XVII. mendean asmatutako tramankulua da, nahiz eta garai horretako etxekoandreek sukalderako ez erabili. Gaur egungo

sukaldeetan, oso ezaguna da. Funtsean lurrin-makina sinple eta erabilgarria da.

LEHEN ORAIN

Nori bururatu zitzaion??

• XVII. mendearen amaiera aldera arte itxaron behar izan zuen gizakiak presio-eltzea ezagutzeko, Denis Papin frantsesari bururatu zitzaion arte, hain zuzen. Lanbidez eta ikasketaz, medikuntzarako joera zuen Papinek, baina bere ikerketarik garrantzitsuenak fisikan egin zituen. Fisika biziki atsegin zuen eta buru-belarri murgildu zen zientzia horretan, energi mota berriak aurkitzearren. Zeregin horietan, Frantziatik Britainia Handira alde egin zuen eta fisikari ingeles batekin aritu zen lanean. Hantxe, Ingalaterran, 1679. urtean asmatu zuen gaur egungo presio-eltzearen aitzindaria. Papinek zioenez, ez zen eltzea izan bere asmakuntzarik garrantzitsuena, baina gaurko gizartean bizi izan balitz, noski, besterik esango zukeen. Presaka bizi garen garai honetan, izan ere, batek baino gehiagok eskertuko dio eltzea asmatu izana

Lehen nola erabiltzen zen??

• Lehen presio-eltzeak Alemanian fabrikatu ziren. Funtzionamendua erraza zen oso. Ontzian urak irakiten duenean, presioa igo egiten da, hau da, uraren tenperaturak irakite puntua gainditzen du. Ura lurrintzean, eltzean ezarritako pistoia igo egiten zen. Bestalde, gehiegizko presiorik ez sortzearren, lurrina poliki-poliki kanporatzeko segurtasun-balbula ere ipini zion eltzeari. Ura hoztu eta kondentsatzerakoan, hots, lurrina likido bihurtzerakoan, lurrinak bere indarra galdu egiten du eta pistoia behera erortzen da. Ikusten duzuenez, ez da batere konplexua tramankuluaren funtzionamendua, ezta bereziki garestia berau egitea: nolanahi ere, norbaiti otu behar zitzaion eta, nola ez, ideia praktikara eraman behar izan zuen norbaitek horretaz ohartzeko.

PRESIO -ELTZEA

Presio-eltzean uraren lurrunketak barruko presioa handitzen du barruko tenperatura 100ºC-tatik gora igo ahal da

Tenperatura altuagoaz, litekeena da elikagaiak denbora gutxiagotan egitea eta horri esker denbora asko daraman elikagaiak hiru edo lau minututan eginda egon.

ADIBIDEZ:-oilasko bat : 25minutu edo hortik irauten du -patata txikiak: 5minutu -azalorea : minutu bat -leka suestituak : 5minutu

Nola zen orain eta lehen??

lehen orain

PRESIO -ELTZEA

Bazkaria presio eltzean egitean salda ez da hain lodi ateratzen, presio eltzea gustiz itxita dagoenez, han barruan dagoen ura ez

da batere lurruntzen. Beste ontzi batean egostean, ur asko lurruntzen da eta horregatik geratzen da lodiago.

Zein nahiago?

• Guk presio eltzea nahiago dugu zeren eta azkarrago egiten da bazkaria beraz denbora aurrezten dugu eta gainera energia gutxiago kontsumitzen dugu.

• Gainera hainbeste denbora egosten baldin ez badago, elikagaiak ez dira hainbeste aldatzen, eta hasierako propietateak mantentzen direla esaten dute

JogurtakJogurtakJogurta dugu esnetik eratorria den produkturik liserigarriena da; hauek dira bere bakterioak: lactobacilus bulgaricus eta Streptococus thermophilus. Termophiluengatik, jogurta, azidifikatu eta gatzatutako esnea da.

Jogurta mundu osoan saltzen da supermerkatuetan.

Joguta oso ona da hezurretarako eta energia izateko.

Jogurta mota asko daude:limoia, marrubia, koko,banana…

Guk jogurt naturala egingo dugu.Hauek dira osagaiak eta urratsak.

OSAGAIAK:

Jogurta egiteko osagai batzuk behar dira.Hauek dira :3. Esnea4. Jogurt azukre gabekoa5. Goilaratxo txiki bat.6. Edalontziak.

LEHENENGO URRATSA

Lehenengo urratsan jogurt bat ireki goilaratxoarekin hartu goilarada bat

eta edalontzi bakoitzean pixka bat bota.

2. URRATSA

Bigarren urratsan burruntzaili batean

esnea bota eta berotu behar da baina

iraikin gabe.

3. URRATSA

Hirugarren urratsan esnea edalontzietan bota behar da gora ailegatu arte.

Gero goilararekin bueltak eman behar

dira guztia desegin arte.

4. URRATSA

Laugarren urratsan berogailu azpian

edalontziak utzi behar dira 6/7 ordu

estalita.Esnea hoztu arte.

5.URRATSA

Bostgarren urratsan bi edalontzi eztali behar dira eta beste bi eztali gabe utzi behar dira hozkailuan.

Eztali gabeko edalontziei lizuna atera behar

zaie.

6.URRATSA

Seigarren urratsan jogurta hozkailutik

atera behar da.

7. URRATSA

Zazpigarren urratsan zaporea dastatu

behar da probatzeko. ummmmmmmmm!!!!!!!!!!Ze ona dagoen!!!!!!!!!!!!!!!!!

