boletínaldizkaria
CDD DDZ
130
Ju
nio
20
06
Ek
ain
a
Oteando el horizonte: nuevas nubes para la normalización130
Centro de Documentación
de drogodependencias
Drogamendekotasunei
buruzko dokumentazio
Zentrua
En números anteriores de este boletín (122, 123 y 125), a raíz
de la publicación en el 116 del llamado “Manifiesto de Oñati”, se han
sucedido posicionamientos y matizaciones respecto al mismo. No voy a
utilizar el espacio que dispongo para repetir, asumir o negar algunos de
los razonamientos, puesto que requeriría de más espacio. Tan sólo voy
a introducir algunas reflexiones a partir de las experiencias acumuladas
en el estudio de los consumidores de drogas, perspectiva desde la cual
intentaré plantear qué implica la normalización, aunque no sea sólo con
respuestas sino también con algunas preguntas.
La primera duda que me asalta es saber por qué en algunos contextos,
la mayoría, se está utilizando el debate de la normalización referido sola-
mente al cánnabis, y por qué se está hablando como si tal normalización
significase una dolosa pérdida de la percepción de peligrosidad o bien una
banalización de los daños del cannabis y por extensión del de otras drogas
prohibidas por la ley penal. Entiendo que el número de consumidores de
cánnabis supera al de otras sustancias prohibidas, que hay una industria
con mayor mercado en torno al cánnabis, pero no debemos olvidar que
la prohibición surgió al margen de razones científicas relativas a la farma-
cología, al uso y a los problemas de las distintas sustancias que progresi-
vamente se fueron restringiendo, controlando y prohibiendo, entre ellas
el cánnabis. La prohibición fue un ataque a los derechos y a las libertades
individuales de los adultos para poder decidir libremente respecto el uso
de su cuerpo y de su dieta, y generó, como conocemos, más problemas
que los que pretendía evitar. A la vez, otorgó un enorme poder a determi-
nadas “profesiones” para construirnos “dietas saludables” e itinerarios de
salvación, que nos libraran de las drogas y de nosotros mismos.
Conocemos los efectos de las políticas prohibicionistas, sabemos
cómo y cuándo surgieron, pero nos obstinamos en olvidar que son una
construcción y se tiende a considerarlas como “naturales”, como si fue-
ran la única forma de percibir la cuestión y de actuar. Por eso es preciso
de-construir ese marco y pensar en las ventajas sociales inherentes a la
normalización, que en nada significa banalizar los daños. Aunque no sea
tarea fácil por los intereses creados.
Las drogas, desde la óptica prohibicionista, son algo más que unos
elementos farmacológicos. Son entes que se deben abordar en tér-
minos de guerras, dioses y héroes, por lo que se construye un con-
texto en el que los mortales poco tenemos que decir o hacer, excepto
protegernos de los ataques externos o encomendarnos a ejércitos y
sacerdotes que nos protejan. Después de tantos años de problemati-
zar las drogas, ahora, cuando surge el debate sobre la normalización,
debemos entender que normalizar significa dejar de pensar la cuestión
en términos de orden público, política penal y sistema médico, que
han sido hasta ahora las perspectivas dominantes. También debemos
relativizar el alcance y la validez de las políticas “preventivas” originadas
en dicho marco, y basadas en ciertos supuestos sobre la “maldad” de
las sustancias y sus proveedores y las “bondades” de quienes pretenden
construir “vidas saludables”, promocionando y recetándonos fármacos
y prohibiéndonos sustancias similares por ser drogas. Todo desde una
“moral” de control y fuertemente intervensionista.
Resulta cada día más evidente que entre los consumidores jóvenes y
adolescentes de cánnabis (y entre bastantes adultos) hay una percep-
ción de que dicha sustancia (y avanza respecto a otras) puede utilizarse
AurkibideaI N D I C E
RESEÑAS
- El consumo de drogas legales deteriora la imagen que sobre sí tienen los adolescentes ................................................ 2
- Cannabis, psicosis y depresión: ¿cuánto hay que esperar para proteger a la población? ................................................. 3
- Drogen kontsumitzerako zainpeko aretoen berrikustea ................................................................................................ 4
- El móvil irrumpe como herramienta para la venta a pequeña escala de cocaína y heroína ............................................... 4
- Mecanismos de autocontrol del consumo de anfetaminas y reducción de daños ............................................................ 5
ENCUENTROS ................................................................................................................................................................... 6
LA CITA
- Farmacia y drogodependencias .................................................................................................................................. 6
HERRAMIENTAS
- Manual sobre embarazo y abuso de drogas ................................................................................................................. 7
ESTUDIOS
- La industria alcoholera defiende la ‘responsabilidad tolerante’ de los jóvenes y adolescentes frente al alcohol ................ 8
EXPERIENCIAS
- Oinarri zientifikodun droga-prebentzioa garatzeko proiektu bat ................................................................................... 10
BIBLIOGRAFIA .................................................................................................................................................................. 11
DDZ-CDD / Reina Regente 5, bajo/behea. / 20003 Donostia - San Sebastián / Tel. 943423656 Fax 943293007 / Email: [email protected]
(sigue en página 2)
Joan Pallarés Gómez
Doctor en Antropología. Profesor Titular Universidad de Lleida.
Instituto Genus.
laburpenak r e s e ñ a sabiertamente en diferentes contextos públicos,
especialmente los relacionados con el ocio, las
reuniones grupales y la diversión, y que dicha
utilización no implica ningún tipo de ruptura, ni
con lo establecido, ni con los dioses, ni con sus
sacerdotes, como sucediera antaño. Para muchos
de ellos no se trata de una droga. Todos los que la
consumen se ven a sí mismos como “normales”,
no como elegidos ni como perversos, y todos
saben que incluso aquellos que no consumen
también los ven como normales. Saben diferen-
ciar qué consumos se alejan de lo “normal” y
quien está “desfasando”. Desde esta perspectiva,
utilizar cannabis no implica ser considerado como
delincuente ni como enfermo y la normalización
se refiere tanto a las actividades que se realizan
en los contextos de consumo como a los grupos
e individuos consumidores y a sus relaciones con
otros presentes en los mismos.
Estos nuevos consumidores son hijos de una
generación de padres que vivieron su juventud en
entornos de ocio con fuerte presencia de alcohol,
tabaco y de las drogas prohibidas (cánnabis,
heroína, anfetaminas…). Las utilizaran o no,
conocieron consumidores en sus contextos inme-
diatos. Superada la “crisis” heroína, sus visiones
de las drogas han relativizado los postulados de
la concepción prohibicionista y tienden también
a una cierta normalización de los consumos de
sus hijos, aunque no exenta de una cierta alarma.
Creen que sus hijos deben salir, divertirse y con-
sumir drogas, como una experiencia de madura-
ción tras experimentar con los riesgos.
Lo aceptemos o no, éste es el contexto social
imperante, aunque los discursos y ciertos agentes
sociales se obstinen en tergiversarlo (ver los estu-
dios de la FAD dirigidos por Eusebio Megías sobre
las percepciones sociales). Y es desde esta realidad
desde la que debe plantearse la reducción de
daños o la prevención. La normalización evitará los
efectos secundarios producidos por la prohibición,
a veces mayores que los de tipo farmacológico,
pero no genera un consumo responsable automá-
ticamente, ni evitará los otros daños posibles y
mucho menos en todos los consumidores.
Normalizar es reconocer que la cuestión drogas
debe entenderse a partir del trinomio sustancia,
individuo y contexto. Hablar de las drogas en
términos de sustancias concretas, sin añadidos.
Es referirse abiertamente a placeres, a riesgos, y a
daños o problemas. Es entender a los consumido-
res y a los no consumidores, como adultos, querer
ver en ellos personas con criterio, que tienen dere-
cho a la información para luego decidir. Normalizar
también es referirse a una cierta racionalización de
la cuestión drogas y de sus consumidores, consi-
derar los fármacos y las drogas como sustancias
que pueden ser utilizadas en nuestro beneficio,
pero ante las cuales debemos tener respeto,
limitaciones y controles. Normalizar es creerse que
debe ser así.
Alguien querrá ver en esto un posicionamiento
o una actitud determinada ante las “drogas”.
Se equivocan, es puro pragmatismo. Como el
utilizado por los consumidores. Ellos consumen
hachís o “hierba”, no drogas; es decir, no las ven
como entes demonizados o ensalzados. Ellos lo
ven desde un planteamiento instrumental: qué
sucede en mi entorno, qué hacen mis iguales,
qué respuesta da nuestra sociedad, qué hacen
los adultos. No les van los grandes discursos
de personas alejadas (sacerdotes, maestros,
psicólogos y otros “preventólogos”), pero están
atentos a lo que sucede a su alrededor y a las
actuaciones preventivas que sí responden a
sus interrogantes e intereses de manera más
o menos objetiva. Habrá que escucharlos para
poder captar qué nos dicen y articular políticas
de reducción de daños, no como un mal menor,
sino como la oportunidad de hacer políticas más
realistas. Buscar una nueva ética para la nueva
época (de normalización) en la que fundamentar
los consumos y los mecanismos para contener-
los y limitarlos en el ámbito de los placeres y no
en el de los daños. Se debe educar en base a un
consumo responsable que desarrolle controles
informales, tanto individuales como grupales, en
unos contextos en los que la prohibición, a pesar
de su existencia, ya no define los parámetros
del juego. Evidentemente no es tarea fácil, pero
habrá que intentarlo.
El consumo de drogas legales deteriora la
imagen que sobre sí tienen los adolescentes
ESNAOLA, I.
Autoconcepto y consumo de drogas lega-
les en la adolescencia. Revista Española de
Drogodependencias, vol. 31, nº 1, pág. 57-66,
2006.
¿Afecta el consumo de alcohol y tabaco
a la percepción que los y las adolescentes
tienen sobre sí mismos? Un estudio publicado
recientemente en la Revista Española de
Drogodependencias demuestra que, efecti-
vamente, existe una relación entre el auto-
concepto y el consumo de drogas legales en
la población adolescente. En la misma línea
de estudios anteriores (Graña y otros, 2000;
Mendoza y otros, 2003), esta investigación
señala que son los adolescentes con consu-
mos habituales de alcohol y tabaco quienes
poseen, en términos generales, una peor
percepción de sí mismos. En el caso de los
adolescentes fumadores, la autodepreciación
es mayor en los ámbitos académico, familiar
y físico. Lo mismo ocurre con aquellos ado-
lescentes que beben ocasionalmente. Su per-
cepción es peor que la de quienes no beben
en las subescalas de autoconcepto académico
y familiar. El autoconcepto social, en cambio,
parece responder a otras claves. En esta
dimensión, los adolescentes que beben de vez
en cuando obtienen puntuaciones mayores
que los que no beben.
Para la realización de este estudio se
realizaron un total de 627 encuestas entre
adolescentes con edades comprendidas entre
los 12 y 18 años. La muestra, seleccionada
entre estudiantes de ESO y Bachillerato, la
comprendían chicas en un 52% y correspon-
dían, en un 65%, a escuelas públicas. Dado
que el objetivo del estudio era analizar la
relación entre el consumo de drogas legales
y el autoconcepto desde una perspectiva
multidimensional, fueron administrados dos
cuestionarios diferentes. Uno de ellos, el
conocido como Autoconcepto Forma 5 (AF5),
recogía cinco dimensiones diferentes: aca-
démica, social, emocional, familiar y física.
El otro, un cuestionario de nueva creación
para medir el autoconcepto físico en lengua
vasca –Autokontzeptu Fisikoaren Itaunketa
(AFI)– abordaba con detalle una sola dimen-
sión, la física. Habilidad física, condición
física, atractivo físico, fuerza, autoconcepto
físico general y autoconcepto general fueron
las dimensiones de autoconcepto abordadas
en este test. Una vez preguntados por la
frecuencia de consumo de tabaco, los ado-
lescentes entrevistados fueron clasificados a
posteriori en dos grupos: los no fumadores
(n=516) y los fumadores (n=72). En cuanto
al consumo de alcohol se optó finalmente por
establecer otros dos grupos para diferenciar a
los no bebedores (n=356) de quienes hacían
un consumo ocasional de alcohol (n=268).
Los resultados proporcionados por el estu-
dio, aún no siendo novedosos, son interesantes
en tanto que ilustran una relación, desde un
punto de vista psicológico y social, significativa
entre la autoimagen de los adolescentes y el
consumo que hacen de las sustancias legales.
La investigación concluye que el consumo de
tabaco y alcohol están relacionados con algu-
nas dimensiones del autoconcepto. En relación
al tabaco, los datos indican que existe una
relación estadísticamente significativa entre el
consumo de cigarrillos y las dimensiones de
autoconcepto académico, familiar, condición
física y físico general. En todas ellas, los y las
adolescentes que no fuman se perciben mejor
que quienes fuman. A su vez, en cuanto al
consumo de alcohol, se encontraron también
diferencias estadísticamente significativas en
el autoconcepto académico, familiar, social,
físico y general. Sin embargo, esta relación
2
3
parece invertirse en el caso del autoconcepto
social y el físico. Son precisamente los adoles-
centes que beben de vez en cuando quienes
obtienen puntuaciones más altas en ambas
dimensiones.
¿Qué pueden aportar estos hallazgos al
diseño de programas de prevención con ado-
lescentes? En primer lugar, los resultados de
éste y otros estudios similares proporcionan
una información útil de los adolescentes y del
modo en que el autoconcepto –constructo
psicosocial compuesto de ideas, sentimientos
y actitudes– influye en los consumidores y no
consumidores. La utilidad de estos datos, por
tanto, es indudable en tanto que deberían
ayudar a detectar aquellas dimensiones más
afectadas por el consumo de tabaco y alcohol,
en este caso autoconcepto familiar y acadé-
mico. De este modo, tanto los tratamientos
enfocados al abandono del consumo como a la
prevención del inicio de la conducta adictiva,
deberían considerarlos para ser más efectivos
y eficaces. Es necesario indicar también, sin
menoscabar el demostrado interés de este
tipo de análisis, algunas de sus limitaciones. El
hecho de que exista una relación demostrada
entre la autoimagen de los adolescentes y el
consumo de drogas legales permite, entre
otras cosas, caracterizar a los adolescentes
en función de su consumo y, eventualmente,
identificar posibles grupos de riesgo. En este
sentido, se echa de menos en este estudio la
consideración de determinadas características
personales como, por ejemplo, el sexo de los
entrevistados, variable que ha demostrado
una utilidad notable en la observación de fac-
tores de riesgo. Por último, el hecho de que,
con los datos aportados, sea imposible deter-
minar una relación causal entre autoconcepto
y consumo debería llevarnos a aplicar con
cautela los resultados obtenidos. Ciertamente,
el fenómeno de las drogodependencias res-
ponde a una gran diversidad de variables,
no reducibles en ningún caso a variables de
personalidad.
BIBLIOGRAFÍA
Llorens, A. y otros (2005). Características de perso-
nalidad en adolescentes como predoctores de
la conducta de consumo de sustancias psico-
activas. Trastornos Adictivos, vol. 7, nº 2, pág.
90-96.
