upload: | baleike-aldizkaria |
View: | 252 times |
Download: | 8 times |
95. zbkia.herri aldizkaria
juan Belmonte, 29 beheatel.: 943 86 15 45faxa: 943 86 17 42email: [email protected]
ArgitaratzaileaBALEIKE KULTUR ELKARTEA
Administrazio batzordeaEsther EtxeberriaXabier Azkue
Erredakzioa batzordeaEsther AizpuruaEguzki AgirrezabalagaAntxoka AgirreJuan Luis RomatetJosu WaliñoGorka Zabaleta
KoordinatzaileaJuan Luis Romatet
KazetariakAntxoka AgirreXabier Aizpurua
MarrazkigileaJon Manzisidor
KolaboratzaileakMiriam Romatet, Xabier Aranguren,Jon Maia, Jon Sudupe, Esti Esteibar,Dani Carballo, Joxe Mari Llavori,Inaxio Tolosa, Inaxio Manterola,Belen Golmaio, Izaga Garzia, HaizeGalarraga, Koldo Landaluze, BeñatFernandez de Arroyabe, Luis MariAizpurua, Ihintz Linazisoro, JoseManuel Gonzalez Aramendi,Ludoteka, Natur Taldea
ArgazkiakBaleike, Bertil Lagerström, Euskaldunon Egunkaria
Diseinua eta maketazioaArgi Aizpurua
Hizkuntz zuzenketaImanol Azkue
BanaketaAndoni Ormazuri
Publizitatea943 86 15 45 tel. (Esther)
InprimategiaAntza Inprimategia(Lasarte-Oria)
Tirada1.000 ale
Lege gordailuaSS-405/94
ISSN1136-8594
Baleikek ez du bere gain har-tzen aldizkarian adierazitako esa-nen eta iritzien erantzukizunik.
Argitalpen honen edizioko laguntzaile:
EUSKO JAURLARITZAGOBIERNO VASCO
aurkibidea
32001eko azaroak 30/95.zenb .
Ze berri?:aldaketak Musika Bandan6ElkarrizketaJuanjo Larrañaga, odolkietan maisu9ErreportajeaUrolako trena... eta orain erakusketa!!10KirolakBehobia-Donostiako sailkapenak20
KulturaAbelin Linazisororen bigarren liburua 22Literatura24
KulturaJon Maia bertso txapelketan21
Jun, noa? Noa jungo gea ba gu??
Dorre bikiak erori eta berehala hasi ziren erortzen beste gauza asko. Hastekoburtsa. Eta burtsarekin batera hegazkin konpainiak, eta atzetik konpainia horie-tarako lan egiten duten enpresak. Beldurra New York eta Washingtonen piztu zen,baina, behin piztu eta gero, erraz zabaltzen den gauza denez berehala iritsi zen honaere. "Uain eozeinek hartzeu abioa!" Hasieran bi besterik ez ziren izan. Bi bakarrikizan ziren nahita pareta jo zutenak. Baina handik gutxira beste bat "erori" zen Ukrainan. Beldurra berriz ere...."Hi beste bat eroi dala, baina hau nahi gabe izan omen dek. Azidentia ordun". Baina ez zuten gehiegi argituzer gertatu zen hirugarren hegazkinarekin, misil bat jaurti zutela, ez zutela, berez erori zela... ez zuten hautsgehiago harrotu gai horrekin. Handik gutxira.... laugarrena. Hau ere New Yorken "erori" zen. Hiriko auzoaberats batean, Queens-en. "Jesus zenbat azidente!! Uain arte tartian aitzen zan bat eo beste, bainahainbeste?". Berriz ere kezka gure artean. Sekulakoa. "Jo... ba nik biaje nobiosen jun behar nun New Yorkera,baina uain eozein jutea...". Hasieran hegazkinak izan ziren, baina orain gerora askotan entzun dugu "istripu"hitza. Akordatzen naiz duela hilabete inguru lankideen artean, nola txantxan aritu ginen esanaz "martxahontan ikusikoezu.... udako oporretan... zea, etxe ondoko nekazal turismora jungo gea, eta biaje nobiosenMadrilera, eta atrebitzeana Kanarieta...". Guk txantxan esan genuen, baina... ez dakit, ba, oso oker otegenbiltzan.
Duela gutxi "Eskerrak emateko eguna" izan da AEBn, "Thanks giving day", festa handia izaten da, eta jendeakkilometro asko egiten ditu egun horretan bere familiarekin elkartzeko. Aurten oso gutxik hartu dutehegazkina. Gehienek autoa eta trena. Eta jakina... hegazkin konpainiek ahal duten guztia egin dute bezeroakbereganatzeko... Esate baterako, Chicagoko aireportuan donutsak eman dituzte... doan!! Ez dakit inor "tenta-zioari" aurre egiteko gai izan ote den... Eta hegazkinen gora-beherekin nahikoa ez genuela, orain autobusakere istripuak izaten hasi dira... "Baina noa jungo gea ba?". Martxa honetan, gure zaharrek esaten zutenaberreskuratu beharko dugu: "Gu... noa jungo gea ba! Itxian baino hobeto ez gaude ta inun".
4 2001eko azaroak 30/95.zenb .
Erribera kalea, 6Tel. 861155
iritzia
Esther Aizpurua
E. Gurrutxaga plazan
Erlojueta bitxidenda
52001eko azaroak 30/95.zenb .
Skin head-ak herrian
Etorkinen, eskale edo homosexualen kontrako erasoenberriak entzuten nituenean, pelikuletako kontuak zirelauste nuen, Berlin edo oraindik urrutiago dagoen hiribateko lau eroen zoroaldiak, baina ez; ia beti gertatzenden bezala errealitateak fikzioak baino askoz ere imaji-nazio gehiago du, eta azkenean Zumaiara ere heldu daklase horretako jendilajea.
Azken hilabete hauetan zenbait "zurrumurru", entzunditut Zumaian gero lasai asko ibiltzen den tipo batek,edo biek bronka izan dutela… Hasieran edarien berota-sunak emandako kalentura bota beharra besterik ez zelapentsatu nuen, baina azkeneko berriak beste erabatekoak dira: tipo horiek (eta beti beraiek dira) kaleanibiltzen den arlote xelebre hori jo dute. Beste behintabernan lasai-lasai zegoen mutil israeldar baten erasoberbalaren berri ere izan genuen "putojudio" eta horre-lakoak entzun behar izan zituen ahoa irekitzeko astirikgabe. Eta beste pertsona batek ere agoantatu beharizan ditu azken aldi honetan "jende" honen irainak etaastinduak, bere azalaren kolorea dela-eta.
Bueno honbre yastabien!!!!
Okerrena da gero kalean lasai asko ibiltzen direla, ezergertatu ez balitz bezala, sinpatiko itxura jartzen, lanaondo egin duenaren satisfazio aurpegiarekin.
Jakin dezazuen herri honetan (eta beste guztietan)soberan zaudeten bakarrak zuek zaretela, ez dugula zuekbezalako neofaxistarik behar kaleak zikintzen. Hortakoetxean gelditu hadi, txikito!!!
M.A.A.
gutunakbazterrak nahasten Antxoka Agirre
IrosdakiEz dakit susmagarria neu naizen edota nire furgoneta
zaharra den, baina kontua da joan den hilean hiru kontro-
letan geldiarazi nautela: Zarauzko autopista irteeran,
Kaminerosen eta azkena Txikierdin.
‘¡Saca la mano del bolsillo!’, ‘pongalas contra el capo’.
Bultzada eta katxeoa. ‘Documentación’... ‘¿Anchoque?,
escribalo usted mismo’... ‘Usted abra la puerta trasera y
usted no se mueva de ahi’... ‘¿Que es esto?’, ‘Sacos de
tierra’... ‘Vacien sus bolsillos’... eta horrela ordu erdi luze
bat (ilunpetan eta kristoren hotzarekin).
Aste honetan egunkarietan irakurri dudanez, militarrak
eta gorpu polizialen artean 23.500 dira Euskal Herrian.
Goartzibilak bakarrik 83 kuartel dauzka eta Espainiako
ejertzitoak lau miloi metro karratu. Horrela, uniformedun
gehien dituen Europako bigarren lurraldea gara, eta
laster lehenengoak, Ipar Irlandan desmilitarizazioari ekin
baitiote.
Askotxo, beraz, denak ere zerbaitetarako, eta niri
gertatu bezala kontrola, katxeoa eta katarroa bakarrik
balitz gaitzerdi, baina hor daude tortura, droga trafiko,
gerra zikin kasuak eta abar.
Azkenaldian herritarren borondatea aipatzen denez, neuk
ere galdera bat proposatuko nuke erreferendumerako:
zer egin behar da Espainiako ejertzitoa eta segurtasun
gorpuekin? Erantzunean bi laukitxo: a) Geldi daitezela, b)
Alde egin dezatela.