12 3

Goilaratxo bat jogur bota ontzi

bakoitzean.

Gero esnea bota kazuela batera eta

baporea asten denean botatzen

hitzali.

Hori egin eta gero esnea

edalontzietara bota eta irabiatu.

4 5

Geroago edalontziak jarri leku bero

batean eta estali

GOGORTZEKO SAR EZAZU NEBERAN!

Horregatik, esnea bezainnutritiboa da, nahiz etaproteina gehiago eduki,esne hautsa gehitzen zaiolako.

Esnearen laktosari esker azido laktiko bihurtzen da.Bitamina eta mineral-kantitate berdina dute esneak eta jogurtak.

Jogurta dugu esnetik eratorria den produkturik liserigarriena; Jogurta dugu esnetik eratorria den produkturik liserigarriena; bere baitan aurkitzen diren Lactobacilus bulgaricus eta bere baitan aurkitzen diren Lactobacilus bulgaricus eta

Streptococus thermophilus bakterio laktiko termophiluengatik, Streptococus thermophilus bakterio laktiko termophiluengatik, jogurta bere oinarrian hartzitu, azidifikatu eta gatzatutako esnea jogurta bere oinarrian hartzitu, azidifikatu eta gatzatutako esnea

da. Ondorioz, esnea bezain nutritiboa da, nahiz eta proteina da. Ondorioz, esnea bezain nutritiboa da, nahiz eta proteina zertxobait gehiago eduki 4-5 g/100 g (esne hautsa gehitzen zertxobait gehiago eduki 4-5 g/100 g (esne hautsa gehitzen

zaiolako); koipeak jatorrizko esne-motaren araberakoak dira eta zaiolako); koipeak jatorrizko esne-motaren araberakoak dira eta karbohidratoetan aurkitzen dugu ezberdintasunik nabariena.karbohidratoetan aurkitzen dugu ezberdintasunik nabariena.

Bakteria motak

Jogur batean hurrengoBakteriak agertzen dira.

Lactobacillus bulgaricus.

Streptococcus thermophilus

BIFIDUSALaktobaziluz bifidus organismo anaerobioak dira laktobaziloen barruan

aurkitzen da, hauek bitamina k sortzen dute eta ona da hezurren gogortasunarako eta odolaren koagulaziorako. Baina ezagutzen da bifidus

bezala eta osasunerako eta propietate oso onak dauka.1900. urtean Tissier aurkitu zuen ameen esneetan.

BIFIDUSEN PROPIETATE BATZUK*Streptokokoarekin elkartuta arduratzen da microflora intestinal konpozizioaz

*kontrolatzen eta ostopatzen dio floraren hazteko prozezuari laguntzen dio enzima laktika espezialari sortzeko ,eta esnearen eta beste produktuen digestioerako * sustantzia antibakterianak sortzen ditu. Substantzia horiek organismoa babesten ditu. * Antialergeniko bezala lan egiten du eta arazo arruntak ebazten ditu kolesterol maila murrizten lortzen ditu.

*Halaber beste arazo batzuk ebazten ditu eta hauek dira batzuk:-Síndrome postmenopausikoen sintomak murrizten ditu.

Hau da bifidus daukan jogurta

DASTAMENA DASTAMENA Organoa mihia da eta gurintxa Organoa mihia da eta gurintxa deituriko garautxo batzuez babestuta dago. Mihiaren deituriko garautxo batzuez babestuta dago. Mihiaren alberdi bakoitzak zapore desberdin bat bereizten du.alberdi bakoitzak zapore desberdin bat bereizten du.

ZAPOREAKZAPOREAKMihiak 4 zapore besterik ez ditu sentitzen:Mihiak 4 zapore besterik ez ditu sentitzen:

GozoaGozoa mihiaren puntako gurintxen bidez sentitzen da mihiaren puntako gurintxen bidez sentitzen daGarratzaGarratza mihiaren bi kanpo ertzetatik oinarrirantz mihiaren bi kanpo ertzetatik oinarrirantz dauden gurintxez sentitzen dadauden gurintxez sentitzen daGaziaGazia mihiaren puntak eta aurreko ertzetako gurintxek mihiaren puntak eta aurreko ertzetako gurintxek nabaritzen dutenabaritzen duteMingotsaMingotsa mihiaren oinarrian nabaritzen da. mihiaren oinarrian nabaritzen da.

GARRATZA

MINGOTZA

GAZIA

GOZOA

ZAPOREAK

1.Garratz

2.Mingots

3.Gazia

4.Gozoa

PROTEINEN PROTEINEN DESNATURALIZAZIODESNATURALIZAZIO

AA

ZER DA PROTEINEN DESNATURALIZAZIOA?

• Proteinak desnaturalizatzen dira estruktura galtzen dutenean

• Proteinak dira filamentu luze batzuk aminoazidoz eginda sekuentzia batean elkartuak. Orduan hondar hidrofoboak estruktuaren barruan geratzen dira eta hidrofiloak kanpoaldean geratzen dira. Faktore batek proteinaren forma alteratzen badu, ez du bere funtzio zelularrak betetzen eta prozezu hau desnaturalizazioa deitzen zaio.

Alkoholan jarriz gero zuringoa zuritu eta gogortu egiten da, ematen du frijitu egin dugula. Prozesu horri desnaturalizazioa deitzen diogu!