Graña, J.L. y otros (2000). Variables psicológicas relacio-
nadas con el consumo de drogas en adolescentes:
depresión y autoconcepto. Revista Española de
Drogodependencias, vol. 25, nº 2, pág. 170-181.
Mendoza, M.I. y otros (2003). Consumo de alcohol y
autopercepción de los adolescentes españoles.
Intervención Psicosocial, vol. 12, nº 1, pág.
95-111.
Cannabis, psicosis y depresión: ¿cuánto
hay que esperar para proteger a la
población?
DE IRALA, J. RUIZ-CANELA, M. Y MARTÍNEZ-GONZÁLEZ, M.A.
Causal relationship between cannabis use and
psychotic symptoms or depression. Should we
wait and see? A public health perspective. Medical
Science Monitoring, vol. 11, nº 12, páginas RA355-
358, 2005.
Resulta absurdo esperar a que la ciencia
confirme la existencia de una relación causal
entre el consumo de cannabis y la aparición de
enfermedades mentales para tomar las medi-
das oportunas que protejan a la población. Esta
es la principal conclusión que obtienen estos
investigadores de la Universidad de Navarra
tras realizar una revisión crítica de la evidencia
científica sobre la muy debatida cuestión de si
el cannabis produce o no esquizofrenia y otros
trastornos psicóticos. Además de intentar des-
autorizar –basándose en limitaciones meto-
dológicas o de interpretación– los estudios
que han defendido la inexistencia de evidencia
científica que confirme dicha relación, los auto-
res mantienen que, en cualquier caso, consumir
cannabis no produce beneficio alguno y que,
aplicando el principio de la precaución, parece
lo más acertado continuar con la prohibición,
poniendo especial énfasis en alertar a los
adolescentes contra el consumo, tal y como se
viene haciendo con el tabaco y el alcohol.
Los autores mencionan dos recientes revi-
siones de la literatura científica en las que se
alcanzaban conclusiones diferentes: por una
parte, la revisión llevada a cabo por McLeod y
colaboradores –que es sobre la que los autores
centran su crítica– llegaba a la conclusión de
que no existía evidencia científica suficiente que
estableciera una relación causal entre el consu-
mo de cannabis y la aparición de una serie de
patologías psiquiátricas como la esquizofrenia
o la depresión. En su artículo, publicado en la
revista The Lancet, estos autores sugerían que la
aparente relación entre las variables de consumo
y la aparición de las enfermedades estudiadas se
debía en realidad a factores de confusión, dado
que la magnitud de la correlación se reducía
sensiblemente al controlar una serie de factores
externos. Los investigadores navarros tachan
esta interpretación de errónea, arguyendo que
la disminución de la magnitud de la correlación
no implica que la relación deje de existir, o que
se deba enteramente al sesgo de confusión. Por
otra parte, critican la metodología empleada
para la revisión ya que se excluyeron una serie
de estudios, particularmente el realizado por
Patton y colaboradores en 2002, que ofrecía
una firme conclusión sobre relación entre con-
sumo de cannabis y depresión. Los autores
señalan, además, que estudios más recientes
–el de Stefanis y colaboradores de 2004 y el de
Lynskey y colaboradores del mismo año, entre
otros– corroboran que el cannabis resulta perju-
dicial para la salud mental.
Un argumento frecuentemente utilizado
para desestimar la relación causal entre el con-
sumo de cannabis y la aparición de patologías
psiquiátricas es la posibilidad de que la relación
observada se deba a una predisposición, en los
sujetos estudiados, a padecer dichas enferme-
dades. Aunque es teóricamente posible, los
autores rechazan esta hipótesis afirmando que
los datos empíricos de estudios que han contro-
lado la preexistencia de síntomas y problemas
psicológicos, así como el consumo de otras
sustancias, no corroboran dicha hipótesis. En
concreto, citan un estudio, llevado a cabo por
Arseneault y colaboradores en 2002, en el que
se tuvieron en cuenta los síntomas psicóticos
sufridos por los sujetos investigados durante su
niñez, las estimaciones sobre los efectos nocivos
del consumo de cannabis se mantuvieron signifi-
cativas, aunque con magnitudes algo menores.
Por otra parte, los detractores de la exis-
tencia de una relación causal entre los dos fenó-
menos suelen aducir que si dicha relación fuera
cierta, el aumento del consumo a lo largo de los
últimos 30 años ya se tenía que haber traducido
en una epidemia de esquizofrenia que hubiera
doblado el número de casos desde 1970. Los
autores de este artículo sugieren, a este respec-
to, que la comparación entre datos individuales
de exposición y las tasas de incidencia puede
resultar engañosa. Por otra parte, sugieren que
la epidemia del cannabis podría seguir la misma
pauta que la mortalidad debida al tabaco –retra-
sada algunos años respecto a la extensión del
consumo– con lo que podríamos estar todavía
en el albor de la verdadera aparición de proble-
mas debidos al consumo de la sustancia. En ese
sentido, arguyen los autores que el consumo de
cannabis antes de los dieciséis años es todavía
un fenómeno relativamente nuevo –surgido
probablemente a principios de los años noven-
ta– y que, de hecho, se está observando un
acusado incremento en el número de casos de
esquizofrenia en algunas zonas como Londres,
especialmente entre los jóvenes.
Basándose en todos estos argumentos y
en el principio de precaución que a su juicio
debería imperar siempre en el ámbito de la
salud pública, los autores del artículo defienden
que la existencia de consecuencias psiquiátricas
negativas asociadas al consumo de cannabis
laburpenakr e s e ñ a s
laburpenak r e s e ñ a sestá lo suficientemente comprobada como para
exigir la puesta en marcha de las necesarias
medidas de prevención. En su opinión, la
prohibición –que cuando está adecuadamente
planificada para proteger a la población, dicen,
no puede equipararse a la represión– constituye
la mejor medida para prevenir que los adoles-
centes consuman una sustancia que, en el mejor
de los casos, puede causar daños, sin llegar a
producir, además, beneficio alguno.
BIBLIOGRAFÍA
McLeod, J. Y otros. “Psychological and social sequelae
of cannabis and other illicit drug use by young
people: a systematic review of longitudinal, gene-
ral population studies”. The Lancet, nº 363,
páginas 1579-1588, 2005.
Arseneault, L. y otros. “Cannabis use in adolescence and
risk for adult psychosis: longitudinal prospective
study. British Medical Journal, nº 325, páginas
1212-1213, 2001, 2002.
Linskey, M.T. y otros. “Major depresive disorder, suicidal
ideation and suicide attempt in twins discordant
for cannabis dependence and early-onset cannabis
use”. Archives of General Psychiatry, nº 61, pági-
nas 1026-1032, 2004.
Patton G.C. y otros. “Cannabis use and mental health
in young people: cohort study. British Medical
Journal, nº 325, páginas 1195-1198, 2002.
Stefanis, N.C. y otros. “Early adolescent cannabis
exposure and positive and negative dimensions
of psicosis. Addiction, nº 99, páginas 1333-1341,
2004.
Drogen kontsumitzerako zainpeko aretoen
berrikustea
KIMBER, J.; DOLAN, K.; WODAK, A.
Survey of drug consumption rooms: service deli-
very and perceived public health and amenity
impact. Drug and Alcohol Review, 24. zkia., 21-24
or., 2005.
2003ko azaroaren 25ean, Bilboko Bailen
kalean ireki zuten droga modu garbi eta segu-
ruan hartzeko lehenengo aretoa. Munduko
Medikuak elkarteak eskeinitako zerbitzuak,
gizarteratzeko prozesuan lehendabiziko urra-
tsa, osasun eta bestelako zerbitzuen saretik at
zegoen kontsumitzaileari behintzat, bazterketa
egoera hartatik normalizazioaren antzekota-
suna lukeen egoerara erakartzeko saiotzat plan-
teatu zuten. Zainpeko kontsumoa bultzatzeko
aretoak 70. hamarkadatik abian dira Europan
eta gaur egun Herbeeretan, Suitzan, Alemanian
eta Espainian lekutzen dira halako aretoak.
‘Drug and Alcohol Review’ aldizkariak joandako
urtean kaleratu artikuluak, zainpeko kontsumoa
bultzatzen duten nazioarteko aretoen segimen-
duaren azterlana argitaratu zuen.
Australiako ikertzaileek bultzatutako azter-
lana da hau, Australian bertan hiru aretoetan
ezarritako saioei –1999. urtetik– oinarria ema-
tekotan Europako lurraldeetan gertatua biltzen
duen berrikustea da. Droga kontsumitzeak era
garbi eta seguruan gertatzeko filosofia praktikan
jartzeko sortuak dira halako guneak hein handi
batean. Badira halere, droga kontsumitzeekin
lotutako beste faktore batzu, zuzenean droga-
ren kontsumitzearekin harremana ez izan arren
kaltegarri izan eta areto hauek konponbide-
rako tresnak eskaintzen dituztenak. Gaindosien
ezabatzea, kontsumitzeak leku publikoetan
ez gertatzea, gaitz biralen indarra gutxitzea,
kontsumitzailea osasun sistemara hurbildu eta
adikzioen tratamendu-programetara bidera-
tzea dira zainpeko areto hauek dinamizatzen
dituzten goiburuak. Zainpeko kontsumitzeak
nolako diren alde batetik, baina bestetik, osasun
publikoari eta areto hauek zabaltzean eritzi
publikotik eta hurbilenetik ematen diren inpaktu
eta eraginak neurtzeari begiratu diote azterla-
naren autoreek.
Hirurogei galderetan osatutako itaun-sorta
39 zentruetara igorri zuten ikerleek. Herbereak,
Alemania, Suitza eta Espainian lekututako gunee-
tara bidalitako galdeketa lanaz gain, aurrez
aurre burututako sei segimenduetan oinarri har-
tutakoa da azterlanaren metodologia. Lanaren
estrukturatzean aintzat hartutako aldagaiak:
gain-dosien neurtzea, aretoen funtzionamendua
eta zainpeko aretoen lanaren inpaktua neurtzea
dira kontutan hartutakoak. Jasotako datuek dio-
tenez, areto guztiek asteko sei edo zazpi egune-
tan artatzen dituzte drogazaleak, kasuak kasu,
gutxienez hiru ordutan eta gehienaz hamabost
ordu eta erdietan izaten dituzte ateak zabalik.
Drogazaleek 15-30 minutu izaten dituzte xirin-
ga bidezko kontsumitzeak egiteko eta egunero
zentruotatik ehun pertsona pasatzen dira bataz
beste. Azterlaneko areto guztietatik sei zen-
truren kasuan, erretako edo arnasaren bidez
gaiak kontsumitzeko guneak antolatu dituzte.
Kasurik gehienetan zentruotako profesionalak
gizarte laguntzaileak dira eta hurrenez-hurren
erizainak dira langileen artean ugarien. Areto
gehienek oinarrizko zerbitzuen artean dituzte:
xiringa bidez kontsumitzeko guneak, komunak,
kafe bat hartu e.a. Beste batzuetan dutxatzeko
aukera eskaintzen dute edo bertan gaua ema-
teko aukera ere bada ikerketako hiru zentruren
kasuan. Areto guztietan drogaren erabilera ego-
kiagoa izateko protokoloak finkatuak dituzte:
xiringen erabilera egokiaren azalpenak, gain
dosi kasuetan egin beharreko aholkuak, xiringen
trukatze programak eta oinarrizko mediku zer-
bitzuak. Kasurik gehienetan 18 urtetik gorakoak
izaten dira artatzen dituzten erabiltzaileak nahiz
eta Suitzan 16 urtetakoa den onartua izateko
gutxienekoaren adina.
Bildutako erantzunetan agerian denez, zen-
truen ezartzearekin gain dosiak gutxitu egin
dira, hiesaren inguruan ematen diren jarrerak
aldatu dira eta xiringa bidez ematen diren kon-
tsumitzeetan trukaketak ugaritu eta kontsu-
mitze publikoak ahitu egiten dira. Nahiz eta
autoreen hitzetan zainpeko areto hauen ahale-
gitea neurtzeko ebaluazioak bultzatzeko beharra
badagoen, emaitzen azterketak zainpeko are-
toen baliagarritasuna bermatzen dute, kontsumo
garbia egiteaz gain, zentruok badute erabiltzai-
leen osasuna ezagutzeko balioa eta bestelako
gizarte zerbitzuetara bideratzeko. Bestalde,
ahulak diren aldeei begiratuaz gero, ez dira
doitze lan errazekin –Bilboko aretoaren kasuan
gertatutakoak– arazoak konponduko, adibideko,
emakume kontsumitzaileak eta etorkinak diren
drogazaleak hurbiltzeko ezintasun eta arazoak.
El móvil irrumpe como herramienta
para la venta a pequeña escala de cocaína y heroína
CAS BARENDREGT, M.A. Y OTROS
The rise of the mobile phone in the hard drug
scene of Rotterdam. Journal of Psychoactive Drugs,
vol. 38, nº 1, pág. 77-87, 2006.
La creciente utilización del teléfono móvil en
la compra-venta a pequeña escala de drogas
constituye un fenómeno que, a la par que
novedoso, proporciona un ejemplo formidable
de la capacidad de transformación y adaptación
de los mercados de drogas ilícitas a las nuevas
oportunidades y requerimientos del entorno.
Desde una visión más etnográfica que socio-
lógica, los autores de este artículo analizan el
origen y las causas de dos nuevos fenómenos
que en los últimos años han hecho su aparición
en la escena del menudeo de drogas de la ciu-
dad holandesa de Rótterdam. El primero alude
a la irrupción del teléfono móvil como medio a
través del cual pequeños traficantes consiguen
eludir la vigilancia y presión policial; el segundo
hace referencia al indiscutible protagonismo
que en este ámbito y, concretamente en el
4
laburpenakr e s e ñ a s
5
caso del tráfico a pequeña escala de cocaína y
heroína, han adquirido algunos miembros de la
comunidad marroquí en Holanda.
Para abordar un estudio de este tipo se
requiere, en primer lugar, de un buen sistema
de información, y Holanda dispone de él. La
presente investigación, desarrollada entre los
años 1997 y 2003, fue realizada a partir de las
distintas fuentes de información con que el DMS
(Drug Monitoring System) cuenta en la segunda
ciudad más importante de Holanda. De este
modo, gracias a la información proporcionada
por los informes diarios de investigadores de
campo, encuestas a pie de calle e informantes
clave, los autores de este estudio consiguen
aproximarse de modo satisfactorio a un fenó-
meno, como es el del menudeo de drogas,
difícilmente accesible a través de técnicas de
investigación social más convencionales.