Iraeta auzoa z/g 78 postakutxaTel. Faxa: 943148124
20740 IRAETA- ZESTOA
Fernandori tokatzen zaio lehengaldera erantzutea: zergatik uztenduzu bandaren zuzendaritza?"Zumaiakoaz gain, Deban banda etakorua zuzentzen ditut. Irakasteko ikasiere egin behar da eta ez naizguztietara behar den bezala iristen.Deban hamar urte daramatzat, betikolagunak bertan dauzkat, eta hemenoso gustura aritu banaiz ere, aukeratuegin behar izan dut", esplikatu digu.
Zuzendari berria Josean Pascual da,donostiarra eta organista. Baionakokontserbatorioan, Frantziako garran-tzitsuenetarikoan, osatu ditu berezuzendari ikasketak, eta gaur egunklaseak ematen ditu bertan. JONDEn(Joven Orquesta Nacional de España)zuzendari laguntzaile ere bada etahainbat aldiz zuzendu du EuskadikoOrkestra. "Ate dezente jo ditugu etaezezkoa ematen ziguten. Azkenean
Josean Pascual bere ikasketakosatzeko haizezko banda bat zuzen-tzeko gogoarekin zebilela jakingenuen, deitu eta prest azaldu zen.Zortea izan dugu", kontatu digu IñakiOsak. Denek ere maila handikomusikaria dela diote, eta laster bestenorabait jo beharko duela. "IgualItzurungo hondartza gustatuko zaioeta gelditu egingo da, baina urtarrilaeta Aste Santu buelta horretarako
6 2001eko azaroak 30/95.zenb .
ze berri?
Zuzendaria aldatu du Udaleko MusikaBandakBandaren batuta 5 urtean eraman ondoren, Fernando Urainek uztea erabaki du, eta Josean
Pascual etorriko da bere tokia betetzera. Fernandoren agurra izango den Santa Zezilia eguneko
kontzertua prestatzen aritu dira jo eta su egun hauetan bandakoak. Entsegu batera jo dugu,
Maria eta Jose ikastetxera, eta bukatutakoan saxo tenorra, saxo altua, klarinete pare bat,
tronboia, perkusioa (Komisioa osatzen dutenak) eta zuzendaria gelditu dira solasaldira.
beste konpromiso batzuk dauzka jada,eta aurrera begira eskaintza askoizatea da normalena", dio UhinLoiolak. Hala ere, eurekin dagoenbitartean, asko ikasiko dutelakoandaude. "Seguru kriston kaña emangodigula", dio Miriam Larrañagak.
Santa Zezilia dela eta, azaroko azkenasteburuan hainbat ekitaldi dituzte,eta Fernando agurtzeko aprobe-txatuko dute. Larunbat goizean dianajo, estandartea atera eta ohitura denbezala San Juan egoitzara bisitaegingo dute. Igandean 10etako mezanjo ondoren, kalejiran Maria etaJoseraino, eta han, ordubata etaerdietan, kontzertua emango dute.
Gero bazkaria, poteoa eta parranda.
BalantzeaFernandorekin aritutako bost urteenbalantze positiboa egiten dute. "Bandabezala kohete baten moduan egindugu gora eta indibidualki ere pila baterakutsi digu", dio Ibon Manterolak.Errepertorioaren aberastasuneannahiz piezen interpretazioan nabaritudute hobekuntza. "Lehen ‘sota,caballo, rey’ zen. Pasodoblea,zartzuela... Orain bariatuagoa da,
piezak kalitate handiagokoak, eta geukere hobeto jotzen ditugu. Neurekasuan, behintzat, lehen notak jo etahor nonbait joaten ziren, eta oraininterpretatu egiten dut, bestesentsazio batzuk hartzen ditutmusikatik", azaldu digu Iñakik.Boladak izaten direla komentatzendute, hasieran izan zela aldaketahandiena eta duela lau urte Zallanirabazitako sariketan jo zutela goia."Musikan igotzea erraza da, geromailari eustea izaten da kostatzendena. Hala ere, nire ustez nahikoaondo eutsi diogu. Igandean jo behardugun kontzertuaren zailtasuna ikusibesterik ez dago", dio Fernandok.
Dena ez da hain polita, noski, etaarazoak ere izan dituzte, batik batjende faltarengatik. Garai batean 50lagun zituen bandak eta orain 30inguru, jotzen jarraitu ahal izatekojustu--justuan. "Tronparik ez daukagu,Madrila joan baita lanera, eta besteinstrumentu batzuetan lagun bakarradaukagu: perkusioa, bonbardinoa,oboea, tuba... Hauetakoren batek lanakanpoan bilatzen badu kristorenarazoa daukagu", dio Miriamek. Izanere, azken urteetan jende dezentekutzi du, eta orain dauden partaide
gehienak gazteak badiraere, berri gutxi sartuzaizkie: azken bosturteetan hiru flauta,tronpeta bat eta biklarinete.
Gabezia hau Bandareneta Musika Eskolarenarteko koordinazioezagatik datorrela diote."Antonio Tapiazuzendari zen garaianberak eramaten zuenMusika Eskola ere, eta
bertan sartzen ziren hamar lagunetik
zortzik Bandan bukatzen zuten. Hark
utzi zuenetik, ordea, bakoitza bere
aldetik joan da, eta denborarekin
gabeziak sortu dira", dio Iñakik.
"Eskola entitate pribatua denez,
ulertzen dugu interes propioak izatea
eta badakigu ez gaudela ezer exiji-
tzeko moduan. Baina zenbait aspek-
tutan elkarlana hobetu daiteke, eta
guretzat, behintzat, beharrezkoa da:
Bandak behar dituen instrumentu
batzuen ikastaroak, ikasle gutxi
daudenez errentagarriak ez direlako,
kendu egin dituzte. Edota dauden
ikastaroetan Banda ez da kontuan
hartzen, ez preparazioan eta ezta
irtenbide bezala ere", esplikatu digu
Ibonek. "Horrela jarraituz gero, epe
ertainean Banda desagertzeko
arriskua dago, eta Banda bat berre-
gitea ez da hilabeteetako kontua,
urteetakoa baizik", komentatu digu
Fernandok.
Udalak ordainduta Musika Eskola eta
Patronatuko gainerako taldeen artean
zubi lana egingo lukeen norbait
ezartzea litzateke irtenbidea euren
iritziz. "Gauza batzuk egin dira
Udalaren aldetik. Errotazioak,
esaterako, positiboak izan dira. Baina,
oro har, geldirik daudela esan daiteke,
ez daukatela politika jakin bat", kexatu
zaigu Fernando.
Arazoak arazo, oraingoz, behintzat,
Bandak berearekin jarraituko du.
Astean bitan San Pedron entsegue-
tarako elkartu eta urtero inauterietan,
Pazko egunean, San Pedro egunean,
uztailean, Santa Zezilia egunean eta
Eguberritan kontzertua ematen;
prozesio eta kalejirak animatzen; eta
herritik kanpora sariketaren batean
parte hartzen.
ze berri?
72001eko azaroak 30/95.zenb .
Azken pezetak eta liberak eta
lehen euroak euskararen alde
Jakina denez, Kontseiluak euskararen
aldeko mobilizazio kanpaina egin
ondoren, hainbat herritan plan estra-
tegikoak diseinatu eta aurrera
eramaten hasi ziren, euskararen
erabilera neurtu, hutsuneak ikusi eta
horiei irtenbidea emateko. Herrietako
zenbait talde eta udal, oraindik ere,
plan horiek aurrera eramaten ari dira.
Euskararen normalizaziorako dirua
oztopo izan ez dadin, ordea,
Kontseiluak kanpaina berria jarri du
abian. Herriko hainbat taberna eta
dendatan abenduaren 15etik otsai-
laren 28a bitartean itsulapiko batzuk
izango dituzue azken pezetak eta
lehen euroak euskararen alde eman
ditzagun.
Beraz, badakizu zure esku ere badago
Euskal Herria euskalduntzea eta
erabilera bultzatzea. Esan Bai
Euskarari!
8 2001eko azaroak 30/95.zenb .
Alai auzategia, 2
Tel. 943 14 33 24Juan Belmonte, 6
ze berri?
Liburuak euskara ikasleentzat
Aspaldian zure seme-alabenak izan
ziren liburuak ganbaran hautsa biltzen
ari direla? Lasai, liburu horiek
oraindik balio dute-eta. Zumaiako
Txomin Agirre Euskaltegian dabiltzan
ikasleak liburu premian eta irakur-
tzeko gogoz daude. Hori dela-eta,
Euskaltegiko kideek liburu horiek
biltzeko kanpaina jarri dute abian.
Maila guztietako liburuak behar dira:
marrazkidunak, margotzeko edo
marrazkiak itsasteko direnak, etab.
Liburu horiek abenduaren 1etik
aurrera utzi daitezke honako leku
hauetan: Aizpurua liburu dendan, Foto
Mertxen edo AEKn bertan. Egin
Gabonetako oparia euskara ikasten
saiatzen direnei!
Goiko Plazako obrak
Goiko Plazako eraberritze lanak
aurrera doaz. Jada suma daiteke zer
nolako itxura izango duen Foruen
Enparantzara jotzen duen azokaren
aldeak. Orain arte autoentzat aparka-
lekuak zeuden tokian metalezko
sabaia jarri dute eta arkuen artean
altxa ziren hormak bertan behera
bota dira. Arrandunentzako postuak
ere ari dira jartzen. Bitartean
arrandun eta baserritarrek barruan
lanean jarraitzen dute. Obra horiek
guztiak lehen faseari dagozkie. Fase
hori amaitu eta berehala, arrandun
eta baserritarrak kanpoaldean
jarritako postuetara pasatuko dira
eta lanek barruan jarraituko dute.
Oraindik ere luze joko dute eraberritze
lanek.
Odolkisarituak
Duela urte batzuk ‘Campeonato
del Mundo de morcillas Bilbai-
nas’en 2. saria atera zuen.
Berak dio bilbotarrek ohi
dutenez, izen handia ezarri bai,
baina sariak berez ez zuela
garrantzi handirik. Duela gutxi
Beasainen atera du 2. saria,
eta hau bai, sari garrantzitsua
izan da, besteak beste, epaima-
haian Argiñano eta Berasategi
zeudelako. Odolkiak probatu
ondoren, idazten duenaren
iritziz merezitakoa, gainera.
Nolakoa zen odolki hauen txerria?Jeneralean Azkoititik ekartzen ditugutxerriak, aldiko hiru edo lau eta denakehun kilo ingurukoak. Zerriak bezaingarrantzitsuak dira, ordea, barazkiak.Guk Bedua Txikitik ekartzen ditugu,freskoak eta onak, eta gustu askoematen diote.
Zein da jarraitzen duzuen prozesua?Alde batetik, barazkiak zuritu, makinantxikitu eta egosi, eta bestetik txerriarengantz eta koipeak txikitu. Dena odola-rekin nahastu, eta gero espeziatu. Gukespezia gutxi botatzen diogu, inguruhauetan ez baitago horretarako ohitu-rarik. Azkenik, hesteetan sartu eta 45bat minutu egosi.
Zein da Juanjoren sekretua hain odolkigoxoak egiteko?
Espeziatuak bere garrantzia dauka, bainaez da gauza bakarra. Barazki freskoakerabiltzea oso garrantzitsua da, bainabaita barazki, gantz eta odolarenproportzio egokia jartzea ere, edota baitagantz pusketak ez handiegiak eta eztxikiegiak izateak ere.
Non egiten dira odolkirik onenak?Gehiena Goierrin kontsumitu eta produ-zitzen da eta ondorioz esperientziahandia daukate. Beasainen OdolkiarenKofradia ere badaukate. Baina, egiaesan, azken urteotan beste harakinbatzuk ere maila polita lortu dugu.Hemengo tabernariekin asko eztabaidatudut. Beraiek Beasaingoa nahi dute,izenagatik, eta nik neurea haien paredagoela esaten diet. Orain sariarekinhasi dira pixkat errekonozitzen.
Ona edo txarra, behin eta berriz ahoraetortzen da. Edo ez?Tipula daukalako gertatzen da hori,baina bakoitzaren sabelaren araberaizaten da. Batzuei ematen die eta bestebatzuei ez. Esaten dute hori saihestekoformulak badaudela, baina ez da egia.
Zer moduz dabil kontsumoa?Aspaldi batean ohitura gehiago zegoen.Bateko dieta dela, besteko kolesterola...
Hala ere, oraindik dezente kontsumitzen
da... Harakinek medikuekin izan ditugun
bileretan esan digute burdin asko dutela
eta emakumearentzat oso ona dela.
Kontatu itzazu odolkia jateko lau modu.Joan den igandean jan nuena, eta ez
nuen sekula pentsatuko, odolkia bakaila-
oarekin. Saltsa berdean zegoen, odolkia
barruan sartu eta frijituta. Oso goxoa.
Orain hasi dira baita piperra odolkiarekin
betetzen, eta etxean egiteko sistema
erraza da. Argiñano eta jende hau asko
ari dira esperimentatzen odolkiarekin,
kontraste handiko zaporea baitu...
Gero betiko platerak dauzkagu: baba-
gorriekin, azarekin, garbantzuekin...
Bukatzeko, ahaztuta al dago behi eroenkontua?Bai, eta eskerrak. Jendea alde batetik
ohitu egin da eta bestetik ikusi du
telebistak eta politikariek sortu zuten
bonbardeoa eta eskandalua ez zela
proportzionatua. Bolada hartan jendeak
beldurra hartu zuen eta guk dezente
nabaritu genuen, baina ikusi da analisiak
egiten direla eta ez dagoela inolako arris-
kurik.
ze berri?
92001eko azaroak 30/95.zenb .
Itzuli datren zaharra
‘Trena badoa, inork ez daki
noiz itzuliko den’, zioen
AGEren kantak duela
hamabost urte Urola zaharra
kendu zutenean. Bere
balantzak, sirena xelebrea eta
tuneletako ilunaldiekin
abentura hutsa zen bertan
igotzea, jendeak maite zuen
trena, eta kendu zutenean
dezenteko protestak izan ziren
bailara guztian. Orain 75.
urteurrena ospatzeko
erakusketa batean ekarri dute
Oxforda, eta epe ertainean
berriro ere martxan jarriko
omen dute Azpeitiara
bitartean.
Izatez bi dira urteurrenak eta bierakusketak. Oxforden azaroaren22tik abenduaren 10era bitarteanikusgai izango den Urolako trenaren75. urteurrenaren erakusketaz gain,Forondan, azaroaren 9tik azaroaren22ra bitartean Kostaldeko trenarenerakusketa ere izan baitugu horren100. urteurrena dela eta. Biak ereJaurlaritzak, Eusko Tren eta AzpeitikoTren Museoaren artean antolatudituzte eta gu Museoko arduraduna-rekin, Juanjo Olaizolarekin, egon gara.Historian lizentziatua da, eta umetan200 tonako lurrunezko batek liluratuzuenetik trenen mundua izan da berebokazio handiena.
Azaldu digunez, erakusketa bakoitzakdagokion trenaren ibilbide bera egindu eta nahiko arrakasta izan dute."Agian Forondakoa izan da jendegutxiena izan duena", gaineratu du.
Bi erakusketak kapituluka antolatudituzte. Hasierak, inaugurazioa,ibilbidea, geltokiak, materialmugikorra eta emaniko zerbitzuak.Argazkiak, planoak eta azalpenakjasotzen dituzten panelez gain, geltokiguztien maketak ere ezarri dituzteerakusgai, Donostiako zaletu batek
dohainik eginak, eta baita geltokietakoobjektu zaharrak ere: erlojua,txartelak zulatzeko makina, trenekolangileen uniformeak, e.a. "Materialgehiena Museotik ekarri dugu.Hamaika urte dira ireki genuela etabitarte horretan geltoki guztiakarakatu ditugu dokumentu eta objektubaliotsuen bila. Txatartegietatik ereatera ditugu makina bat gauza. Etaazkenik partikularrek ekarritakoekinosatu dugu gure fondoa", esplikatudigu Juanjok.
60 urte martxanJoan den mende hasieran trenanegozio ona zen, egun autopistakdiren bezala, eta enpresa pribatuenesku zegoen. Gipuzkoan tren mordoaibiltzen zen gora eta behera eta Urolazen trenik gabeko bailara bakarra. Ezzen, nonbait, negozioa garbi ikusteneta proiekturen batzuk azaldu bazirenere, denak ezerezean gelditzen ziren.Hori ikusirik, eta herrialdeko sareaerabat osatzeko helburuarekin,Diputazioak bere gain hartzea erabakizuen. "Agian zerikusia izan zuen garaihartan Diputatu Nagusia, JulianElorza, azpeitiarra izateak ere",
10 2001eko azaroak 30/95.zenb .
erreportajea
komentatu digu Juanjok. Urolakoa etaBizkaiko beste linea bat omen dira Estatuguztian ekimen publikoak eraikirikotrenbide bakarrak.
1920an ekin zioten proiektuari. ManuelAlonso Zabala izan zen ingeniari nagusia etaRamon Cortazar geltokien arkitektoa."Normalean modelo berdina jarraitzen dutelinea bereko geltoki gehienek. Kostal-dekoan, esaterako, Zarautz, Deba, Orio etaZumaian bota zutena denak berdinak ziren.Urolan, ordea, arkitektoak banan--banandiseinatu zituen geltokiak", dio Juanjok.Hala ere, tranpatxo bat harrapatu dio."Badirudi Cortazar Azpeitiko geltokikoeraikinarekin oso gustura gelditu zela etaGaliziatik egin nuen bidaia batean OndesPontagra herriko geltokian, nahikoa garran-tzitsua, Azpeitikoaren berdin--berdina eginzuela deskubritu nuen", kontatu digu.Obrak bertako kontratistek egin zituzten,bagoiak Zaragozako "Cardy y Escoriaza"reneta Beasaingo CAFen artean, eta Siemenslokomotora elektrikoa Alemaniatik ekarrizuten.
Inaugurazioa 1926ko otsailaren 22an eginzen eta Alfontso XIII.a egon zen ekital-dietan. "Topoa Gipuzkoa plazaraino iristenzenez, trenetik jaitsi gabe egin zuen Madri-letik Diputazioan egin zen bazkarirakoibilbidea", komentatu digu Juanjok.