La aparición en escena del móvil se produ-
ce, según los resultados de este estudio, muy
tempranamente y desde los mismos comienzos
en que el uso de la telefonía móvil se populariza
en Holanda. Es en 1998 cuando se recogen los
primeros testimonios, suministrados por inves-
tigadores de campo, acerca del uso cada vez
más frecuente del móvil en la toma de contacto
entre pequeños traficantes de cocaína y heroína
y sus compradores. En este año aproximada-
mente un 20% de los consumidores habían
utilizado esta técnica según una encuesta hecha
a pie de calle con una muestra de 200 consu-
midores. Por entonces, la tasa de penetración
del teléfono móvil en el mercado holandés
apenas se situaba entre el 10% y el 20%. Dos
años después, cuando la tasa de cobertura aún
no alcanzaba al 50% de la población, ya eran
siete de cada diez los consumidores que habían
utilizado esta técnica en sus transacciones. Esta
rápida irrupción del móvil se debería, según los
autores de este estudio, a dos causas. La nueva
normativa municipal que entró en vigor en 1996
tendría mucho que ver con una de ellas. En este
sentido, la presión que esta norma (Victoria
Act) ejerció de facto sobre todos aquellos pisos
utilizados como espacios de compraventa de
drogas –en caso de desórdenes y altercados se
preveía su cierre–, provocó no sólo la clausura
de muchos de ellos, sino también y, sobre todo,
una importante traslación del trapicheo a las
calles. Pero además, habría una segunda causa
en el auge de este sistema, muy relacionada
a su vez con las características propias de la
comunicación por telefonía móvil. El hecho de
que los pequeños traficantes distribuyeran su
número de contacto entre varios compradores
tenía importantes ventajas, ya que este sistema
no sólo aumentaba su disponibilidad, sino que,
también, posibilitaba transacciones no sujetas
a un espacio concreto –ya fuera éste público o
privado– y, por tanto, difícilmente controlables
por la policía.
Mecanismos de autocontrol
del consumo de anfetaminas y
reducción de daños
UITERMARK, J. Y COHEN, P.D.A
Amphetamine users in Ámsterdam: patterns
of use and modes of self-regulation. Addiction
Research and Theory, vol. 14, nº2, páginas 159-
188, 2006.
En este artículo se analizan los patrones de
consumo de los usuarios de anfetaminas y los
mecanismos de autorregulación que utilizan
para mantener su consumo bajo control. La
investigación se basa en las entrevistas rea-
lizadas a una muestra de 109 consumidores
experimentados de Ámsterdam entre 1998 y
1999, así como en la información de segui-
miento obtenida mediante entrevista telefóni-
ca para 69 de esos 109 usuarios entre tres y
cinco años después, lo que permite conocer la
evolución del consumo a lo largo de un periodo
relativamente extenso de tiempo.
Si bien la muestra no resulta representativa
de los consumidores de anfetaminas en general
–la comparación con una muestra representati-
va utilizada en otro estudio sobre el consumo
de drogas de la población mayor de 12 años en
Ámsterdam muestra que se trata de usuarios
más jóvenes, con un nivel de estudios más
elevado y una posición socio-económica más
elevada–, los autores consideran que la muestra
representa una nueva generación de consumi-
dores que entraron en contacto con la droga a
finales de los años 80 y principios de los 90, con
el auge de la música techno y las subculturas
juveniles surgidas en torno a ella.
Se trata de una muestra de consumidores
“normalizados” que mantienen su consumo
relativamente bajo control –aunque han expe-
rimentado con una amplia variedad de sustan-
cias–, que tienden a reducir el consumo a lo
largo de los años y, con ello, también el núme-
ro de efectos adversos que padecen como
consecuencia del mismo. Prueba de ello es
que el número de personas que experimentan
uno o más síntomas de dependencia –medidos
a través de un cuestionario adaptado del DSM
IV– se reduce del 73,4 al 36,7% entre la entre-
vista inicial y la fase de seguimiento. De hecho,
en la entrevista telefónica de seguimiento
resulta muy importante la proporción de par-
ticipantes que afirman no haber consumido en
el último año (57,3%), ni padecer ninguno de
estos síntomas (41,3%).
Este control sobre el propio consumo
se consigue principalmente mediante nor-
mas que, consciente o inconscientemente,
los usuarios establecen para poder optimizar
el equilibrio entre los aspectos positivos y
negativos del consumo. Se trata, por tanto, de
mecanismos individuales y, en gran medida,
también idiosincrásicos. No obstante, hay que
señalar la importancia del contexto social y
cultural, ya que se trata esencialmente de
un proceso de aprendizaje, en el que la inte-
racción entre usuarios, y el contacto con la
comunidad de no usuarios –su aprobación o
desaprobación– resulta fundamental.
En el caso concreto de esta muestra de
consumidores de anfetaminas, el contexto y,
concretamente, el hecho de que en Ámsterdam
el consumo de esta sustancia no esté especial-
mente estigmatizado, hace que estos consu-
midores se mantengan en ambientes sociales
relativamente normalizados, lo que les permite
adaptarse a dicho comportamiento en lugar de
adoptar prácticas y roles más marginales, como
les sucede a usuarios de otras drogas que, por
la propia estigmatización del consumo, se ven
obligados a entrar en contacto con grupos de
usuarios muy dependientes y/o marginalizados.
Evitar este contacto con ambientes y subcul-
turas muy desviadas les permite desarrollar
ciertos mecanismos de control de su consumo,
optimizando el equilibrio entre los beneficios y
perjuicios de consumir la droga.
Estos mecanismos se centran, sobre todo,
en el establecimiento de límites en cuanto a las
cantidades consumidas, y también en la elec-
ción de momentos y espacios adecuados para
el consumo. En este sentido, la mayoría de los
usuarios coinciden en circunscribir el consumo
a momentos de ocio y fiesta, mencionando
como especialmente inadecuados los consu-
mos en un contexto familiar o laboral.
Para los autores, la constatación de la
existencia de estos mecanismos de control y de
la importancia del contexto en su adquisición
tiene importantes implicaciones en el diseño de
las políticas sobre drogas. En concreto, consi-
deran que las políticas de reducción de daños
deberían alejarse de la noción de que las drogas
y su consumo son malos per se, reconocer que
los consumidores obtienen ciertos beneficios de
su consumo y estar más orientadas a reforzar
los mecanismos de autocontrol que los propios
usuarios ponen en marcha para optimizar el
equilibrio entre las ventajas y los posibles incon-
venientes. Ello conllevaría establecer un contex-
to adecuado, no estigmatizador del consumo,
que posibilitara a los usuarios mantenerse en
un entorno normalizado al que poder adaptar
su consumo. Los autores consideran adecuada,
en este sentido, la política holandesa frente al
cannabis y a las drogas de diseño.
6
topaketak e n c u e n t r o s
bereziki l a c i t a
Título Lugar Organización InformaciónFecha
19 al 21 de junio
25 al 28 de junio
29 y 30 de junio
3 al 5 de julio
3 al 7 de julio
6 al 8 de julio
6 al 8 de julio
9 al 14 de julio
10 y 11 de julio
10 al 12 de julio
10 al 13 de julio
10 al 14 de julio
10 al 27 de julio
2nd annual meeting of the European Association of Addiction Therapy
16th Symposium on the cannabinoids
Bases neurofísicas y bioquímicas de las adicciones. Los circuitos de recompensa, el placer y la capacidad adictiva de ciertas sustancias
Tabaco, salud y sociedad
El dopaje deportivo: realidad y reto
The European Association of Addiction Therapy 2nd Annual Meeting
Programas de intervención familiar en la prevención de las drogodependencias
International Narcotics Research Conference
Sistemas de calidad en las intervenciones en drogodependencias
Intervención en adicciones
Tabaquismo y cáncer de pulmón
Tabaco y salud
Summer institute on alcohol, drugs and addiction
Amsterdam(Países Bajos)
Tihany (Hungría)
Bilbao
El Escorial
Aranjuez
Londres (Reino Unido)
Altea
St. Paul (E.E.U.U.)
Santander
Girona
Badajoz
Tortosa
Amsterdam(Países Bajos)
European Association of Addiction Therapy
International Cannabinoid Research Society
Instituto Deusto de Drogodependencias
Universidad Complutense de Madrid
Universidad Rey Juan Carlos
The European Association of Addiction Therapy
Universidad Miguel Hernández
Universidad Internacional Menéndez Pelayo
Universitat de Girona
Universidad de Extremadura
Universitat Rovira i Virgili
Universiteit van Amsterdam
+44 (0) [email protected]://www.eaat.org
http://www.cannabinoidsociety.org/
Tel. y fax: 944 139 [email protected]://www.idd.deusto.es
Tel.: 91 394 6480http://www.ucm.es/cursosverano
Tel.: 914 [email protected]://www.urjc.es/
Fax: +44 115 [email protected]://www.eaat.org
Tel.: 96 6658943http://cfpyfc.umh.es
[email protected]://www.inrcworld.org/2006meeting/index.html
http://www.uimp.es/
Tel.: 972 210 [email protected]://www.estiu.info/
Tel.: 927 [email protected]://www.unex.es/
Tel.: 977 559 [email protected]://www.estiu.info/
Tel.: +31 20 5253776Fax: +31 20 [email protected]://www.ishss.uva.nl/addiction
Esta jornada profesional que forma parte del amplio programa estival
de la Universidad del País Vasco pretende analizar la experiencia y
hacer una reflexión sobre el futuro de los tratamientos de las dro-
godependencias en las farmacias. Para cumplir con este objetivo las
dos entidades organizadoras: el Colegio Oficial de Farmacéuticos de
Gipuzkoa y la Universidad del País Vasco han invitado a una serie de
expertos en la materia, a destacar entre ellos, la directora de drogo-
dependencias del Gobierno Vasco Belén Bilbao; el gerente de Salud
Mental Extrahospitalaria de Osakidetza, Álvaro Iruin y Edurne Zapirain
y Mikel Ruiz del Centro Bitarte. Los ponentes abordarán diversos temas
relacionados con los tratamientos farmacológicos supervisados, como
por ejemplo: las perspectivas sanitario-sociales en el ámbito de las dro-
godependencias del País Vasco; el consumo problemático de cocaína en
los programas de metadona y ética y drogodependencias.
Más información:
Secretaría de los Cursos de Verano
Universidad del País Vasco
Apdo. 1042
20080 San Sebastián
Tel.: 943 219511
Fax: 943 219598
http://www.sc.ehu.es/cursosverano
FARMACIA Y DROGODEPENDENCIASSan Sebastián, 28 de junio
7
topaketake n c u e n t r o s
t resnakh e r r a m i e n t a s
Fecha Título Lugar Organización Información
13 al 15 de julio
13 al 16 de julio
17 al 20 de julio
31 de julio al 4 de agosto
13 al 18 de agosto
1 al 3 de septiembre
3 al 7 de septiembre
10 al 13 de septiembre
11 al 15 de septiembre
13 al 16 de septiembre
15 de septiembre
16 al 20 de septiembre
18 al 22 de septiembre
20 al 22 de septiembre
Conocimientos básicos sobre alcoholismo
13th World Conference on Tobacco or Health
Dopaje y nutrición en el deporte
Dopaje y ergogenia en el deporte
XVI International AIDS Conference
Annual Meeting of the International Society of Addiction Journal Editors
49th International Council on Alcohol & Addictions Conference on Dependencies: what makes good practice
Conference of the International Society for Biomedical Research on Alcoholism
Drogodependencias
VI World Congress of Depressive Disorders and International Symposium on Addictive Disorders
Curso de formación de formadores en dispensación responsable de bebidas alcohólicas
Congress of the European College of Neuropsychopharmacology
Prevención y tratamiento de las conductas adictivas: drogodependencias y otras adicciones
Club Health 2006 - The 4th International Conference on Nightlife, Substance Use and Related Health Issues
Barcelona
Washington (E.E.U.U.)
Madrid
Laredo
Toronto (Canadá)
Helsinki (Finlandia)
Edinburgo (Reino Unido)
Sydney (Australia)
Águilas
Mendoza (Argentina)
Barcelona
Paris(Francia)
Palma de Mallorca
Piran (Eslovenia)
Associació Rauxa
Universidad Politécnica de Madrid
Universidad de Cantabria
International Society of Addiction Journal Editors
International Council on Alcohol & Addictions
International Society for Biomedical Research on Alcoholism
Universidad de Murcia
Universidad Nacional de Cuyo
Ayuntamiento de Barcelona
European College of Neuropsychopharmacology
Universitat de les Illes Balears
Centre for Public Health of the Liverpool John Moores University
Tel.: 93 [email protected]
http://www.wctoh.org
Tel.: 91 [email protected]
http://www.unican.es/WebUC/cverano/Cursos/PresentacionCursos.htm?p_anualidad=2006
http://www.aids2006.org/
Fax: +44 (0)20 7703 5787http://www.isaje.net/
Tel.: +44 1721 725363http:// www.icaa-uk.org
http://[email protected]
Tel.: 968 367262http://www.um.es/unimar/
Tel.: +54 261 4295662Fax: +54 261 4294264http://www.mendoza2006.org
Tel.: 93 [email protected]://www.demarxa.org
[email protected] http://www.ecnp.nl/
Tel.: 971 [email protected]://www.uib.es/servei/sac
Tel.: +44 (0)151 231 [email protected]://www.clubhealth.org.uk/conference/
El consumo de drogas por parte de mujeres gestantes no es un fenómeno
marginal. Se calcula que en España un 52% de las mujeres embarazadas
continúa fumando y aproximadamente un 24% continua consumiendo
alcohol de manera habitual durante el embarazo, mientras que el uso de
sustancias ilegales, siendo minoritario, resulta aun frecuente en grandes
zonas urbanas. Este manual elaborado por Drugscope –entidad referente
en materia de drogas en el Reino Unido– defiende la tesis de que la
mayoría de las mujeres embarazadas que consumen drogas, a pesar de
enfrentarse obviamente a riesgos que les son propios, pueden desarrollar
un embarazo y parto normales, evitando o reduciendo dichos riesgos si
se les ofrecen la información, asesoramiento, tratamiento y cuidados
específicos que precisan. El manual tiene por tanto el objetivo de ofrecer
a los profesionales que atienden a las mujeres embarazadas consumi-
doras de drogas las herramientas y conocimientos necesarios para que
estas mujeres reciban un tratamiento adecuado antes de la concepción,
durante la gestación y después del nacimiento del hijo que esperan.
Título: Substance misuse in pregnancy. A resource book for professionals.
Edita: Drugscope
Idioma: Inglés
Páginas: 128.
Año de publicación: 2005
MANUAL SOBRE EMBARAZO Y ABUSO DE DROGAS
8
ikerketak e s t u d i o s
ALTARRIBA, F.X. Y BASCONES, A.
Libro blanco sobre la relación entre adoles-
cencia y alcohol en España. Madrid, Fundación
Alcohol y Sociedad, 54 páginas, 2006.
Es difícil leer este informe –elegan-
temente presentado y realizado
con profusión de medios– sin
tener en cuenta quiénes son sus promo-
tores. La Fundación Alcohol y Sociedad es
una entidad sin ánimo de lucro, nacida en
el año 2000, cuyos objetivos principales
son luchar contra el consumo de alcohol en colectivos de riesgo, espe-
cialmente cuando se trate de menores de edad y conductores, y abordar
de forma objetiva todos los aspectos relacionados con las bebidas de
contenido alcohólico. En su página web se indica que se trata de una enti-
dad no lucrativa creada por el sector de las bebidas espirituosas –de su
patronato forman parte empresas como Bacardi, Larios Pernod Ricard,
Diageo, la Asociación Española del Brandy o la Federación Española de
Bebidas Espirituosas– con vocación de servicio público, que quiere apor-
tar con sus proyectos soluciones realistas y prácticas a los problemas
derivados del consumo de alcohol. La Fundación desarrolla programas de
prevención del consumo de alcohol entre jóvenes y conductores, y lleva a
cabo una activa labor de divulgación científica, de la que forma parte este
estudio, así como la edición de publicaciones periódicas. La Fundación
cuenta además con un comité científico formado por médicos, profe-
sores y catedráticos de diversas universidades y centros hospitalarios
españoles, y pertenece a una red de organizaciones sin ánimo de lucro,
vinculadas en general a la industria del alcohol, que trabajan para formar
e informar sobre el consumo moderado de bebidas alcohólicas.
El informe que ahora publica la Fundación Alcohol y Sociedad –dirigido
por F.X. Altarriba, catedrático de la Universidad Autónoma de Barcelona, y
codirigido por Andrés Bascones– se presenta como “una de las investiga-
ciones más completas realizadas en Europa en materia de alcohol y adoles-
cencia” y como “una fuente de inestimable valor para conocer cabalmente
y hacer frente, sobre la base de pruebas científicas, el problema del alcohol
entre los adolescentes”. El estudio se basa en 22.000 entrevistas realiza-
das a lo largo de cuatro años a una muestra de adolescentes de entre 12
y 18 años escolarizados y residentes en poblaciones de más de 10.000
habitantes, y complementa el programa de intervención pedagógica que la
entidad viene realizando en los últimos años (ver recuadro).
No puede decirse que los datos que el estudio presenta sean novedo-
sos, y probablemente es una exageración el decir que se trata de una de las
investigaciones más completas realizadas en Europa en materia de alcohol y
adolescencia. Pone de manifiesto en cualquier caso los esfuerzos del lobby
alcoholero –que ha recibido hasta ahora menos atención que el tabaque-
ro– por ofrecer una imagen de preocupación respecto a los daños colatera-
les que esa sustancia provoca en la sociedad y por reivindicar el concepto
de consumo responsable. Un anterior estudio de la Fundación –’Saber
beber, saber vivir’, realizado también con profusión de medios– avanzaba
en la misma dirección. En esta ocasión, el mensaje implícito del informe
parece apuntar a la des-responsabilización de los menores respecto a sus
consumos –la culpa está en la dejadez de los padres, en la permisividad de
la sociedad o en la inadecuación de los mensajes preventivos, parece querer
darse a entender– y, sobre todo, a la caracterización de los adolescentes
como personas juiciosas, responsables, críticas con la tolerancia social
hacia el alcohol, defensoras de las medidas preventivas y partidarias de la
imposición de restricciones al consumo de alcohol entre menores (pese a
que seis de cada diez consumen en mayor o menor medida esta sustancia).
“Tranquilos, ellos ya saben lo que hacen”, podría perfectamente ser el men-
saje que la industria del alcohol quiere difundir con este informe.
Desde luego, no puede dejar de considerarse apropiada y legítima
la implicación de las empresas alcoholeras en la puesta en marcha de
proyectos de prevención del consumo abusivo (la FAS ha impulsado
programas para la implantación de la figura del conductor no bebedor
en los grupos de amigos que utilizan el coche cuando salen de noche).
En lo que se refiere a la divulgación científica, sin embargo, y al margen
del interés que en sí mismos puedan tener los datos derivados de sus
investigaciones o de lo adecuado que pueda parecer el concepto de
consumo responsable, las conclusiones a las que el informe llega deben
obligatoriamente ponerse en cuarentena. La naturalidad con la que la
industria –y amplios sectores de la ciudadanía– asumen la idea de un
consumo responsable de alcohol entre los adolescentes contrasta en
cualquier caso con la dificultad para aceptar un consumo responsable de
otras drogas por parte de los adultos.
Desmontar tópicos
En lo que se refiere a los datos, los autores del estudio se muestran especialmente interesados en desmontar tópicos e ideas preconcebidas respecto a la relación entre alcohol y adolescencia y en “desentrañar el elevado grado de confusión sembrado por los ríos de tinta y las horas de imágenes en televisión que el binomio alcohol y juventud ha generado”. Para el responsable del estudio, en efecto, los adolescentes y jóvenes encuestados mantienen una actitud de ‘responsabilidad tolerante’ y se caracterizan por “una actitud genéricamente responsable que contrasta con los tópicos e informaciones más extendidas”.
LA INDUSTRIA ALCOHOLERA DEFIENDE LA ‘RESPONSABILIDAD TOLERANTE’ DE LOS JÓVENES Y
ADOLESCENTES FRENTE AL ALCOHOL
La Fundación Alcohol y Sociedad, promovida por la industria alcoholera, acaba de publicar un libro blanco sobre
adolescencia y alcohol en el que se destaca la capacidad de autocontrol de los jóvenes, se subraya la ausencia de
mecanismos de control por parte de los padres y se insiste en la disposición de los jóvenes a someterse a medidas
de restricción del consumo de alcohol. El estudio, para el que se entrevistó a más de 22.000 jóvenes de diversas
ciudades españolas, complementa los programas de prevención que la Fundación realiza y que, según sus datos, se
han mostrado efectivos en la reducción del consumo y de algunas conductas de riesgo.
9
ikerketake s t u d i o s
Algunos de los principales datos de la encuesta vienen recogidos en la tabla adjunta. Así, el estudio indica que en el 45% de los casos los padres permiten a estos jóvenes beber alcohol, generalmente en fiestas familiares, y que el consumo de alcohol oscila entre el 87% de los de 18 años y el 57% de los de entre 14 y 15, con muy escasas diferencias en función del género. El estudio también indica que se han emborrachado al menos una vez un 55% de las personas encuestadas y que de ellas algo más de una cuarta parte lo han hecho con una cierta frecuencia (más de diez veces al año). La mitad de los que dicen haberse emborrachado, por otra parte, dicen haber-lo hecho en muy pocas ocasiones (menos de cinco veces al año).
Los datos más interesantes, en cualquier caso, hacen referencia a la postura de los jóvenes y adolescentes ante las políticas orientadas a la prevención y la regulación del consumo de alcohol por su parte. Para los redactores del estudio, pese a la tolerancia de sus padres y del conjunto de la sociedad en relación al alcohol, “las respuestas de las encuestas demuestran que los adolescentes reconocen que el consumo abusivo de bebidas alcohólicas, sobre todo por parte de los más jóvenes, puede tener consecuencias devastadoras. Se muestran, incluso, más partidarios de la prevención que sus padres, educadores y que las propias institucio-nes”. Efectivamente, el 68% de los jóvenes dicen mostrarse partidarios de una mayor severidad en el control del consumo de bebidas alcohóli-cas por parte de los jóvenes y el 69% son partidarios de intensificar las medidas de prevención. Esta importante petición de medidas preventivas y controles para combatir el consumo indebido es, según los autores del estudio, consecuencia de su propia experiencia al adquirir bebidas alcohólicas. Sólo el 35% reconoce que alguna vez le han negado estas bebidas por ser menores de edad y un reducido 21% confiesa que alguna vez le han pedido el carné de identidad para servirles. Según los autores del informe, estas respuestas demuestran que los jóvenes perciben a la sociedad y a las instituciones como menos responsables que ellos mismos a la hora de controlar su consumo de alcohol.
En la misma línea de idealización de la capacidad de autocontrol juve-nil, el estudio añade que “mayoritariamente, los adolescentes rechazan el abuso de bebidas alcohólicas, aunque ellos mismos sean consumidores. La gran mayoría está de acuerdo en que ‘una cosa es beber y otra abusar de la bebida’ y que ‘para beber hay que saber controlar lo que se bebe’. Además, saben reconocer cuándo tiene lugar la adicción al alcohol, según afirman 3 de cada 4 entrevistados”. Los jóvenes encuestados son,
además, muy activos a la hora de prestar atención a sus amigos cuando alguno de ellos se emborracha: el 61,5% de los adolescentes opta por hablar con el amigo que bebe en exceso, el 47% por vigilarlo, el 43% plantea decírselo a todo el grupo para actuar conjuntamente, el 30,7% por no invitarlo a copas y el 17,6% por decírselo a los padres.
Adolescencia y alcohol en España (%)
En tu casa, ¿se toman bebidas alcohólicas?Sí 41,0No 10,2Ocasionalmente 47,9
¿Te permiten beber tus padres?Sí 45,0No 54,0
¿Cuándo te permiten beber tus padres?En las fiestas familiares 33,2En fiestas con amigos 18,9Los fines de semana 15,5
¿Te ha sentado alguna vez mal el alcohol?*Sí 49,6No 47,1
¿Te has emborrachado alguna vez?*Sí 55,7No 40,8
¿Crees que se debería ser más severo en el control del consumo de alcohol por los jóvenes?
Sí 68,7No 28,3
¿Te han negado alguna vez una consumición alcohólica?Sí 34,9No 54,2
¿Eres partidario de más medidas preventivas?Sí 69,8No 26,8
Propuestas para prevenir el consumo**Mayor formación en consumo responsable 47,9Mayor información sobre el alcohol 44,5Medidas orientadas a reducir el abuso 42,7Actitud prohibitiva de los padres 34,6Más controles policiales 32,0
Sólo consumidores. ** Sólo partidarios de más medidas preventivas. Fuente: Elaboración propia a partir del Libro Blanco sobre la relación entre adolescencia y alcohol en España.
Además de sus actividades en el campo de la de investigación
y la divulgación científica, la Fundación Alcohol y Sociedad
viene realizando también desde 2001 un programa pedagó-
gico denominado ‘Adolescencia y Alcohol’, en el que han participado,
cada año, cerca de 40.000 estudiantes de Andalucía, Asturias, Cataluña
y Madrid. Dirigido a jóvenes de entre 12 y 18 años de edad, los objetivos
del programa son retrasar la edad de inicio en el consumo, reducir el
número de adolescentes que consumen alcohol y reducir la cantidad de
alcohol consumido. El programa ha sido favorablemente evaluado por
la por la Universidad de Barcelona, y cuenta con materiales específicos
para los diferentes agentes que intervienen en el proceso educativo:
tres guías educativas (para los profesores, para los alumnos y para las
familias), dos charlas-taller dirigidas a los jóvenes, y otra conferencia
enfocada a los padres y madres. La guía de los alumnos –dossier “Las
Caras del Alcohol”– aporta información sobre las bebidas alcohólicas y
sus efectos en el cuerpo de los adolescentes, con ejemplos en situacio-
nes cotidianas. La guía para las familias, en formato de periódico para
facilitar su lectura, incluye informaciones sobre el alcohol, los jóvenes,
cómo dialogar con ellos y las relaciones entre el alcohol y los adolescen-
tes. Además, la Fundación cuenta con una Escuela de Padres y Madres
de tres sesiones de duración.
Según sus responsables, el programa se ha mostrado eficaz respec-
to a la consecución de sus objetivos y ha demostrado que los jóvenes
que reciben una información veraz, científica y pedagógica sobre los
efectos que tienen en ellos las bebidas alcohólicas actúan de forma
más responsable. Según los datos de la evaluación, mientras que el
porcentaje de personas que han consumido alcohol es entre quienes no
han participado en este programa del 61,7%, entre quienes sí lo han
hecho es del 57,3%. Los responsables del estudio aseguran además que
el porcentaje de consumidores se va reduciendo en la medida en que
se intensifica el desarrollo del programa pedagógico y que también es
menor el consumo medio mensual de quienes, pese a haber participado
en el programa, consumen alcohol. El 18% de los jóvenes que han par-
ticipado en el programa aseguran, concluye el informe, que dejará de
beber como consecuencia de la información recibida en el programa y el
73% que en el futuro será más prudente en sus consumos.
LAS VENTAJAS DE UNA UNA INFORMACIÓN VERAZ, CIENTÍFICA Y PEDAGÓGICA
10
esperientziake x p e r i e n c i a s
OINARRI ZIENTIFIKODUN DROGA-PREBENTZIOAGARATZEKO PROIEKTU BAT
Drogen prebentzioan oinarri zientifikodun heziketa programa bat garatzea helburu duen proiektu berritzaile baten berri
ematen du Ingalaterran garaturiko esperientzia honek. Programaren emaitzak ezagutzeko 2007-a arte itxaron beharko
den arren, proiektuaren diseinua eredu baliagarria izan daiteke gure ingurunean garatzen diren proiektuentzat.
BAKER, P.J.
“Developing a Blueprint for evidence-based drug prevention in England”.
Drugs, Education, Prevention and Policy, 13 bol., 1 zbk., 17-32 or., 2006
Droga prebentzioaren arloan buruturiko ikerketak programa
arrakastatsuen ezaugarriak identifikatzeari esfortzu handia
eskaini dion arren, ezagutza hau benetan erabilgarri gerta-
tu dadin garrantzitsua da eraginkortasuna erakutsi duten programen
osagaiak eskoletako heziketa-programetan integratzen saiatzea. Orain
arte, Ingalaterran –eta baita gure ingurunean ere– helburu hau lortzeari
ez zaio nahikoa arreta jarri, eta ahalegin solteren bat egin den arren, ez
da, inolaz ere, aurrez planifikaturiko era sistematiko batean burutu. Hau
da, hain zuzen, artikulu honetan jasotzen den Blueprint proiektuaren hel-
buru nagusia: prebentzioaren alor desberdinetan literatura zientifikoak
eraginkortzat jotzen dituen osagaiak programa bakar batean elkartu eta
programa hori eskoletako droga-heziketarako plangintzan integratzea.
Blueprint programa Ingalaterran 11 eta 13 urte bitarteko nerabe-
entzako garaturiko osagai anizdun prebentzio programa unibertsala da.
Programak ohizko droga-prebentzioaren sei alor koordinatu eta berritzea
lortu nahi du: curriculuma, irakasleen trebakuntza, ikastetxeentzako
aholkularitza, gurasoen sentsibilizazio eta trebakuntza, hedabideen
inplikazioa eta prebentzio politika. Esan bezala, alor hauetako bakoitzean
oinarri zientifikodun ekintzak garatzeko ekimen bat da funtsean Blueprint
programa.
Heziketa curriculuma eta eskola-materialen prestaketa izan zen
proiektuaren bultzatzaileentzat lehen pausoa. Literatura zientifikoaren
berrikusketa zabal bat burutu ondoren, programa konkretu bat molda-
tzen saiatu ordez, programa arrakastatsuen ezaugarriak batuko zituen
curriculum berri bat osatzea erabaki zen. Izan ere, testuinguruak izu-
garri baldintzatzen du programa bakoitzaren emaitza eta programa bat
arrakastatsu izanik ere, zaila da lekuz aldatzean emaitzak mantenduko
direla ziurtatzea. Beraz, Blueprint programan parte hartuko zuten ikas-
tetxeentzako bereziki prestaturiko curriculuma eta materialak prestatu
ziren, ikerketak eraginkortzat hartzen dituen osagaiak biltzen saiatuz.