60 urtetan egon zen martxan Urolako trena.Bitarte horretan, merkantziak eramanzituen bailarako industrializazioan
lagunduaz. Zumaian, esaterako, garrantzihandia izan zuen portuan, bertan kargatzenbaitzen trenak Zumarragako Orbegozo etaLegazpiko Patricio Echeverriara eramatenzuen ikatza. Urtean zortziehun mila bidaiariere ibili zituen trenak batetik bestera."Hegazkinetako ‘bussines’ eta turistabezalako klaseen bereizketarakoeufemismoak erabili zituen lehena izan zenUrola. 1.a eta 3.aren ordez ‘clase salon’ eta‘clase unica’," kontatu digu.
Deskarrilamendu pare bat eta hildako bat,Zumarraga eta Azkoitia artean trena geldituezin izan zuen ‘guarda de freno’a... Gaine-rakoan, Urolaren historiak ez zuengorabehera handirik izan. "Ez zen berri-kuntza edo aldaketarik egin, ez zen garaidoraturik egon, ez zen pertsonaia entzute-tsurik igo bertara... Entzefalograma planoaUrolaren historia. Bere emaitza ekonomi-koetan ere berdin: 8 urtetan ez besteguztietan defizitarioa izan zen", dio Juanjok.
1986an berrikuntzak egiteko itxi zuten eta1988an behin betiko. "Hasierako inbertsiohandiaren ondoren Diputazioak mantentzelanetan ez zuen kasik gasturik egin 60urtean eta trena egoera txarrean zegoen.Krisi ekonomikoaren garaia ere bazen,zerbitzu publikoen inguruan ez zegoengaurko kontzientziarik, eta errazena eginzen: trena itxi eta pare bat autobus ezarrilinea egiteko", dio. Alkateak buru zituztenmanifestaldiak, itxialdiak... Bailara guztiaaltxa zen erabakiaren kontra. "Zerbitzu onharen galera ekarri zuen, are gehiago,
jendeak ‘gure trena’ deitzenzion Urolari. Normalean,soldata baxuengatik,kanpoko jendea aritzen zenlanean trenean, bainaUrolan hasieratik bertakoakaritu ziren. Erabaki tristeaizan zen", kontatu diguJuanjok. Hala ere, GarraioSaila eta Eusko Tren Azpei-tiara bitarteko proiektu batlantzen ari omen direla etaluze baino lehen martxanezarriko dela dio.
Kostakoak 100 urteBilbo eta Donostia trena-rekin lotzea ez zen proiektubateratua izan. Hiru lineak
Aita-Mari auzategia, 17Tel. 943 861569
Zumbillo, 4 Tel. 943 861407
Zuloaga plaza, 1Tel. 943862309
(Bilbo-Durango, Durango-Zumarragaeta Elgoibar-Donostia) elkarrekin topoegitean egokitze batzuk egin (battrenbide zabalekoa zen eta beste biakestukoak) eta 1901eko urteberriegunean inauguratu zen.
Urolaren jabea Diputazioa izan zenbitartean, Kostaldekoa hainbateskutatik pasatu da. Hasierako hiruenpresa horiek batu eta 1906an Ferro-carriles Vascongados sortu zuten.Horrek 1972an porrot egin zuen etaFEVE estatalak hartu zuen. 1979an,eratu berria zen Jaurlaritzari trans-feritu zitzaion eta horrek FerrocarrilesVascos--i (gaurko Eusko Tren) emanzion.
Enpresak baino oraindik gehiagoaldatu izan dira lokomotorak (Urolanitxi arte ibili zen hasierako Siemens-a). Lurrunezkoak: Hanomag alema-niarrak (1881), Cauillet belgiarrak(1887) eta Cauillet-en Mallet artiku-latuak (1889) guztiak ere oso txikiaketa arinak; Nasmyth & Wilson britai-niarrak (1892), horietako bat da,
‘Aurrera’ izenekoa, egunAzpeitia eta Lasao arteanibiltzen dena; Porteramerikarrak (1901),erraldoiak, Far West-ekoen modukoak; Kraussalemaniarrak (1902)...Elektrikoak, guztiak ereeuskal mendien izenekin:Brown Boveri suitzarrak(1923), Ganz hunga-riarrak (1928)... Gauregun CAFek egiten ditu.
Kostaldeko trenaren urteonenak gerra ostekoakizan ziren. Erregaia,ibilgailuak eta errepideeneskasiagatik trenabihurtu zen lehen
garraiobidea eta urtean zortzi miloibidaiari eta seiehun mila tonamerkantzia mugitzera iritsi ziren 40kohamarkadan. Istripu larriena ere garaihartan gertatu zen, Zumaiako zubian,27 hildakorekin. 60ko hamarkadankrisia hasi zen, eta 70eko eta 80kohamarkadetan oso garai txarrak biziizan zituen. "Hiru milioiraino jaitsiziren bidaiariak eta merkantziengarraioa desagertu egin zen. Adar askoitxi ziren eta behin baino gehiagotanlinea ixtekotan ere egon ziren",kontatu digu Juanjok.
Gaur egun buelta eman zaio egoerari,berriro ere zortzi milioi bidaiari etaehun eta berrogeita hamar mila tonamerkantzia. Etorkizun ona ikusten dioJuanjok Kostaldeko trenari. "EuskoTren 21 inbertsio planaren protago-nista nagusia linea hau da. Trakzioaberritu, trenbide bikoitza % 15etik(Bilbo-Zornotza) % 50era zabaldu etaibilbidea zuzendu nahi da. Zerbitzuahobetzen bada jendeak erabili egingodu, abantaila asko baititu. Autoa baino
garbiagoa da, merkeagoa eta badakizuzein ordutan non egongo zaren",bukatu du propaganda pixka bateginez.
12 2001eko azaroak 30/95.zenb .
erreportajea
Urola gora eta behera
Ismael Manterola
Gasteizen ikasten ari nintzen garai
hartan. Astero-astero Zumaian Urola
hartu, Zumarragaraino ailegatu eta
RENFEko tren handietan egiten genuen
hiru orduko bidaia.
Halako batean, Urolako trena kenduko
zigutelako zurrumurrua zabaldu zen
erabiltzaileen artean. Eusko Jaurlaritzak
errentagarriak ez ziren zerbitzuak
kentzearen aldeko zela eta autobusak
jarri nahi zituen Urola ibaiko bailara igo
eta jaisteko.
Zaharkitutako trena zela, mantentzea
garestia zela, poliki zebilela, errepidea
zabaltzeko oztopoa zela, en fin! mila
aitzaki jarri zituzten Lakuako bulegoetan
lana egiten zuten burokratek "gure
trena" kentzeko.
Alferrik egin genituen manifestazioak,
alferrik egon zen Galdona pika handia
gose greban ez dakit zenbat egun,
alferrik AGEk ateratako kanta, alferrik
izan ziren emandako arrazoi guztiak:
1926tik gastatutako dirua kontuan
izanda ez zela horren defizitarioa,
autobusak jartzeko errepidea ez zela oso
aproposa, modernizatuz gero bidaiarien
kopurua igo zitekeela, turismorako erabil-
tzeko aukera, ez zela horren mantsoa
(gaur egungo autobusak trenak baino 10
minutu gehiago egiten ditu arrisku eta
kutsadura handiagorekin) eta abar.
Eta guztia zertarako? Orain turismorako
trena jartzea aztertzen ari direla
entzuteko. Ez al da adar jotzea? Guretzat
ez eta turismoarentzat bai?
Kale nagusia, 2 Tel. 943 861521
172001eko azaroak 30/95.zenb .
Begoña OstolazaGuretzako trenakomodoagoa da
autobusa baino. Pena
da erakusketa bat
jartzea trena kendueta gero.
Mikel Ostolaza
Zumarragako Kilome-
trota makinistaren
kabinan jun giñan,
dana betia zeon eta.
Makinista huelga dehanbre in zuen
bizardun hura zan.
Hor ikasi nun trena
zer zan barrutikan.
Alberto UrangaMutilkoxkorretan
lenengo trena hartzen
genun eta Izarraitzera
igotzen ginan. Osaba
itsasotik heldu eta
iloba denak hartuta
txapela jantzita jutenginan.
Felix Aizpurua
Kanpan trenak eoten
zianian txabolak itengenun. In nuanazkeneko bidaia
Zumarragako Kilome-
trotara izan zan.
Jonjo Agirrezabalaga
Egurrezko asientoak,
sirenak, arrankatzean
eoten zian tiroiak,
apagoiak eta udako
bagoiak terrazakin,
oesteko pelikuletakoakbezelakoak.
Javier Manteca
Azpeitiarrak udanburuan kanpoanzutela etortzen
zirenekoa. Solda-
duskan Vall d’Aranen
ibiltzen genuen tren
baten igua-iguala zen.
zer oroitzapen ekartzen
dizu Urolako trenak
inkesta
?
Ura eongo balitzake...Herriko kontuetaz hitz egiten jarraitu degu Gillermo Urbie-
tarekin eta berak ondo zaintzen duen zumaiarren hizkeraz
ondorengo galdera hau egin diogu:
Herriko euskara galtzeak pena emango al lizuke zuri?