Gainera, ahalegin berezia egin zen bai edukiak zein materialak aurrez fro-
gatzeko. Irakasle talde batek frogatu zituen edukiak eta eskola-liburuen
editore bati eskatu zitzaion materialen hizkuntza-egokitasuna egiaztatu
zezan. Garaturiko programa, 50 minutuko 15 sesiotan antolatu zen,
guztiak ere, ikasleen arreta eta interesa mantentzeari begira pentsaturiko
ariketez hornituta.
Eduki eta materialen kalitateaz gain, prebentzio programen arrakas-
ta baldintzatu dezakeen beste faktore bat eduki horien inplementazio
egokia da. Hori lortzeko, trebakuntza programa bat prestatu zen irakas-
leentzat eta programaren edukiak argitzeko, idatziriko materialekin osatu
zen prestakuntza hau. Gainera, irakasle eta ikastetxeetako gainontzeko
profesionalei laguntza eskaintzeko prestaturiko 13 pertsonako aholkulari
talde bat ere osatu zen, ikastetxe bakoitzean programaren antolakuntzan
laguntzeko.
Droga heziketaren eraginkortasunari dagokionez garrantzi eta
zailtasun bereziak izan zitzakeen alor bat gurasoen inplikazioa lor-
tzea da eta, ondorioz, proiektuaren bultzatzaileek ahalegin berezia
egin zuten gurasoen partehartzea hobetzeko. Lan horretan, gurasoen
elkarte desberdinek hartu zuten parte, gurasoen partaidetza areagotu
eta programarekiko atxikipena handitzeari begira. Partehartze honen
bidez, ikasleei emango zitzaien heziketak etxean ere jarraipen bat izan
zezan lortzea espero zen. Helburu horrekin, gurasoentzako trebakuntza
tailerrak eta seme-alabekin batera burutzeko ariketa liburuak prestatu
ziren. Tailerretan, seme-alabekiko komunikazioa hobetzeko eta hauei
ikasketa prozesuan laguntzeko teknikak irakatsi zitzaizkien gurasoei,
besteak beste.
Hedabideak eta gizarte politikak
Programaren azken bi osagaiak hedabideen eta gizarte politiken
arloan garatu ziren hurrenez hurren. Ikerketak erakutsi duenez, hedabi-
deen inplikazioa eraginkorra izan daiteke biztanleria drogen arazoaren
aurrean sentsibilizatu eta informazioa hedatzeko orduan. Kasu honetan,
programaren izaera eta helburuak ezagutarazteari zuzendu zitzaion buru-
turiko kanpaina. Konkretuki, programan parte hartuko zuten ikasle eta,
batez ere, gurasoen interesa piztea izan zen hedabideen lana.
Gizarte politiken arloan buruturiko ekimena ere –alkohola, tabakoa
eta drogen eskuragarritasuna murriztera zuzendua– Bluprint heziketaren
osagarri naturala da. Proiektuaren bultzatzaileek Barne Ministerioarekin
sinaturiko akordio baten bidez, proiektua hartuko zuten hirietan adin
txikikoentzako alkohola eta tabakoaren eskuragarritasuna murriz-
teari zuzenduriko neurriak bultzatzeko dirulaguntzak adostu ziren.
Dirulaguntza hauek saltzaileen heziketa eta salmenten kontrolerako
neurriak bultzatzera zuzenduko zirenaren konpromezua lortu zen lekuko
administrazioengandik.
Osagai anizdun programa honek ohizko droga heziketarekin konpara-
tuz izan dezakeen eraginkortasuna neurtzeko, 2002 eta 2005-a bitartean
Ingalaterrako 23 eskoletan ezarri zen proiektua, eta beste sei eskola
aukeratu ziren 2007-an amaitutzat emango den ebaluaketa lanean kon-
trol gisa aritzeko. Ebaluaketa lan horretan, programaren hainbat dimen-
tsio neurtuko dira, hala nola, programaren diseinuarekiko fideltasuna,
berau aurrera eramateko izan diren arazoak, ikasle, guraso eta irakasleen
erantzuna, kostua, etab. Programaren eraginkortasuna, partehartzaileen
droga erabilerari buruz 2003, 2005 eta 2006-an buruturiko inkestek
ematen dituzten emaitzei baldintzatuko zaio.
11
bibliografiab i b l i o g r a f í a
D rogodependencias
POLÍTICAS, PLANES Y PROGRAMAS
1. DIRECCION DE DROGODEPENDENCIAS “V PLAN DE DROGODEPENDENCIAS
DE LA COMUNIDAD AUTONOMA DE EUSKADI 2004-2008 EAEKO DROGEN
MENDEKOTASUNARI BURUZKO V. PLANA 2004-2008”. VITORIA-GASTEIZ, SERVICIO
CENTRAL DE PUBLICACIONES DEL GOBIERNO VASCO, 2006, pp. 197. Localización:
DD 21.1 DIR pla DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE PREVENCION, EDUCACION PARA LA SALUD, REDUCCION DE DAÑOS, REDUCCION DE RIESGO, REDUCCION DE LA DEMANDA, PROGRAMAS DE INSERCION, EVALUACION DE SERVICIOS, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, ESTADISTICAS DE SERVICIOS, PLANES DE ACCION SOCIAL, PLANES DROGA, PLANES REGIONALES, PAIS VASCO, ESPAÑA,
PREVENCIÓN
2. BAKER,P.J. “DEVELOPING A BLUEPRINT FOR EVIDENCE-BASED DRUG PREVENTION
IN ENGLAND”. DRUGS: EDUCATION, PREVENTION AND POLICY, 13, 1, 2006, pp. 17-
32. Biblio. R.1152/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE PREVENCION, ADOLESCENTES, EVALUACION DE SERVICIOS, EXPERIENCIAS, REINO UNIDO,
3. LIEBKIND,Y. “LA PREVENTION DE L’USAGE NOCIF DES JEUX VIDEO”. DEPENDANCES,
28, 2006, pp. 12-15. Biblio. R.1666 DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, JUEGOS, LUDOPATIA, AUDIOVISUAL, PREVENCION,
4. VALDERRAMA,J.C., Y OTROS “RAPID ASSESSMENT OF DRUG ABUSE PREVENTION
NEEDS FOR YOUTH IN SMALL SPANISH MUNICIPALITIES: COPING WITH RESOURCE
LIMITATIONS”. JOURNAL OF DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 29-52. Biblio. R.993/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, PREVENCION, PROGRAMAS DE PREVENCION, PLANIFICACION DE SER-VICIOS, RECOMENDACIONES, ESTUDIO DE NECESIDADES, VALENCIA, ESPAÑA,
CONSUMO Y EPIDEMIOLOGÍA
5. BANWELL,C., Y OTROS “ALCOHOL, OTHER DRUG USE, AND GAMBLING AMONG
AUSTRALIAN CAPITAL TERRITORY (ACT) WORKERS IN THE BUILDING AND RELATED
INDUSTRIES”. DRUGS: EDUCATION, PREVENTION AND POLICY, 13, 2, 2006, pp.
167-178. Biblio. R.1152/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, LUDOPATIA, PROFESIONES, PROBLEMAS FAMILIARES, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, AUSTRALIA,
6. LANGBEHN,D.R., Y OTROS “ASSOCIATION OF A D2S2944 ALLELE WITH
DEPRESSION SPECIFICALLY AMONG THOSE WITH SUBSTANCE ABUSE OR
ANTISOCIAL PERSONALITY”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp.
33-41. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, PROBLEMAS PSICOLOGICOS, DEPRESION, PROBLEMAS DE CONDUCTA, GENETICA, FACTOR DE RIESGO,
7. SMIT,F., Y OTROS “ESTIMATING PROBLEM DRUG USE PREVALENCE AT NATIONAL
LEVEL: COMPARISON OF THREE METHODS”. DRUGS: EDUCATION, PREVENTION
AND POLICY, 13, 2, 2006, pp. 109-120. Biblio. R.1152/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, OPIACEOS, EPIDEMIOLOGIA, MEDICION, METODOS DE INVESTIGACION, RESULTADOS, ESTUDIO COMPARATIVO, DATOS ESTADISTICOS, UNION EUROPEA,
MEDICINA, INVESTIGACIÓN Y TRATAMIENTO
8. DIAZ,D.B., Y OTROS “ADAPTACION DEL DRUG USE SCREENING INVENTORY PARA
SU APLICACION CON ADOLESCENTES MEXICANOS”. ADICCIONES, 18, 2, 2006, pp.
197-210. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ADOLESCENTES, DETECCION, EVALUACION, CUESTIONARIOS, INSTRU-MENTOS TECNICOS,
9. MARTIN,T., COBO,J.V. “PATOLOGIA DUAL Y CONSUMO DE TOXICOS EN PACIENTES
CON TRASTORNO BIPOLAR: ESTADO DE LA CUESTION”. REVISTA ESPAÑOLA DE
DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006, pp. 14-27. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, ENFERMEDADES MENTALES, DIAGNOSTICO DUAL, LITERATURA CIENTIFICA,
10. MEIER,P.S., Y OTROS “THE ROLE OF THE EARLY THERAPEUTIC ALLIANCE IN
PREDICTING DRUG TREATMENT DROPOUT”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE,
83, 1, 2006, pp. 57-64. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, RECAIDA, RESULTADOS, PRODUCCION, TERAPIA, ASESORAMIENTO, REINO UNIDO,
11. MILARA,J., Y OTROS “RIMONABANT: UNA NUEVA PERSPECTIVA EN EL TRATAMIENTO
DE LAS CONDUCTAS ADICTIVAS”. REVISTA ESPAÑOLA DE DROGODEPENDENCIAS,
31, 1, 2006, pp. 67-78. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, FARMACOS, ANTA-
GONISTAS, EFECTOS,
12. STATHIS,S.L., Y OTROS “DEVELOPING AN INTEGRATED SUBSTANCE USE AND
MENTAL HEALTH SERVICE IN THE SPECIALISED SETTING OF A YOUTH DETENTION
CENTRE”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 149-155. Biblio. R.1025/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA JUVENIL, MENORES, ENFERMEDADES MENTALES, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DIAGNOSTICO DUAL, SERVICIOS PSIQUIATRICOS, SERVICIOS DE SALUD, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, COORDINACION ADMINISTRATIVA, AUSTRALIA,
MEDIO PSICOSOCIAL E INTERVENCIÓN
13. SAMUOLIS,J., Y OTROS “AUTONOMY AND RELATEDNESS IN INNER-CITY FAMILIES
OF SUBSTANCE ABUSING ADOLESCENTS”. JOURNAL OF CHILD AND ADOLESCENT
SUBSTANCE ABUSE, 15, 2, 2005, pp. 53-86. Biblio. R.868/ Archivo ADOLESCENTES, DROGODEPENDENCIAS, PROBLEMAS DE CONDUCTA, EVALUACION, MEDIO FAMILIAR, RELACION PADRES-HIJOS, EFECTOS,
14. WENDLING,T. “UNE APPROCHE ANTHROPOLOGIQUE DE L’ADDICTION AUX JEUX
VIDEO”. DEPENDANCES, 28, 2006, pp. 21-24. Biblio. R.1666 DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, JUEGOS, AUDIOVISUAL, ANTROPOLOGIA,
DELINCUENCIA Y SISTEMA PENAL
15. DIRECCION GENERAL DE INSTITUCIONES PENITENCIARIAS “PROGRAMAS DE
INTERVENCION EN MATERIA DE DROGAS EN INSTITUCIONES PENITENCIARIAS
(C17/2005)”. MADRID, MINISTERIO DEL INTERIOR, 2005, pp. 63. Biblio. D18.86 DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, PRISION, INTERVENCION, ACCION CONTRA LAS DROGODEPEN-DENCIAS, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, INTERCAMBIO DE JERINGUILLAS, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, TRATAMIENTO MEDICO, METADONA, PROGRAMAS DE PREVENCION, EDUCACION PARA LA SALUD, PROGRAMAS DE INSERCION, NORMATIVA, CARACTERISTICAS USUARIO, CARAC-TERISTICAS SERVICIO, FICHAS TECNICAS, ESPAÑA,
16. LINDQUIST,C., Y OTROS “SANCTIONS AND REWARDS IN DRUG COURT PROGRAMS:
IMPLEMENTATION, PERCEIVED EFFICACY, AND DECISION MAKING”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 119-146. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, SANCIONES, PRISION, ALTERNATIVAS, PROGRAMAS DE DESINTOXI-CACION, EFECTOS, USA,
17. MITCHELL,O., HARRELL,A. “EVALUATION OF THE BREAKING THE CYCLE
DEMONSTRATION PROJECT: JACKSONVILLE, FL AND TACOMA, WA”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 97-118. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS, USA,
18. STATHIS,S.L., Y OTROS “DEVELOPING AN INTEGRATED SUBSTANCE USE AND
MENTAL HEALTH SERVICE IN THE SPECIALISED SETTING OF A YOUTH DETENTION
CENTRE”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 149-155. Biblio. R.1025/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA JUVENIL, MENORES, ENFERMEDADES MENTALES, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DIAGNOSTICO DUAL, SERVICIOS PSIQUIATRICOS, SERVICIOS DE SALUD, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, COORDINACION ADMINISTRATIVA, AUSTRALIA,
GENERAL
19. “SUBSTANCE ABUSE ATTITUDE SCALE”. SUBSTANCE USE AND MISUSE, 41, 5, 2006,
pp. 769-770. Biblio. R.830/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ACTITUDES, ESCALAS, CUESTIONARIOS,
20. ARZA,J. “PISA LA RAYA: GUIA DIDACTICA PARA SU UTILIZACION EN EL MEDIO
ESCOLAR ZAPALDU MARRA: ESKOLAN ERABILTZEKO GIDALIBURU DIDAKTIKOA”.
VITORIA-GASTEIZ, DIRECCION DE DROGODEPENDENCIAS DEL GOBIERNO VASCO,
200?, pp. 46. Localización: DD 16 ARZ pis DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, TEATRO, PROGRAMAS DE PREVENCION, MEDIO EDUCATIVO, MATERIAL PEDAGOGICO,
21. CAMPBELL,S.N., CHANG,A. “RELIABILITY TESTING AND VALIDATION OF THE DRUG
ATTITUDE SCALE”. SUBSTANCE USE AND MISUSE, 41, 5, 2006, pp. 763-770. Biblio.
R.830/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ACTITUDES, ESCALAS, CUESTIONARIOS,
22. CAPE,G., Y OTROS “A LONGITUDINAL EVALUATION OF MEDICAL STUDENT
KNOWLEDGE, SKILLS AND ATTITUDES TO ALCOHOL AND DRUGS”. ADDICTION, 101,
6, 2006, pp. 841-849. Biblio. R.696 DROGODEPENDENCIAS, MEDICOS, ESTUDIANTES, CONOCIMIENTOS, ACTITUDES, CUESTIONARIOS,
23. DAVIDSON,C. “LES ADDICTIONS SANS SUBSTANCES”. DEPENDANCES, 28, 2006,
pp. 2-4. Biblio. R.1666 DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, CONCEPTO, PREVENCION, TRATAMIENTO,
24. DE LA VILLA,M. “FACTORES DE INTERACCION FAMILIAR DE RIESGO Y DE PROTECCION
PARA EL CONSUMO DE SUSTANCIAS PSICOACTIVAS EN HIJOS ADOLESCENTES”.