"Izugarrixa, berezitasun aundikoa dalako eta erriko
ixkeran barruan zenbait gauzen izena galtzia neretzako trixtia
delako".
Somatu al dezu kalean galtzen ari dela? Zertan antze-
maten dezu?
"Bai somatu det eta ni konturatzen ai naixena da gaurko
eguneko gaztiak, erderazko itz asko sartzeaz aparte, itz
askoen, izen askoen, bukaeretan ai diala ez erri bertan
ematen tzan xa dxa bukaera ori ematen, baizikan Zarautzen
eta Aian-da ematen dan itzen amaiera, bukaera moztu ori:
ogiya, mendiya o mendia, ogia. Ori da ikusten detena, gaztien
artian zarauztarren eta aiarren bukaera ematen dala itzen
amaieran. Eta ni konturatzen naix Zumaia batian daon berezi-
tasuna erriko jendia eta basarrixan bizi dan jendien artian eta
alde aundixa daola erritikan baserrira. Oikixan basarrixan
betitik dao ya ori sartuta. Baña segurasko errixan erriko
jendiak dakan itzen amaierako xa ori arrantzatik o arrantzale-
etatik datorren gorabera izango da. Nik Getaixan ere gauza
berdiña ikuste det. Edadetuen artian oraindik ere
Zumaiakuen itxura o tankera aundixakin itzeiten da, baña an
ere gaztien artian ez tu iñork esaten ogixa, mendixa, eta
emen bezela ogiya eta ogia o mendia esaten due. Baña badao
beste jende bat Getaiko semiak dianak eta endemas gizonak
eta emakumiak 50 o 60 urtetik gora dauzkenak eta aixen
itzen amaierak Zumaiakuen antza aundixa dake.Ta Zumaian e
ori ikusten det alde aundixa kaletik baserrira".
Faltan botatzen al dezu betidanik etxean entzundako
hitzen bat?
"Itz asko, nere iritziz gaztiek dauken ixkera gaurko egunez
ba 50 urtetik gorako jendiak daukanen aldian euskara
pobriagoa da eta itz gutxixo ibiltzen diala. Aberastasuna
galdu in da, eta ez emen bakarrikan inguruetan ere bai".
Zumaiar-zumaiarra dan hitzen bat burutzatzen al zaizu
orain?
"Bai, gomeza. Nik uste det gomeza dala, eta ezta neuk
arrantzako afizixua dakatelako, Zumaian bakarrik mantendu
dan izena arraiñ orrentzako. Beste banaka batzuek ere
badaude. Zuaitz batena gogoratzen naix alkornoke dana
erderaz. Zuaitzen gietan eta iztegietan jarrita zeon tortitx eta
orrelako zuaitz geixenak emen inguruan Getaiko udalerrixan
daude. Mia aldian ere badaude eta an deitzen zixoen
arkumarka edo arkamurka. Ba Zumaiko semia zan gizon bat,
Iñaxio Gorriti, oso aditua zan zuaitzen gañian eta ni
akordatzen naix beiñ artelatzen gañian itzeiten ai giñela ark
esan tziala, ze arkumarka eta ze arkamurka geo! Oixek txuk
artelatzak. Alkornokia dek erderazko itza arabetik artua eta
arkamurka ere dek alkornoketik datorrena, baña nik ikasi
nian nere aitxa zanatik eta nere aittattatik ori artelatza dala.
Eta neu arrituta gelditu nitxan eta izen ori jaso nun. Getaixan
eta Mia aldian galdetu nun eta axek etzuela beñe entzun. Eta
esaten detena, artelatza da itz bat emen Iñaxio Gorritik
bakarrikan mantendutakoa eta nei pena ematen ditana da
gaurko egunez gizon orren izenik ez tala iñun bistatzen ta
neria re ez noski eta izen ori jasotzia izan tzan kasualidade
bat".
Gogoan al dezu zumaiarren esaera zaharren bat?
"Bat bai, beintzat. Nere aittona, nere
amen atxa itxasuan ibiltze zan eta axek
lengo zarrak esate men tzuen "Ura eongo
balitzake ardua erango eta urik
eztolako ura eran bihar"
18 2001eko azaroak 30/95.zenb .
36ko gerraren lehen pasadizoaGerra hasi berria zela, inondik inora ez zen sumatu
ere egiten ondoren jasango ziren egoera latzak
eta gordinak.
Hasieran halako ilusio egarri, erdi kontziente erdi
inozo, amets baten lainoak itsututa harrapatu
zituen gure herritarrak.
Lehen "Gudariek", armak eta betebeharrak jaso
ondoren, oinez azaldu ziren Zumaian. Zubi Txikira iritsi zirenean,
metraileta eta pistola soinean zutela ikus--min handiarekin hartu
zituzten han zebiltzanak, ongi etorri inprobisatu batean. Hasieran
haurrak inguruan, begi handiekin begira gizon bikain haiei,
ondoren herriko gizonak urreratu ziren, horien artean Xoxua
(Esteban Urbieta); gizon hark ezagun bat aurkitu zuen gudarien
artean, kasu egin, eta berarekin Batzokira eraman zuen. Berri-
ketan jardun zuten, pistolaren erabilpenerako zenbait zehaztasun
jaso nahian, prestatzen ari ziren guda hark sortzen zituen
galderak eta gaiak... bat--batean, ordea, tiro hotsa, pistola
ilunetik bala batek ihes egin zuen... Xoxua lurrera erori zen,
odola sabelean.
Bai, pistola hark nahigabean, eta esperientziarik ezean, gizon
haren gorputza zulatu zuen, Xoxua hilzorian zegoen. Handik egun
gutxira hilko zen.
Hori izan zen heriotza tamalgarrien, lapurreten, irainen,
ihesaldien, exodoaren eta abarren lehen kapitulua; handik egun
gutxira erreketeak Zumaian sartuko ziren....
olarro zopa
Herri euskaraBelen Golmaio. Euskara teknikaria
HistoriaInaxio Tolosa. Aktorea
Basadi Auzategia, 9-A 2-B
192001eko azaroak 30/95.zenb .
Hezur eta artikulazioetako gaitzakHezur eta artikulazioetako gaitzak era desberdi-
netan ager daitezke, 40-50 urtetik gorakoetan
gehiago ematen dira eta batez ere emakumeetan.
Badirudi faktore heredagarriek zerikusi handia
dutela, baina baita elikadurak, kirola ez egiteak,
estresak, hanturazko gaixotasunak (inflamato-
rioak)... Sintomarik garrantzitsuena mina izaten
da, eta tratamendua jartzeko garaian, diagnostiko
egokia egiteak garrantzi handia du. Terapeutika
naturalean, gaitz hauen prebentzioa egitea ezinbestekoa da, eta
gaitza jasaten ari bagara, gorputzaren hobekuntza orokorra
egitea eta, ahal den heinean, mina kentzea eta mugikor-
tasuna hobetzea.
Artritisa: Artikulazioen hantura egongo da (batez ere
belaunean), eta mina emango du. Jeneralki, dietan azido
uriko gehiegi hartzeagatik ematen da; beraz, dieta egokia
ezinbestekoa izango da. Lagungarri izango zaizkigu
masajeak, hotza jartzea artikulazioetan (beroak
baitaude)...
Artrosia: Kartilago eta hezurren desgastea dago,
artikulazioak hotzak daude eta min handiak jasaten dira.
Beraz, ondo etorriko zaizkigu beroa, gimnasia bigunak,
ibiltzea (ahal bada gogorrak ez diren lekuetan, hau da,
asfaltorik gabeak), masajeak, saunak...
Osteoporosia: Batez ere emakumeek jasaten dute,
menopausiaren trastorno hormonalengatik hezurretako
kaltzioa galtzen baita. Mina, normalean, lunbarretan
agertzen da, eta zaintzen ez bagara, hezurrek gero eta
kaltzio gutxiago izango dute eta errazagoa izango da bizka-
rrezurreko edo femurreko hezurrak puskatzea. Tratamen-
durik egokiena menopausia ekiditea izango da, hormona
naturalak erabiliz, adibidez, soiaren fitoestrojenoak.
Batzuetan gomendagarria izango da pisua jaistea. Kirola
egitea ere gomendagarria izango zaigu. Gainera, dietarekin
kaltzioa hartzea ezinbestekoa da (gogoratu esnearen
kaltzioa ez dugula era egokian absorbitzen) eta gomenda-
garria da sesamoa, kaltzioa hezurretan finkatzen
lagunduko baitigu.
Sendabelarren artean, badaude benetan lagungarri
izan daitezkeenak:
• Arnika: Hantura hertzeko (desinflamatzeko) eta
analgesiko eraginkorra. Kanpo aplikazioetarako erabilia
(pomada, enplastuak...)
• Asuna: Artikulazioetako hanturak hertzeko, gorputza
garbitzen du. Infusioetan har daiteke.
• Harpagofitoa: Hanturen eta erreumaren aurkako hau oso
eraginkorra da bai kanpo aplikazioetan, bai barrutik hartzeko:
infusioak, pilulak...
• Azeri buztana: Silizio asko duen sendabelar honek hezurra
osatzen duten zelulak estimulatzen ditu.