REVISTA ESPAÑOLA DE DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006, pp. 28-45. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ADOLESCENTES, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, FACTOR DE PROTEC-CION, MEDIO FAMILIAR, RELACIONES FAMILIARES, RELACION PADRES-HIJOS, ASTURIAS, ESPAÑA,
12
bibliografia b i b l i o g r a f í a25. ESNAOLA,I. “AUTOCONCEPTO Y CONSUMO DE DROGAS LEGALES EN LA
ADOLESCENCIA”. REVISTA ESPAÑOLA DE DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006, pp.
57-66. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ADOLESCENTES, ALCOHOL, TABACO, CONSUMO, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, FACTOR DE PROTECCION, AUTOCONCEPTO,
26. GUARDIOLA,E., Y OTROS “LA PRODUCCION CIENTIFICA ESPAÑOLA SOBRE
DEPENDENCIA DE DROGAS EN EL CONTEXTO DE LA UNION EUROPEA: 1976-2000”.
ADICCIONES, 18, 2, 2006, pp. 119-134. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, INVESTIGACION, MEDIOS DE COMUNICACION, ESPAÑA, UNION EUROPEA,
27. LINDQUIST,C., Y OTROS “SANCTIONS AND REWARDS IN DRUG COURT PROGRAMS:
IMPLEMENTATION, PERCEIVED EFFICACY, AND DECISION MAKING”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 119-146. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, SANCIONES, PRISION, ALTERNATIVAS, PROGRAMAS DE DESINTOXI-CACION, EFECTOS, USA,
28. MIGUEZ,M.C., BECOÑA,E. “CONSUMO DE TABACO Y ALCOHOL EN LA POBLACION
ESCOLAR DE GALICIA”. REVISTA ESPAÑOLA DE DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006,
pp. 46-56. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, TABACO, JUVENTUD, ADOLESCENTES, CONSUMO, ESTUDIO EPIDEMIO-LOGICO, GALICIA, ESPAÑA,
29. MITCHELL,O., HARRELL,A. “EVALUATION OF THE BREAKING THE CYCLE
DEMONSTRATION PROJECT: JACKSONVILLE, FL AND TACOMA, WA”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 97-118. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DELINCUENCIA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS, USA,
30. PEDRERO,E.J. “TEMPERAMENTO, CARACTER Y TRASTORNOS DE LA PERSONALIDAD.
APLICACION DEL TCI-R A UNA MUESTRA DE CONSUMIDORES DE DROGAS EN
TRATAMIENTO Y SU RELACION CON EL MCMI-II”. ADICCIONES, 18, 2, 2006, pp.
135-148. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, ENFERMEDADES MENTALES, DIAGNOSTICO DUAL, INSTRUMENTOS TECNICOS,
31. SALAZAR,I., Y OTROS “EL CONSUMO DE ALCOHOL Y TABACO EN JOVENES
COLOMBIANOS: FACTORES PSICOSOCIALES DE RIESGO Y PROTECCION”. PSICOLOGIA
CONDUCTUAL, 14, 1, 2006, pp. 75-99. Biblio. R.1641 Localización: SIIS Madrid ALCOHOL, TABACO, CONSUMO, JUVENTUD, FACTORES SOCIOECONOMICOS, COLOMBIA,
32. SANZ,M., Y OTROS “CONFLICTO MARITAL Y CONSUMO DE DROGAS EN LOS HIJOS”.
ADICCIONES, 18, 1, 2006, pp. 39-48. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, JUVENTUD, ADOLESCENTES, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, FAMILIA, CONFLICTO FAMILIAR,
33. SERVICIO DE PREVENCION DE DROGODEPENDENCIAS “SERVICIO DE PREVENCION
DE DROGODEPENDENCIAS. MEMORIA DE ACTIVIDADES EJERCICIO 2005 DROGA-
MENDEKOTASUNEI AURREA HARTU ETA OSASUNA SUSTATZEKO ZERBITZUA.
JARDUEREN MEMORIA 2005EKO EKITALDIA”. SANTURTZI, AYUNTAMIENTO DE
SANTURTZI, 2006, pp. 40. Localización: DD 17 SER ser DROGODEPENDENCIAS, NIÑOS, MENORES, ADULTOS, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PROGRAMAS DE PREVENCION, MEDIO EDUCATIVO, MEDIO FAMILIAR, REDUCCION DE DAÑOS, REDUCCION DE RIESGO, CARACTERISTICAS SERVICIO, PRESUPUESTOS, PROGRAMAS DE ACTIVIDADES, BIZKAIA, PAIS VASCO, ESPAÑA,
34. SERVICIO PROVINCIAL DE DROGODEPENDENCIAS “MEMORIA 2004. SERVICIO
PROVINCIAL DE DROGODEPENDENCIAS”. CADIZ, SERVICIO PROVINCIAL DE
DROGODEPENDENCIAS, 2005, pp. 101. Biblio. Archivo Localización: DD 17 SER mem DROGODEPENDENCIAS, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, SERVICIOS Y CENTROS, ESTADISTICAS DE SERVICIOS, PROGRAMAS DE ACTIVIDADES, DIRECTORIOS, ANDALUCIA, ESPAÑA,
35. SIMON,O., IMHOFF,J.P. “ADDICTION AUX JEUX VIDEO VERSUS ADDICTION AUX
JEUX D’ARGENT”. DEPENDANCES, 28, 2006, pp. 16-20. Biblio. R.1666 DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, JUEGOS, LUDOPATIA, AUDIOVISUAL, FACTOR DE RIESGO, ESTUDIO COMPARATIVO,
36. SLEIMAN,S. “BELGIAN NATIONAL REPORT ON DRUGS 2005”. BRUSELAS, SCIENTIFIC
INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH, 2005, pp. 164. Localización: DD 17 SLE bel DROGODEPENDENCIAS, CONSUMO, DATOS ESTADISTICOS, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, NORMATIVA, PLANES DROGA, INFORMES OFICIALES, ESTUDIO NACIONAL, BELGICA,
37. TISSERON,S. “LES ENJEUX D’UNE PASSION”. DEPENDANCES, 28, 2006, pp. 6-8.
Biblio. R.1666 DROGODEPENDENCIAS, ADICCION CONDUCTUAL, JUEGOS, AUDIOVISUAL, CONCEPTO,
38. VARGAS,C., TRUJILLO,H.M. “SECUENCIA, ASOCIACION Y RIESGO DE CONSUMO
DE DROGAS LEGALES E ILEGALES EN ALUMNADO UNIVERSITARIO”. PSICOLOGIA
CONDUCTUAL, 14, 1, 2006, pp. 41-62. Biblio. R.1641 Localización: SIIS Madrid JUVENTUD, UNIVERSIDAD, DROGAS, CONSUMO, INVESTIGACION,
39. VARIOS AUTORES “DRUG ABUSE AND HIV-AIDS: INTERNATIONAL RESEARCH
LESSONS AND IMPERATIVES”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 82, SUPPL. 1,
2006, pp. 113. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, SIDA, INVESTIGACION, PATRONES DE CONSUMO, FACTOR DE RIESGO, VIA INTRAVE-NOSA, RELACIONES SEXUALES, PANORAMA INTERNACIONAL,
A lcohol
PREVENCIÓN
40. FACY,F., RABAUD,M. “TOWARDS THE PREVENTION OF ALCOHOL ABUSE”. DRUGS:
EDUCATION, PREVENTION AND POLICY, 13, 2, 2006, pp. 139-149. Biblio. R.1152/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, PREVENCION, JUVENTUD, ADULTOS, RIESGO, ACCIDENTES DE TRAFICO, CARACTERISTICAS USUARIO, ESTUDIO COMPARATIVO, RECOMENDACIONES, FRANCIA,
CONSUMO Y EPIDEMIOLOGÍA
41. KRUISSELBRINK,L.D., Y OTROS “PHYSICAL AND PSYCHOMOTOR FUNCTIONING OF
FEMALES THE MORNING AFTER CONSUMING LOW TO MODERATE QUANTITIES OF
BEER”. JOURNAL OF STUDIES ON ALCOHOL, 67, 3, 2006, pp. 416-420. Biblio. R.978 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, MUJER, EFECTOS, SEGUIMIENTO, PATRONES DE CONSUMO, CONSUMO MODERADO, PSICOMOTRICIDAD, ESTUDIO COMPARATIVO,
MEDICINA, INVESTIGACIÓN Y TRATAMIENTO
42. BISAGA,A., EVANS,S.M. “THE ACUTE EFFECTS OF GABAPENTIN IN COMBINATION
WITH ALCOHOL IN HEAVY DRINKERS”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83, 1,
2006, pp. 25-32. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, FARMACOS, TRATAMIENTO, RESULTADOS,
43. ROCHE,A.M., Y OTROS “FROM DATA TO EVIDENCE, TO ACTION: FINDINGS FROM A
SYSTEMATIC REVIEW OF HOSPITAL SCREENING STUDIES FOR HIGH RISK ALCOHOL
CONSUMPTION”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp. 1-14. Biblio.
R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, DETECCION, HOSPITAL, SERVICIOS DE SALUD, ATENCION TEMPRANA,
44. ROLFE,A., Y OTROS “ON THE ROAD TO DAMASCUS? A QUALITATIVE STUDY OF LIFE
EVENTS AND DECREASED DRINKING”. CONTEMPORARY DRUG PROBLEMS, 32, 4,
2006, pp. 589-603. Biblio. R.1022 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, CONSUMO MODERADO, FACTOR DE PROTECCION, NO TRATAMIEN-TO, TRANSICION,
MEDIO PSICOSOCIAL E INTERVENCIÓN
45. ROOS,E., Y OTROS “WORK-FAMILY CONFLICTS AND DRINKING BEHAVIOURS
AMONG EMPLOYED WOMEN AND MEN”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83,
1, 2006, pp. 49-56. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, GENERO, MUJER, FACTOR DE RIESGO, MEDIO LABORAL, PROBLE-MAS FAMILIARES, CONCILIACION, HIJOS, DEPENDIENTES,
GENERAL
46. BENDTSEN,P., Y OTROS “FEASIBILITY OF AN EMAIL-BASED ELECTRONIC SCREENING
AND BRIEF INTERVENTION (e-SBI) TO COLLEGE STUDENTS IN SWEDEN”. ADDICTIVE
BEHAVIORS, 31, 5, 2006, pp. 777-787. Biblio. R.992/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ALCOHOLISMO, CONSUMO, DETECCION, INTERVENCION, ACCION CON-TRA LAS DROGODEPENDENCIAS, NUEVAS TECNOLOGIAS, INTERNET, INNOVACIONES,
47. BILBAO,B., Y OTROS “IR DE LITROS. PLAN DE PREVENCION DE LA CONFLICTIVIDAD
ASOCIADA AL CONSUMO DE ALCOHOL EN LA CALLE LITROKOTAN IBILI.
ALKOHOLAREN KALE KONTSUMOAREKIN LOTUTAKO ISTILUEI AURRE HARTZEKO
PLANA”. VITORIA-GASTEIZ, SERVICIO CENTRAL DE PUBLICACIONES DEL GOBIERNO
VASCO, 2005, pp. 116. Localización: DD 16 BIL irl DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ALCOHOLISMO, JUVENTUD, RESTAURANTES, CONFLICTO, ALTERNATIVAS, INTERVENCION, PLANES DROGA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PREVENCION, PAIS VASCO, ESPAÑA,
48. FREYER,J., Y OTROS “PSYCHOMETRIC PROPERTIES OF THE “PROCESSES OF
CHANGE” SCALE FOR ALCOHOL MISUSE AND ITS SHORT FORM (POC-20)”.
ADDICTIVE BEHAVIORS, 31, 5, 2006, pp. 821-832. Biblio. R.992/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, MOTIVACION, ESCALAS, PSICOMETRIA, CUESTIONARIOS, INSTRU-MENTOS TECNICOS,
49. GIL-LACRUZ,M., GIL-LACRUZ,A.I. “DEL CAPITAL HUMANO AL CAPITAL SOCIAL:
ESTRATEGIAS DE PREVENCION DEL CONSUMO DE ALCOHOL”. REVISTA ESPAÑOLA
DE DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006, pp. 79-92. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ALCOHOLISMO, PREVENCION, FACTOR DE PROTECCION,
50. MIDDLETON,K., Y OTROS “MODERATE ALCOHOL USE AND REDUCED MORTALITY
RISK: SYSTEMATIC ERROR IN PROSPECTIVE STUDIES”. ADDICTION RESEARCH AND
THEORY, 14, 2, 2006, pp. 101-132. Biblio. R.1038/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, CONSUMO MODERADO, ABSTINENCIA, FACTOR DE RIESGO, FACTOR DE PROTECCION, EFECTOS, MORTALIDAD, LITERATURA CIENTIFICA,
13
bibliografiab i b l i o g r a f í a
51. MILLETT,C., Y OTROS “SMOKING AND ERECTILE DYSFUNCTION: FINDINGS FROM
A REPRESENTATIVE SAMPLE OF AUSTRALIAN MEN”. TOBACCO CONTROL, 15, 2,
2006, pp. 136-139. Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, HOMBRE, EFECTOS, SALUD, ENFERMEDAD,
52. ROSEN,M., HAGLUND,B. “TRENDS IN ALCOHOL-RELATED MORTALITY IN SWEDEN
1969-2002: AN AGE-PERIOD-COHORT ANALYSIS”. ADDICTION, 101, 6, 2006, pp.
835-840. Biblio. R.696 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ALCOHOLISMO, EFECTOS, MORTALIDAD, DATOS ESTADISTICOS, SUECIA,
53. SEPPA,K. “EL SECRETO DEL CONSUMO PELIGROSO DE BEBIDAS”. ADICCIONES, 18,
2, 2006, pp. 105-109. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOLISMO, CONSUMO, DETECCION, DIAGNOSTICO, INTERVENCION, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, TESTS, METODOLOGIA,
54. STAFSTROM,M., Y OTROS “A COMMUNITY ACTION PROGRAMME FOR REDUCING
HARMFUL DRINKING BEHAVIOUR AMONG ADOLESCENTS: THE TRELLEBORG
PROJECT”. ADDICTION, 101, 6, 2006, pp. 813-823. Biblio. R.696 DROGODEPENDENCIAS, ALCOHOL, ALCOHOLISMO, JUVENTUD, ADOLESCENTES, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, ACCION COMUNITARIA, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS, ESTUDIO LOCAL, SUECIA,
T abaco
CONSUMO Y EPIDEMIOLOGÍA
55. “DIFFERENCES IN WORLDWIDE TOBACCO USE BY GENDER: FINDINGS FROM THE
GLOBAL YOUTH TOBACCO SURVEY”. JOURNAL OF SCHOOL HEALTH, 73, 6, 2003,
pp. 207-215. Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, MUJER, HOMBRE, GENERO, JUVENTUD, ADOLESCENTES, CONSUMO, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, ESTUDIO COMPARATIVO, ESTUDIO INTERNACIONAL,
56. THE GTSS COLLABORATIVE GROUP “THE GLOBAL SCHOOL PERSONNEL SURVEY:
A CROSS-COUNTRY OVERVIEW”. TOBACCO CONTROL, 15, SUPPL. II, 2006, pp. ii20-
ii30. Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, JUVENTUD, NIÑOS, PROFESOR, PERSONAL, MEDIO EDUCA-TIVO, CONSUMO, ESTUDIO INTERNACIONAL, ESTUDIO COMPARATIVO, DATOS EPIDEMIOLOGICOS,
MEDICINA, INVESTIGACIÓN Y TRATAMIENTO
57. CORNUZ,J., Y OTROS “COST-EFFECTIVENESS OF PHARMACOTHERAPIES FOR
NICOTINE DEPENDENCE IN PRIMARY CARE SETTINGS: A MULTINATIONAL
COMPARISON”. TOBACCO CONTROL, 15, 3, 2006, pp. 152-159. Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, TRATAMIENTO MEDICO, ATEN-CION PRIMARIA, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS, ANALISIS COSTE-EFICACIA, PANORAMA INTERNACIONAL,
GENERAL
58. ALVENTOSA DEL RIO,J. “LA LEY 28/2005, DE 26 DE DICIEMBRE, DE MEDIDAS
SANITARIAS FRENTE AL TABAQUISMO Y REGULADORA DE LA VENTA, EL SUMINISTRO,
EL CONSUMO Y LA PUBLICIDAD DE LOS PRODUCTOS DEL TABACO”. REVISTA
ESPAÑOLA DE DROGODEPENDENCIAS, 31, 1, 2006, pp. 106-120. Biblio. R.605 DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, REFORMA, NORMATIVA, PUBLICIDAD, VENTA, MEDIO LABORAL, EDIFICIOS PUBLICOS, ESPAÑA,
59. THE GTSS COLLABORATIVE GROUP “A CROSS COUNTRY COMPARISON OF
EXPOSURE TO SECONDHAND SMOKE AMONG YOUTH”. TOBACCO CONTROL, 15,
SUPPL. II, 2006, pp. ii4-ii19. Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, JUVENTUD, FUMADOR PASIVO, CONSUMO, DATOS EPIDE-MIOLOGICOS, ESTUDIO COMPARATIVO, ESTUDIO INTERNACIONAL,
60. JOOSSENS,L., RAW,M. “THE TOBACCO CONTROL SCALE: A NEW SCALE TO
MEASURE COUNTRY ACTIVITY”. TOBACCO CONTROL, 15, 3, 2006, pp. 247-253.
Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PLANES DROGA, ESCALAS, EVALUACION DE SERVICIOS, PANORAMA INTERNACIONAL,
61. KARP,I., Y OTROS “RISK FACTORS FOR TOBACCO DEPENDENCE IN ADOLESCENT
SMOKERS”. TOBACCO CONTROL, 15, 3, 2006, pp. 199-204. Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, TABACO, JUVENTUD, ADOLESCENTES, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO,
62. MCCULLER,W.J., Y OTROS “MOTIVATION TO QUIT AS A MEDIATOR OF TOBACCO
CESSATION AMONG AT-RISK YOUTH”. ADDICTIVE BEHAVIORS, 31, 5, 2006, pp. 880-
888. Biblio. R.992/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, JUVENTUD, MOTIVACION, DESINTOXICACION, CUESTIONA-RIOS, INSTRUMENTOS TECNICOS,
63. PETERSON,A.V., Y OTROS “NINE-YEAR PREDICTION OF ADOLESCENT SMOKING
BY NUMBER OF SMOKING PARENTS”. ADDICTIVE BEHAVIORS, 31, 5, 2006, pp.
788-801. Biblio. R.992/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, ADOLESCENTES, JUVENTUD, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, PADRES ADICTOS, PREDICCION,
64. RAMSTROM,L., FOULDS, J. “ROLE OF SNUS IN INITIATION AND CESSATION OF
TOBACCO SMOKING IN SWEDEN”. TOBACCO CONTROL, 15, 3, 2006, pp. 210-214.
Biblio. R.1048 DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, PATRONES DE CONSUMO, SUECIA,
65. SMOKE FREE PARTNERSHIP “LIFTING THE SMOKESCREEN. 10 REASONS FOR A
SMOKE FREE EUROPE”. BRUSELAS, EUROPEAN RESPIRATORY SOCIETY, 2006, pp.
148. Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, TABACO, TABAQUISMO, FUMADOR PASIVO, MEDIO LABORAL, EDIFICIOS PUBLICOS, RESTAURANTES, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, REFORMA, NORMATIVA, EXPERIENCIAS, RECOMENDACIONES, EUROPA, IRLANDA, NORUEGA, NUEVA ZELANDA, REINO UNIDO, USA,
66. TEWOLDE,S., Y OTROS “RISKY BEHAVIOR IN YOUTH: AN ANALYSIS OF THE
FACTORS INFLUENCING YOUNG SMOKING DECISION IN CANADA”. SUBSTANCE USE
AND MISUSE, 41, 4, 2006, pp. 467-487. Biblio. R.830/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TABAQUISMO, TABACO, JUVENTUD, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, CANADA,
D rogas Ilegales
CONSUMO Y EPIDEMIOLOGÍA
67. EVREN,C., Y OTROS “AXIS I PSYCHIATRIC COMORBIDITY AMONG ADULT INHALANT
DEPENDENTS SEEKING TREATMENT”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1,
2006, pp. 57-64. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, INHALANTES, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DIAGNOSTICO DUAL, ANSIEDAD, DEPRESION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS,
68. NEIL,H., Y OTROS “CANNABIS AND MENTAL HEALTH: RESPONSES TO THE
EMERGING EVIDENCE”. THE BECKLEY FOUNDATION DRUG POLICY PROGRAMME,
2006, pp. 16. Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, CONSUMO, EFECTOS, ENFERMEDADES MENTALES, PSICOSIS, ESQUI-ZOFRENIA, DEPRESION, FACTOR DE RIESGO, JUVENTUD, DATOS ESTADISTICOS, RECOMENDACIONES, EPIDEMIOLOGIA, LITERATURA CIENTIFICA,
69. YACOUBIAN,G.S., WISH,E.D. “EXPLORING THE VALIDITY OF SELF-REPORTED
ECSTASY USE AMONG CLUB RAVE ATTENDEES”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE
DRUGS, 38, 1, 2006, pp. 31-34. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, EXTASIS, AUTOINFORMES, CONSUMO, VALIDEZ, TESTS, ESTUDIO COMPARATIVO, USA,
MEDICINA, INVESTIGACIÓN Y TRATAMIENTO
70. BELL,J., MUTCH,C. “TREATMENT RETENTION IN ADOLESCENT PATIENTS TREATED
WITH METHADONE OR BUPRENORPHINE FOR OPIOID DEPENDENCE: A FILE
REVIEW”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 167-171. Biblio. R.1025/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, HEROINA, JUVENTUD, ADOLESCENTES, TRATA-MIENTO MEDICO, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, REDUCCION DE DAÑOS, METADONA, FARMACOS, EFECTOS, RETENCION, EVALUACION DE SERVICIOS,
71. CAPLEHORN,J., DEEKS,J.J. “A CRITICAL APPRAISAL OF THE AUSTRALIAN
COMPARATIVE TRIAL OF METHADONE AND BUPRENORPHINE MAINTENANCE”.
DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 157-160. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, REDUCCION DE DAÑOS, FARMACOS, METADONA, EFECTOS, EVALUACION DE SERVI-CIOS, ESTUDIO COMPARATIVO,
72. EVREN,C., Y OTROS “AXIS I PSYCHIATRIC COMORBIDITY AMONG ADULT INHALANT
DEPENDENTS SEEKING TREATMENT”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1,
2006, pp. 57-64. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, INHALANTES, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DIAGNOSTICO DUAL, ANSIEDAD, DEPRESION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS,
73. FALCK,R.S., Y OTROS “PSYCHIATRIC DISORDERS AND THEIR CORRELATES AMONG
YOUNG ADULT MDMA USERS IN OHIO”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1,
2006, pp. 19-29. Biblio. R.829 ENFERMEDADES MENTALES, DROGODEPENDENCIAS, EXTASIS, ANFETAMINAS, JUVENTUD, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DEPRESION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, USA,
74. GALEA,S., Y OTROS “PROVISION OF NALOXONE TO INJECTION DRUG USERS AS AN
OVERDOSE PREVENTION STRATEGY: EARLY EVIDENCE FROM A PILOT STUDY IN NEW
YORK CITY”. ADDICTIVE BEHAVIORS, 31, 5, 2006, pp. 907-912. Biblio. R.992/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, SOBREDOSIS, PREVENCION, REDUCCION DE DAÑOS, RECETAS MEDICAS, ANTAGONISTAS, PROYECTOS PILOTO, USA,
14
bibliografia b i b l i o g r a f í a75. HENQUET,C., Y OTROS “THE ENVIRONMENT AND SCHIZOPHRENIA: THE ROLE
OF CANNABIS USE”. SCHIZOPHRENIA BULLETIN, 31, 3, 2005, pp. 608-612. Biblio.
Archivo ENFERMEDADES MENTALES, PSICOSIS, ESQUIZOFRENIA, DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, CONSUMO, ETIOLOGIA, FACTOR DE RIESGO, GENETICA, LITERATURA CIENTIFICA,
76. KAYMAN,D.J., Y OTROS “PREDICTING TREATMENT RETENTION WITH A BRIEF
“OPINIONS ABOUT METHADONE” SCALE”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38,
1, 2006, pp. 93-100. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, PREDICCION, RESULTADOS, FACTOR DE PROTECCION, TESTS, ACTITUDES USUARIOS, METADONA,
77. KORNOR,H., Y OTROS “ABSTINENCE-ORIENTATED BUPRENORPHINE REPLACEMENT
THERAPY FOR YOUNG ADULTS IN OUT-PATIENT COUNSELLING”. DRUG AND
ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 123-130. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, FARMACOS, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS,
78. LEDGERWOOD,D.M., PETRY,N.M. “DOES CONTINGENCY MANAGEMENT AFFECT
MOTIVATION TO CHANGE SUBSTANCE USE?”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE,
83, 1, 2006, pp. 65-72. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, MOTIVACION, REDUCCION DE DAÑOS, PATRONES DE CONSUMO, SANCIONES, BENEFICIOS, RESULTADOS,
79. LOPEZ,A., BECOÑA,E. “CONSUMO DE COCAINA Y PSICOPATOLOGIA ASOCIADA:
UNA REVISION”. ADICCIONES, 18, 2, 2006, pp. 161-196. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, DEFICIENCIA PSICOLOGICA, ENFERMEDADES MENTALES, DIAGNOSTICO DUAL, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, LITERATURA CIENTIFICA,
80. MARCH,J.C., Y OTROS “CALIDAD Y HEROINA: DOS PALABRAS UNIDAS POR UN
PROYECTO”. REVISTA DE CALIDAD ASISTENCIAL, 20, 7, 2005, pp. 296-299. Biblio.
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, HEROINA, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXI-CACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, RECETAS MEDICAS, PROYECTOS PILOTO, EFECTOS, ACTITUDES USUARIOS, EVALUACION DE SERVICIOS, ANDALUCIA, ESPAÑA,
81. METREBIAN,N., Y OTROS “PATIENTS RECEIVING A PRESCRIPTION FOR
DIAMORPHINE (HEROIN) IN THE UNITED KINGDOM”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW,
25, 2, 2006, pp. 115-121. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, HEROINA, FARMACOS, TRATAMIENTO MEDICO, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, RECETAS MEDICAS, CARACTERISTICAS USUARIO, REINO UNIDO,
82. NEIL,H., Y OTROS “CANNABIS AND MENTAL HEALTH: RESPONSES TO THE
EMERGING EVIDENCE”. THE BECKLEY FOUNDATION DRUG POLICY PROGRAMME,
2006, pp. 16. Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, CONSUMO, EFECTOS, ENFERMEDADES MENTALES, PSICOSIS, ESQUI-ZOFRENIA, DEPRESION, FACTOR DE RIESGO, JUVENTUD, DATOS ESTADISTICOS, RECOMENDACIONES, EPIDEMIOLOGIA, LITERATURA CIENTIFICA,
83. SLAVET,J.D., Y OTROS “THE MARIJUANA LADDER: MEASURING MOTIVATION TO
CHANGE MARIJUANA USE IN INCARCERATED ADOLESCENTS”. DRUG AND ALCOHOL
DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp. 42-48. Biblio. R.854/ Archivo DELINCUENCIA JUVENIL, DROGODEPENDENCIAS, MENORES, CANNABIS, DESINTOXICACION, CENTROS MENORES INFRACTORES, MOTIVACION, MEDICION, TESTS, RESULTADOS,
84. STRAUSS,S.M., Y OTROS “USING LATENT CLASS ANALYSIS TO IDENTIFY PATTERNS
OF HEPATITIS C SERVICE PROVISION IN DRUG-FREE TREATMENT PROGRAMS IN
THE U.S.”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp. 15-24. Biblio.
R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DESINTOXICACION, TRATAMIENTO, HEPATITIS, NECESIDADES, CARACTERISTICAS USUARIO, USA,
MEDIO PSICOSOCIAL E INTERVENCIÓN
85. AGRAWAL,A., LYNSKEY,M.T. “THE GENETIC EPIDEMIOLOGY OF CANNABIS USE,
ABUSE AND DEPENDENCE”. ADDICTION, 101, 6, 2006, pp. 801-812. Biblio.
R.696 DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, CANNABIS, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, FACTOR DE PROTEC-CION, GENETICA, ETIOLOGIA, LITERATURA CIENTIFICA,
86. ARANA,X., MARKEZ,I. “CANNABIS: SALUD, LEGISLACION Y POLITICAS DE
INTERVENCION”. MADRID, DYKINSON, 2006, pp. 321. Localización: DD 17.3 ARA
can DROGODEPENDENCIAS, DEFICIENCIAS, ENFERMOS, DROGAS ILEGALES, CANNABIS, EFECTOS, SALUD, FACTOR DE RIESGO, TRATAMIENTO MEDICO, ALTERNATIVAS, NORMALIZACION, DESPENALIZACION, LEGA-LIZACION, NORMATIVA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, PAIS VASCO, NAVARRA, ESPAÑA, EUROPA, UNION EUROPEA,
87. BARENDREGT,C., Y OTROS “THE RISE OF THE MOBILE PHONE IN THE HARD DRUG
SCENE OF ROTTERDAM”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1, 2006, pp. 77-
87. Biblio. R.829
DROGODEPENDENCIAS, TRAFICO DE DROGAS, TELEFONO, NUEVAS TECNOLOGIAS, HOLANDA,
88. BEWLEY-TAYLOR,D., TRACE,M. “THE INTERNATIONAL NARCOTICS CONTROL
BOARD: WATCHDOG OR GUARDIAN OF THE UN DRUG CONTROL CONVENTIONS?”.
THE BECKLEY FOUNDATION DRUG POLICY PROGRAMME, 2006, pp. 16. Biblio.