• Lizarra: Bere hostoekin eginiko infusioak artritisean gomen-
dagarriak dira.
• Zumea: Analgesiko natural eta eraginkorra (azido azetilsalizi-
likoa dauka; garai batean aspirinak berarekin egiten ziren).
Infusioetan, piluletan e.a. erabil daiteke; baita kanpo aplika-
zioetan ere: enplastuak, konpresak...
Medikuntza naturalaIzaga Garcia. Dietista
Ordenagailu berria erosi (eta III)Nike ala Adidas? AMD ala Pentium? Guztioi egiten zaigu ezagun
Pentium III edo IV, baina ez AMD K7. Ba, nire ustez, bigarren hori hobea
da, merkeagoa izateaz gain. Zapatilekin gertatzen den bezala izaten
da, zein da markarik onena? Ordenagailuen prezioak bi konturengatik
aldatu ohi dira: prozesadore-mota eta plaka. Bi prozesadore mota
bereiz daitezke, nagusiki: etxeko erabiltzaileentzat eginak (Pentium
Celeron, AMD Duron), eta hobeak direnak (Pentium III edo IV, AMD
Athlon). Desberdintasuna: lehenengoak oso tarteko memoria gutxi du
(horrek ez du garrantzi berezia lan txikietarako). Hori erraz ulertzeko
laburregi azalduta dago, baina, ordenagailua erosi aurretik hobe duzue
honetaz dakien norbaiti galdetzea. Plakari dagokionez, berriz, bi mota
bereiziko ditut: integratuak eta ez integratuak. Lehen kasua txarra da,
baina etxerako nahikoa izan daiteke. Kasu hori merkeagoa da, eta
bertan soinu txartela edota txartel grafikoa plakan integratuta datoz.
Arazo bat izan ohi du, ordea: txartel horietako bat aldatu nahi izanez
gero, mugak dituela.
Eta zergatik ez Mac bat erosi? Orain arte PCaz bakarrik aritu naiz,
baina oso aukera polita da Mac bat erostea. Macak erabiltzaile
helduagoei zuzenduta daude, baina ez derrigorrez erabiltzaile profesio-
nalei. Oso interesgarria da iMac-a, Konekta Zaitez-en ere dirulaguntza
ematen dute eta oso toki gutxi hartzen duen ordenagailu elegante eta
ona izango duzue etxean. Desabantailak? Softwarea lortzea ez da hain
erraza eta laguntza teknikoa lortzea zailagoa da (baina norberak
arazoak konpontzen ikasteko errazagoa).
Dena den, ordenagailua jokotarako erabili behar baduzue, ahaztu
esandako guztiaz eta dagoen katxarrorik potenteena erosi, baina horre-
tarako hobe PS2 edo Xbox berria erostea.
Ongi erosi!
Olarrua amarauneanJosu Waliño. Informatikaria
Orain bizpahiru aste korritu zeneuskal egutegiko kirol proba garrantzi-tsuenetakoa, Behobia eta Donostiaartean korritzen den atletismo proba.Urtetik urtera areagotu egiten dapartaide kopurua eta aurtengoan ia10.000 izan dira lasterketa honetanparte hartu duten korrikalariak.Batzuk irabazteko asmoarekinateratzen dira; besteak, gehienak,proba beterano honetan ateratzehutsarekin gustura geratzen dira.
Aurtengo lasterketari dagokionez,Philip Rugut kenyarrak irabazi du etabeste bi afrikar izan zituen lagunpodiumean: Samson Ramadhani tanza-niarra eta Eliud Lagat kenyarra. Nahizeta errekorra ez hobetu, historiaguztiko lasterketa azkarrena izan zen,lehen hiru korrikalariak ordubeteazpitik heldu baitziren helmugara.Helmugara heltzen lehen euskalduna,
bosgarren postuan, Kamel Zianioriotarra izan zen. Proba honenaurreko ekitaldiekin parekatuz berri-kuntza bat izan zen. Korrikalariendenborak hartzeko modu berria erabilizen: oinetakoetan txip bat eramanzuten korrikalariek. Horrela,helmugara heltzean ordenagailuenbitartez hartu zitzaien denbora.Badirudi, hala ere, sistema hori ezdela behar bezala ibili eta hutsune batbaino gehiago izan zuela.
Zumaiarrei dagokienez, urtero bezala,Lubaki kiroldegitik autobusa jarri zenparte hartzaileak Behobiarainoeramateko eta gero, proba amaitu etaberehala, etxera ekartzeko. Probarenantolatzaileek (Fortuna klubekoek)pasatutako zerrendan, hogei korrikala-riren berri besterik ez dute ematen,nahiz eta, dirudienez, dezente gehiagoizan ziren proban parte hartu zutenak.
Akatsen bat izanez gero, jar zaitezteharremanetan Fortuna klubarekin.
Helmuga puntura heltzen lehenzumaiarra Jaime Osa izan zen 1:11:08denborarekin. 112 Postuan heldu zenJaime. Bigarren zumaiarra, sailkapenorokorrean 704. postua lortu zuena,Xabier Laskibar izan zen, 1:20:33denborarekin, eta hirugarren Karlosdel Pilar sailkatu zen 1:21:20 denbora-rekin. Sailkapen orokorrean 806.sailkatu zen Karlos.
Emakumeei dagokienez, lehenzumaiarra, Arri Urbieta izan zen1:39:44 denborarekin. Emakumezkoensailkapen orokorrean 100. sailkatuzen. Bigarren zumaiarra LeireGonzalez izan zen 1:39:52 denbora-rekin, eta 102. sailkatu zen.Hirugarren zumaiarra Estibalitz Albizuizan zen (108. postuan, 1:40:32 denbo-rarekin).
20 2001eko azaroak 30/95.zenb .
Amaiako plaza z/g Tel. 943 860959
San Telmo, 12Tel. 943 860760
kirola
Gizonezkoak1 Jaime Osa Peña 1:11:08
2 Xabier Laskibar Gastiain 1:20:33
3 Karlos del Pilar Meabe 1:21:20
4 Felix Aizpurua Etxabe 1:22:00
5 Graxian Galarraga Aizpurua 1:24:25
6 Carlos Moreno Heras 1:27:56
7 Josu Egaña Makazaga 1:29:10
8 Jon Larrañaga Mugika 1:30:34
9 Estefan Urbieta Philipp 1:31:24
10 Eneko Urbieta Lasa 1:33:30
11 Luis Mari Alkorta Uria 1:34:54
12 Urtzi Gorostiaga Mendizabal 1:40:12
13 Paulo Agirrezabalaga Meabe 1:40:39
14 Iñigo Aldai Txapartegi 1:42:19
15 Pedro Etxabe Etxabe 1:44:07
16 Joseba Larrañaga Agirre 1:46:57
17 Jon Igoa Garcia 1:51:04
Emakumeak1 Arri Urbieta Lasa 1:39:44
2 Leire Gonzalez Elosua 1:39:52
3 Estibalitz Albizu Etxabe 1:40:32
Zumaiarrak Behobian
Xabier Azkue
Duela lau urte finalera iritsi eta gero,aurten finalaurrekotan sartzekotxartela irabazia zuen Jon Maiak. Horineurri batean oso ona da, baina horre-lakoetan arriskutsua izan ohi da lehen-biziko saioa, beste bertsolari batzuk"errodajea" eginda joan ohi direlako.Azpeitiko finalaurrekoan estreinatuzen Jon eta lan polita egin zuen,saioko lehen postua eskuratzeaz gainpuntuazioan Igor Elortza eta Irazurenparean jarri zelako. Sustrai Colina 19urteko gaztea sailkatu zen bigarren etaArkaitz Goikoetxea hirugarren.
Jonek egindako saioaren erakusgarri,hara bakarkako lanean habaneradoinuan abestutako azken bertsoa.Gaia honakoa zen: "alabatxoa oheratuduzu eta telebistaren aurrean eserizarenean entzun duzu nola emakumebat hiru orduz bere alaba saltzensaiatu zen merkatu batean".
Horrelakoetan gaizki
sentitu ohi da norbera
hori nola ez dan inoiz
inor tratatzeko era
ume txikiak ze erru
izan dezake gainera
guraso hoiek izana
txikitxoaren kaltera
zoramenean dihoa
mundu txar honen karrera
ume bat saldu nahirikan
bete nahi zuen kartera
sofatik jaiki naiz eta
egongelatik atera
banoa nere umeai
muxutxo bat ematera
Finalaurrekoen lehen itzulia amaitu
ondoren, azpimarratzeko modukoa da
finalerako hautagai nagusien gazte-
tasuna, inork ez ditu-eta 30 urteak
gainditzen. Kanporaketetan Iñaki
Murua kanpoan geratu zen eta finalau-
rrekoetan Mikel Mendizabal eta Jokin
Sorozabal ia batere aukerarik gabe
geratu dira.
Txapelketako gazteena, Amets
Arzallus (18 urte), ez da Zumaian
jaioa, baina bai nahiko gertukoa, ama
zumaiarra duelako eta Leioan kazeta-
ritza ikasten hasi denez geroztik
astegunetan gauak Zumaian ematen
dituelako. Kontua da Ametsek ere
badituela finalerako iristeko aukerak,
Etxarrin eta Hendaian lan txukuna
egin ondoren. Hala ere, gainerako
faboritoek Bilbon eta Tolosan zer
egiten duten zain egon beharko du.
Jon Maia animatzera Bilbora joateko
autobusa antolatu du Bertso Eskolak
eta seguruena hilaren 16ko finalera
belodromora joateko ere beste bat
antolatuko du, bazkari eta guzti. Adi
egon, kartelei erreparatu eta lehenbai-
lehen (11 baino lehenago) izena eman
Trapaia edo Inpernupen, aurten
sarrerak agortzeko arriskua egon
liteke-eta.
Urumea kalea z/g
Tel. 943 143058
JUSTAtaberna
Erribera kalea, 20
eguneroko bazkariak
kultura
212001eko azaroak 30/95.zenb .
Alai Auzategia, 14 behea
Tel: 943 14 31 12
Ortega y Gasset, 2
Tel: 943 86 22 06
Jon Maiafinaletik osogertu
Hitz gutxitan, zertaz doa"Iraganean galdua"?ETAn sartzea erabakitzenduen abertzale baten maitasunhistoria da. Mutilzahar batekgizon baten mezua jasotzen du.Mezu hori mutilzaharrarenandregaia izandakoarenenkargu bat da, harentzat osobeharrezkoa den enkargua.Nobela orainaldian hasten da,baina gizon hau bere andregaiaizandakoaren etxera doala,flashback (atzera pausoa) batdago eta iraganera pasatzen daistorioa. Horrela, bi pertsonaia
horien arteko maitasuna nolakoa izanzen eta zer nolako baldintzatan biziizan zen esplikatzen da. FlashbackaBurgoseko Prozesuaren garaianhasten da eta pertsonaia hauen hogeiurteren berri ematen digu. Orainaldikotrama, aldiz, bost ordutan zehargertatzen da, mezua jasotzen duenunean hasi eta andrearen etxeraheltzen den arte.
Maitasun istorio horrek badu melodra-maren ukitu bat.Bai. Beste maitasun istorio bat eginadut, "Axun", eta han ere etorkizunekoerabakiak hartzeko unean iraganakzenbat baldintzatzen duen erakustennuen. Hemen ere halako zerbait dago.Maitasun istorioa ezker abertzaleanedo ETAren inguruan mugitzen denpertsonetan kokatu nahi izan dut,
euskal literaturan halako istoriorik ezdirela egiten, edo gutxi egiten direlairuditzen baitzait.
Hiru gai edo ardatz suma daitezke zureliburuetan: iraganaren eragina, maitasunaeta abertzaletasuna. Zenbateko garrantziadute hiru gai horiek zuregan?Iraganak eragina du pertsona batenbizitzan, eta nahiz eta beste gauzabatzuk ikasi edo pentsamoldeakaldatu, iraganak askotan baldintzatzendu pertsona baten jokaera. Maitasunistorioei dagokienez, umetatik maiteizan ditut melodramak, maitasunistorioak. Pelikuletako lirismo horiondo eraman izan denean askogustatu zait, eta hori idazterakoanislatu nahi izan dut. Lortzen dudan alaez, beste gauza bat da. Ezkerabertzalea dela-eta, nire ustez hutsunehandia dago euskal literaturan.Hutsune hori mundu abertzaleaislatzen duen literaturan aurkitzendut, eta bereziki militantziaren aldetik.Badaude salaketa liburuak, baina ezdute loturarik xamurtasunarekin.Maitasun istorioari ematen diotgarrantzia, eta inguruneak nola baldin-tzatzen duen istorio hori. Abertzaleta-sunak, borroka egin beharrak,kartzelak, maitasun istorioa baldin-tzatzen dute. Istorio hori da liburuarengunea, baina baita gizonaren ideologiaere. Abertzalea izanda, Euskal Herriaaskatu nahi izanak bide bat hartzerabultzatzen du. Etxean jasotzen diren
22 2001eko azaroak 30/95.zenb .
kultura
Abelin Linazisoro:
Mundu abertzaleaislatzen duen literaturanhutsunea aurkitzen dut
Orain bost urte "Axun"
izeneko nobela argitaratu
zuen Abelin Linazisorok.
Hemendik gutxira,
abenduaren hasieran,
Durangoko azokan, liburu
berria kaleratuko du.
"Iraganean galdua" da bere
izena eta Txalaparta argitale-
txeak plazaratuko du. Bere
liburuaz, maitasunaz eta
euskal literaturaren egoeraz
mintzatu gara Abelinekin.
ideien garrantzia ere azpimarratzen da.
Idatzi ditudan bi liburuak parekatzen
dituen beste ideia bat ere bada:
errepresioak nola zapuztu dezakeen
maitasun istorio bat.
Zer moduz moldatu zara ideiak papereraeramateko unean?Arazo handiena ideiak, sentimenduak
hitzen bitartez espresatzean aurkitzen
dut. Zine asko ikusita daukadanez,
irudiak, sentimenduak eta halako
gauzak etortzen zaizkit burura. Ideia
horiek nola esplikatu, hizkuntza nola
erabili, hori da niretzat zailena. Nobela
honetan hizkuntza poetikoa erabili
nahi nuen eta Sarrionaindiaren eta
Jose Luis Otamendi poetaren zenbait
esamolde hartu ditut. Eleberriaren
hasieran hitz batzuk nola hartu
dizkiedan azpimarratzen dut. Batzuek
esango dute: koño, hau plagiatzen ari
dek! Ez, testuinguru batean erabili
ditut zita horiek.
Denbora dezente pasatu da liburu batetikbestera.
"Iraganean galdua" idazten ez dutdenbora asko pasatu, urtebete edo.Tarte luze honetan beste liburu batidatzi nuen, oso luzea, memoria histo-rikoa berreskuratzeko asmoarekinegina. Askotan gertatu izan zait mutilgazteekin berriketan egin eta ez jakiteagerra zer izan zen, Franco zein zen,ezer ere ez. Penagarria da eskoletangai horiek ez ematea. Horrekbultzatuta gerra garaiko istorio bategin nuen, benetako historietanoinarritutakoa. Mila gauza sartzekointentzioa nuen eta atzera egin beharizan nuen, liburutzar ikaragarriaaterako baitzen. Susa argitaletxekoekistorio bakarra hartu eta beste guztiabaztertzeko esan zidaten. Istorio bakarhori ere luzeegia atera zitzaidan etamoztu egin beharko litzatekeela esanzidaten. Baztertuta badaukat ere,beste era batera egiteko ideia daukat.
Susatik Txalapartara. Nolatan argitaletxealdaketa?Bigarren liburua Susarekin ateratzekoasmoa nuen, baina etengabekoaldaketak zirela-eta, nekatuta
nengoen. "Iraganean Galdua"renoinarria den ipuin bat idatzita nuen,eta honekin lanean hasi nintzen,nobela bihurtu zen arte. Liburuakezker abertzaleko joera duenez, Txala-partara eraman nuen. Hauekinlasaiagoa izan da harremana, liburumotzagoa ere bada-eta.
Orain arte jorratutako gaiez aparte, zerbaitegiteko asmorik ba al duzu?Txantxa moduan egin nahi dudanzerbait badaukat buruan. Bromatanbaino gehiago, ironiarekin, adarrajotzeko asmoarekin idatzi dudan ipuinbat. Agian hortik zerbait aterako da.
Amaitzeko, nola ikusten duzu euskal litera-turaren mundua?Gehiegi ez dut ezagutzen, baina mailadezentea duela iruditzen zait. Gaztela-niara itzulita ere ederki aritzen da.Arazoa irakurlearengan dago. Ikaste-txetan literatura ez da erakustendenbora pasa bezala, obligazioa bezalabaizik. Nahi eta nahiez irakurri beharda eta horrela gorrotoa hartzen dioteliteraturari. Beste metodologia baterabili beharko litzateke, jolas bezalahartu, edo halako zerbait.
Bestetik, euskal literaturaren arazohandiena euskararen normalizazio ezada. Hemen española jakiteko obligazioadago eta euskara, esaten den bezala,"opcionala" da. Hori horrela dagoenbitartean, espainolen bota gaineandugun bitartean, jai daukagu. Lan askozgehiago egin behar da euskararen alde.Franco hil zenetik hona, euskaraberreskuratzeko plan serio bat plani-fikatu izan balitz, orain askoz ere egoerahobean egongo litzateke. Lehen euskaraespainolismoaren menpean galtzekoarriskua izan bada, aldeko indar askozgehiago eman beharko litzaioke euskarasalbatzeko, eta hor instituzioen laguntzabehar-beharrezkoa da.
Baltasar Etxabe, 5Tel. 943 14 31 35
kultura
232001eko azaroak 30/95.zenb .
… eta Jeneralak "biba!" oihukatu zuen,herrixka baketsu eta lasai hurainbaditu orduko. Indarrez sartu etagero, herrixka hartako herritar batzuk,gizonezkoak gehienak, hil eginzituzten… eta orduan ere, "Biba!"oihukatu zuen Jeneralak.
Herrenka zebilen gizon zahar harklaurogei bat urte izango zituenherrixka txiki eta polit hura bere gainhartu zuenean. Berrogei bat urtelehenagotik, Jeneral izendatuzutenetik, beste ezer ez zuen eginpentsatzerakoan ere herrenka egitenzuen gizontxo hark, bakean eta lasai,kanpoko mundua ezagutu gabe, etakanpoko inori minik egin gabe biziziren herri paregabe haiek inbaditu.Eta noski, "Biba!" eta "Biba!" oihukatu.
Azken inbasio hura, ordea, ez zenbesteen antzekoa izan. Jeneralakbazuen usteldutako eta gaiztotutakoburu hartan, ordura arte betetzerikizan ez zuen asmo ankerra. Etaherrixka hartan bete nahi zuen beregogoa.
Hamar bat urte lehenago, armenkontura negozio ederrak egitendituzten herri boteretsu horietako batihegazkin bat eta airetik botatzekobonbak erosi zizkion. Baina ez zituensekula erabili, ez gogo faltagatik, beste
arrazoi batzuk medio,baizik. Zahartzen ari zelakoedo, aukera hura baliatubehar zuela bururatuzitzaion. Pentsatu eta egin.
Bildu zituen herrixkakoerdigunean, inbasioarenondotik oraindik hil ezzituen herritarrak.Gizonezko gehienakakabatu zituenez, herrikotxoko hartan kokatu zitue-
netatik, gehienak emakumeak etahaurrak ziren.
Herri boteretsuenetako agintari etaeuren emazteak gonbidatu zituenikuskizun hura ikustera, denak Jeneralbera bezain ustelak, eta herrixkarenerdian, gurdi baten gainean lotutazeuden herritarren ingurura hurbilduziren agintari eta emazteak. Jeneralherrenak lagunduta. Herritarrakbiluzik zeuden; besteak, berriz, zutenarropa dotoreena jantzita. Herritargizajoei begiradahotzak, eta
goitik beherakoak luzatu, eta alde eginzuten.
Jeneralaren gizonek egindako bunkerbatean ezkutatu ziren guztiak,agintariak, emazteak, eta Jenerala etabere gizonak. Handik ikusi ahalkozuten "ikuskizun zoragarria". Berehalahegazkin hotsak entzun ziren zeruan.Herrixkaren erdigunearen gaineanzeudela, lehergailu antzeko batzukjaurti zituzten. Bete-betean jo zituengizajo haiek. Sua eta kea bazterguztietan… bunkerrean izan ezik,noski. Han kopa bana xanpain edandaospatu zuten ekintza hira, etaagintariek eta euren emazteenlagunduta, Jeneralak "Biba!" oihukatuzuen…
BIBA HIPOKRESIA!!
24 2001eko azaroak 30/95.zenb .
literatura
Hauek hildaere…
kultura
252001eko azaroak 30/95.zenb .
Abenduak 5, asteazkenaAmores Perros
Zuz: Alejandro GonzalezIñarrituAkt: Emilio Echevarria,Gael Garcia Bernal, GoyaToledo.
Gonzalez Iñarritu indartsu sartu zaigu zinema munduan,abiadura biziz, gizarte alderraiaren kontzientzian horzkaeginez; hain zuzen, halaxe azalduko zaigu gizartea peliku-laren oso amaiera egokian: iparrorratzik gabe eta berebizitzaren kondar kiskalien gainean aurrera jarraitzerakondenatua.
Istorioak zatitu eta elkartzeko Tarantinok Pulp Fictionenerabili zituen parametroei jarraiki, bidegurutze bateanjarriko du kamera zuzendariak, eta leku horretatikabiatuta, protagonistek halabeharrez berriz ekin beharkodiete beren bizitzei; izan ere, zuzenean edo zeharka, trafikoistripu batean nahastuko baitira. Txakurrek eta gizakiek,auto txikituen zatietan harrapatuta, istripu erabakigarrihorren aurrekoa eta ondorengokoa hartzen dituzten hiruistorio kontatuko dizkigute: lehena, behar bezala ulertuaez den amodioaren ondoriozko etxeko drama bat, nontxakurrak elkar txikitzen duten jabeak aberastearren;bigarrena, modelo batena, zeinak galdu zaion canichearenbila apartamentuko lur azpian dabilen bitarteanedertasuna zeinen iragankorra den jakingo baitu; etahirugarrena, gerrillari izandako baten istorioa, zeinak bereburua zabor artean bizirik irautera kondenatu baitu,diruaren truke hiltzen duen hiltzailearen lanak egitearekinbatera. Basatia benetan, Amores perros gaur egungogizartean erretratu konplexu eta aberatsa da, indarrezfilmatua, itxaropenari ia-ia arrasto izpirik ere uzten ezdiona.
KOLDO LANDALUZE.
Abenduak 20, ostegunaCasi famosos
Zuz: Cameron CroweAkt: Billy Crudup, FrancesMcDormand, Kate Hudson.
Hamar urte baino gehiagoan70eko urteen inguruko filmanola egin hausnartzen jardunondoren, Cameron Crowe
zuzendariak, azkenean, garai hartako bere bizitzanoinarritu da filma egiteko, 16 urte zituela Rolling Stonealdizkarian (Allman Brothers--i buruzko artikulu batekin)idazten hasi zeneko garaia gogora ekarriz. 1986an, NancyWilson (Heart taldeko kidea) emaztearekin batera, istoriohonetako taldeak (Stilwater) jo behar zuen musika idaztenhasi zen. Talde hori, hain zuzen, asmatua da, eta zuzen-dariak ezagutu zituen talde haien guztien ezaugarriaklaburbiltzen ditu. Crowek dioenez, talde horretandenetarik aurki daiteke: Led Zeppelin, The Who, TheEagles, Allman Brothers edo Lynyrd Skynryrd. Filmean,garai hartako mina eta poza islatzen saiatu da Crowe,estetikaren bidez baino gehiago bere bizipenen bidez.Musika oso garrantzitsua da pelikula guztian; horrela, Still-water laukotearen emanaldien erdiak zuzen--zuzenekoakdira. Aktoreei dagokienez, eskarmentu handikoak etahasiberriak aurki daitezke; adibidez, John Fedevich-ek etaMark Kozelek, Stilwater-eko bateriak eta baxu joleak,hurrenez hurren, lehen lana dute; Billy Crudup (The Hi-LoCountry) eta Jason Lee (biak laukoteko buruak), berriz,hainbat filmetan ikusi ahal izan ditugu. Halaber, Camerongaztearen papera egiteko beste hasiberri bat aukeratuzuten: Patrick Fugit. Bereziki nabarmentzeko modukoa daWillisen amaren papera, Frances McDormandek antzeztenbaitu (gogoan izan Oscarra irabazi zuela, Fargon egindakolanarengatik).
ESKAPARATELEHIAKETAEskaparate lehiaketaren saio berriaantolatu da. Lehiaketa honetan herrikodendari denek har dezakete parte. Horibai, abenduaren 12tik 30era bitarteanegon beharko dute eskaparateakmuntatuta. Bi sari izango dira: irabazle-arentzat 30.000 pezeta eta bigarrenarentzat 15.000.Izenematea Forondan egin beharko da.
GABONETAKO SUKALDARITZAIKASTAROAGabon jaietan menuberezia prestatu nahibaduzue, bainasukaldean desastrehutsak bazarete,antolatu denGabonetako Sukalda-ritza Ikastaroan partehar dezakezue.
Abenduaren 17, 18 eta 19an, arratsaldeko 6etatik8.30etara izango da ikastaroa. Izenematea Forondanizango da eta antolaketa bilera, abenduaren 13an,arratsaldeko 6.30etan Aita Mari elkartean.
26 2001eko azaroak 30/95.zenb .
abendua
12abenduak 12, 13,
14
JOSTAILUERAKUSKETAOxford aretoan
18asteartea
GIPUZKOAKOJUBILATUENABESBATZEN
TOPAKETA17:00etan
Maria eta Jose
antzokian
20osteguna
Erkibe KulturElkartearen
ABERTZALEAKZUMAIAN:
IBILBIDE LUZEBATEN
ARRASTOANliburuaren
aurkezpena19:00etan
Aita Mari zinean
agenda
MINUTU BAKARRA ANDER LIPUSEKIN"Hemen natorkizue bada,…triste demonio, gu guztiokzer garen ulukatzera. Gu guztiok zer garen eta zer batzengaituen ulukatzera, bai,…(…). Goibel etorri naiz, bai,zuei minutu bat baino ez garela adieraztera; horixe bainoez garela, minutu bateko existentzia, ez dagoelabesterik. Minutu patetiko eta madarikatu bat".Orain pare bat hilabete Oxfordera hurbildu zen lagunkoadrila bat zur eta lur utzi zituen Ander Lipusek"Ardoaz" izeneko bakarrizketarekin. Anderground Trilo-giaren beste parte batekin hurbilduko zaigu Ander Lipusdatorren abenduan. Hilaren 14an, gaueko 22:30etan etaOxforden, Antzerkiola Imaginarioako kide den LipusekSara Saghiren "Minutu bakarra" bakarrizketa eskainikodigu.