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, DELINCUENCIA, TRAFICO DE DROGAS, POLITICA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, INTERVENCION, PLANES DROGA, ONU, CRITICA, PANORAMA INTER-NACIONAL,
89. BLOOR,M., Y OTROS “PERSISTING LOCAL VARIATIONS IN PREVALENCE OF
HEPATITIS C VIRUS AMONG SCOTTISH PROBLEM DRUG USERS: RESULTS FROM AN
ANONYMUS SCREENING STUDY”. DRUGS: EDUCATION, PREVENTION AND POLICY,
13, 2, 2006, pp. 189-191. Biblio. R.1152/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, VIA INTRAVENOSA, HEPATITIS, BARRIOS, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, ALTO RIESGO, DETECCION, NECESIDADES, REINO UNIDO,
90. CABALLERO,L. “ADICCION A COCAINA: NEUROBIOLOGIA CLINICA, DIAGNOSTICO
Y TRATAMIENTO”. MADRID, MINISTERIO DE SANIDAD Y CONSUMO, 2006, pp. 236.
Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, COCAINA, FARMACOS,
91. CAPLEHORN,J., DEEKS,J.J. “A CRITICAL APPRAISAL OF THE AUSTRALIAN
COMPARATIVE TRIAL OF METHADONE AND BUPRENORPHINE MAINTENANCE”.
DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 157-160. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, REDUCCION DE DAÑOS, FARMACOS, METADONA, EFECTOS, EVALUACION DE SERVI-CIOS, ESTUDIO COMPARATIVO,
92. CAULKINS,J.P., LICCARDO,R. “MARIJUANA MARKETS: INFERENCES FROM REPORTS
BY THE HOUSEHOLD POPULATION”. JOURNAL OF DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp.
173-200. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, CANNABIS, DELINCUENCIA, TRAFICO DE DROGAS,
93. EVREN,C., Y OTROS “AXIS I PSYCHIATRIC COMORBIDITY AMONG ADULT INHALANT
DEPENDENTS SEEKING TREATMENT”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1,
2006, pp. 57-64. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, INHALANTES, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DIAGNOSTICO DUAL, ANSIEDAD, DEPRESION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS,
94. FALCK,R.S., Y OTROS “PSYCHIATRIC DISORDERS AND THEIR CORRELATES AMONG
YOUNG ADULT MDMA USERS IN OHIO”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1,
2006, pp. 19-29. Biblio. R.829 ENFERMEDADES MENTALES, DROGODEPENDENCIAS, EXTASIS, ANFETAMINAS, JUVENTUD, PROBLEMAS PSIQUIATRICOS, DEPRESION, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, USA,
95. FISCHER,B., Y OTROS “TOKING AND DRIVING: CHARACTERISTICS OF CANADIAN
UNIVERSITY STUDENTS WHO DRIVE AFTER CANNABIS USE -AN EXPLORATORY
PILOT STUDY”. DRUGS: EDUCATION, PREVENTION AND POLICY, 13, 2, 2006, pp.
179-187. Biblio. R.1152/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, JUVENTUD, TRAFICO, AUTOMOVIL, FACTOR DE RIESGO, CARACTERISTI-CAS USUARIO, PREVENCION, REDUCCION DE DAÑOS, INFORMACION,
96. HALLSTONE,M. “AN EXPLORATORY INVESTIGATION OF MARIJUANA AND OTHER
DRUG CAREERS”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1, 2006, pp. 65-75.
Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, PATRONES DE CONSUMO, EVOLUCION, ESTUDIO CUALITATIVO,
97. HENQUET,C., Y OTROS “THE ENVIRONMENT AND SCHIZOPHRENIA: THE ROLE
OF CANNABIS USE”. SCHIZOPHRENIA BULLETIN, 31, 3, 2005, pp. 608-612. Biblio.
Archivo ENFERMEDADES MENTALES, PSICOSIS, ESQUIZOFRENIA, DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, CONSUMO, ETIOLOGIA, FACTOR DE RIESGO, GENETICA, LITERATURA CIENTIFICA,
98. HICKMAN,M., Y OTROS “ESTIMATING PREVALENCE OF INJECTING DRUG USE: A
COMPARISON OF MULTIPLIER AND CAPTURE-RECAPTURE METHODS IN CITIES IN
ENGLAND AND RUSSIA”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 131-140.
Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, VIA INTRAVENOSA, INVESTIGACION, METODOLOGIA,
99. KAYMAN,D.J., Y OTROS “PREDICTING TREATMENT RETENTION WITH A BRIEF
“OPINIONS ABOUT METHADONE” SCALE”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38,
1, 2006, pp. 93-100. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, PREDICCION, RESULTADOS, FACTOR DE PROTECCION, TESTS, ACTITUDES USUARIOS, METADONA,
100. KORNOR,H., Y OTROS “ABSTINENCE-ORIENTATED BUPRENORPHINE REPLACEMENT
THERAPY FOR YOUNG ADULTS IN OUT-PATIENT COUNSELLING”. DRUG AND ALCOHOL
REVIEW, 25, 2, 2006, pp. 123-130. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, TRATAMIENTO MEDICO, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, FARMACOS, EFECTOS, EVALUACION DE SERVICIOS,
bibliografiab i b l i o g r a f í a
101. LEDGERWOOD,D.M., PETRY,N.M. “DOES CONTINGENCY MANAGEMENT AFFECT
MOTIVATION TO CHANGE SUBSTANCE USE?”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE,
83, 1, 2006, pp. 65-72. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, TRATAMIENTO, MOTIVACION, REDUCCION DE DAÑOS, PATRONES DE CONSUMO, SANCIONES, BENEFICIOS, RESULTADOS,
102. LOPEZ,A., BECOÑA,E. “CONSUMO DE COCAINA Y PSICOPATOLOGIA ASOCIADA:
UNA REVISION”. ADICCIONES, 18, 2, 2006, pp. 161-196. Biblio. R.841 DROGODEPENDENCIAS, DEFICIENCIA PSICOLOGICA, ENFERMEDADES MENTALES, DIAGNOSTICO DUAL, EFECTOS, FACTOR DE RIESGO, LITERATURA CIENTIFICA,
103. MARCH,J.C., Y OTROS “CALIDAD Y HEROINA: DOS PALABRAS UNIDAS POR UN
PROYECTO”. REVISTA DE CALIDAD ASISTENCIAL, 20, 7, 2005, pp. 296-299. Biblio.
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, HEROINA, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXI-CACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, RECETAS MEDICAS, PROYECTOS PILOTO, EFECTOS, ACTITUDES USUARIOS, EVALUACION DE SERVICIOS, ANDALUCIA, ESPAÑA,
104. METREBIAN,N., Y OTROS “PATIENTS RECEIVING A PRESCRIPTION FOR
DIAMORPHINE (HEROIN) IN THE UNITED KINGDOM”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW,
25, 2, 2006, pp. 115-121. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, OPIACEOS, HEROINA, FARMACOS, TRATAMIENTO MEDICO, REDUCCION DE DAÑOS, PROGRAMAS DE DESINTOXICACION, PROGRAMAS DE MANTENIMIENTO, RECETAS MEDICAS, CARACTERISTICAS USUARIO, REINO UNIDO,
105. MUGA,R., Y OTROS “SIGNIFICANT REDUCTIONS OF HIV PREVALENCE BUT NOT OF
HEPATITIS C VIRUS INFECTIONS IN INJECTION DRUG USERS FROM METROPOLITAN
BARCELONA: 1987-2001”. DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 82, SUPPL. 1, 2006,
pp. S29-S33. Biblio. R.854/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, SIDA, HEPATITIS, VIA INTRAVENOSA, PREVENCION, TRATAMIENTO, RESULTADOS, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, CATALUÑA, ESPAÑA,
106. NEIL,H., Y OTROS “CANNABIS AND MENTAL HEALTH: RESPONSES TO THE
EMERGING EVIDENCE”. THE BECKLEY FOUNDATION DRUG POLICY PROGRAMME,
2006, pp. 16. Biblio. Archivo DROGODEPENDENCIAS, CANNABIS, CONSUMO, EFECTOS, ENFERMEDADES MENTALES, PSICOSIS, ESQUI-ZOFRENIA, DEPRESION, FACTOR DE RIESGO, JUVENTUD, DATOS ESTADISTICOS, RECOMENDACIONES, EPIDEMIOLOGIA, LITERATURA CIENTIFICA,
107. SLAVET,J.D., Y OTROS “THE MARIJUANA LADDER: MEASURING MOTIVATION TO
CHANGE MARIJUANA USE IN INCARCERATED ADOLESCENTS”. DRUG AND ALCOHOL
DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp. 42-48. Biblio. R.854/ Archivo DELINCUENCIA JUVENIL, DROGODEPENDENCIAS, MENORES, CANNABIS, DESINTOXICACION, CENTROS MENORES INFRACTORES, MOTIVACION, MEDICION, TESTS, RESULTADOS,
108. SOMMERS,I., BASKIN,D. “METHAMPHETAMINE USE AND VIOLENCE”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 77-96. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, ANFETAMINAS, FACTOR DE RIESGO, EFECTOS, DELINCUENCIA, VIOLENCIA,
109. UITERMARK,J., COHEN,P.D.A. “AMPHETAMINE USERS IN AMSTERDAM: PATTERNS
OF USE AND MODES OF SELF-REGULATION”. ADDICTION RESEARCH AND THEORY,
14, 2, 2006, pp. 159-188. Biblio. R.1038/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, ANFETAMINAS, CONSUMO, EFECTOS, PATRONES DE CONSUMO, ACTITUDES, AUTO-INFORMES, ESTUDIO LOCAL, HOLANDA,
110. YACOUBIAN,G.S., WISH,E.D. “EXPLORING THE VALIDITY OF SELF-REPORTED
ECSTASY USE AMONG CLUB RAVE ATTENDEES”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE
DRUGS, 38, 1, 2006, pp. 31-34. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, EXTASIS, AUTOINFORMES, CONSUMO, VALIDEZ, TESTS, ESTUDIO COMPARATIVO, USA,
DELINCUENCIA Y SISTEMA PENAL
111. BARENDREGT,C., Y OTROS “THE RISE OF THE MOBILE PHONE IN THE HARD DRUG
SCENE OF ROTTERDAM”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS, 38, 1, 2006, pp. 77-
87. Biblio. R.829 DROGODEPENDENCIAS, TRAFICO DE DROGAS, TELEFONO, NUEVAS TECNOLOGIAS, HOLANDA,
112. BEWLEY-TAYLOR,D., TRACE,M. “THE INTERNATIONAL NARCOTICS CONTROL
BOARD: WATCHDOG OR GUARDIAN OF THE UN DRUG CONTROL CONVENTIONS?”.
THE BECKLEY FOUNDATION DRUG POLICY PROGRAMME, 2006, pp. 16. Biblio.
Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, DELINCUENCIA, TRAFICO DE DROGAS, POLITICA, ACCION CONTRA LAS DROGODEPENDENCIAS, INTERVENCION, PLANES DROGA, ONU, CRITICA, PANORAMA INTER-NACIONAL,
113. CAULKINS,J.P., LICCARDO,R. “MARIJUANA MARKETS: INFERENCES FROM REPORTS
BY THE HOUSEHOLD POPULATION”. JOURNAL OF DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp.
173-200. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, CANNABIS, DELINCUENCIA, TRAFICO DE DROGAS,
114. SLAVET,J.D., Y OTROS “THE MARIJUANA LADDER: MEASURING MOTIVATION TO
CHANGE MARIJUANA USE IN INCARCERATED ADOLESCENTS”. DRUG AND ALCOHOL
DEPENDENCE, 83, 1, 2006, pp. 42-48. Biblio. R.854/ Archivo DELINCUENCIA JUVENIL, DROGODEPENDENCIAS, MENORES, CANNABIS, DESINTOXICACION, CENTROS MENORES INFRACTORES, MOTIVACION, MEDICION, TESTS, RESULTADOS,
115. SOMMERS,I., BASKIN,D. “METHAMPHETAMINE USE AND VIOLENCE”. JOURNAL OF
DRUG ISSUES, 36, 1, 2006, pp. 77-96. Biblio. R.993/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, DROGAS ILEGALES, ANFETAMINAS, FACTOR DE RIESGO, EFECTOS, DELINCUENCIA, VIOLENCIA,
O tras sustancias de abuso
CONSUMO Y EPIDEMIOLOGÍA
116. MCCABE,S.E., Y OTROS “MEDICAL USE, ILLICIT USE AND DIVERSION OF
PRESCRIPTION STIMULANT MEDICATION”. JOURNAL OF PSYCHOACTIVE DRUGS,
38, 1, 2006, pp. 43-56. Biblio. R.829 JUVENTUD, FARMACOS, PROBLEMAS DE ATENCION, DROGODEPENDENCIAS, FACTOR DE RIESGO, CONSU-MO, DATOS EPIDEMIOLOGICOS, USA,
117. MCCAMBRIDGE,J., Y OTROS “THE RISE OF VIAGRA AMONG BRITISH ILLICIT DRUG
USERS: 5-YEAR SURVEY DATA”. DRUG AND ALCOHOL REVIEW, 25, 2, 2006, pp.
111-113. Biblio. R.1025/ Archivo DROGODEPENDENCIAS, FARMACOS, CONSUMO, ESTUDIO EPIDEMIOLOGICO, REINO UNIDO,
118. SELLERS,E.M., JOHANSON,C.E. “DRUG FORMULATION AND ABUSE LIABILITY”.
DRUG AND ALCOHOL DEPENDENCE, 83, SUPPL. 1, 2006, pp. 89. Biblio. R.854/
Archivo DROGODEPENDENCIAS, FARMACOS, FACTOR DE RIESGO, PREVENCION, PRODUCCION, CONTROL, INTER-NET, DOLOR, ESTIMULANTES, RECOMENDACIONES, NORMATIVA, USA,
15
DROGA-MENPEKOTASUNEN EUSKAL BEHATOKIAREN DOKUMENTAZIO ZENTRUKO DATU BASEAREN INTERNET HELBIDEA (sarbidea dohainik):BASE DE DATOS DEL CENTRO DE DOCUMENTACION DEL OBSERVATORIO VASCO DE DROGODEPENDENCIAS EN INTERNET (acceso gratuito):
http://drogas.siis.net MICHELENA ARTES GRÁFICAS S.L. ASTIGARRAGA (GIPUZKOA) D.L.: BI-405-92 - ISSN: 1133-1674
ETXEBIZITZA ETA GIZARTEGAIETAKO SAILADroga Gaietarako Zuzendaritza
DEPARTAMENTO DE VIVIENDA YASUNTOS SOCIALESDirección de Drogodependencias
laburrakb r e v e s✔ LAS HOSPITALIZACIONES POR TRASTORNOS
MENTALES DEBIDOS A LAS DROGAS AUMENTAN EN 5 AÑOS UN 38% EN LA CAPV
Durante el año 2004 en Euskadi ingresaron 1.211 personas en un hospital por trastornos mentales provocados por el uso del alcohol y otras drogas. De todos ellos, el alcohol fue el desencadenante de algo más de la mitad –el 56%– de los ingresos hospitalarios. Según los datos proporcionados por la encuesta de Morbilidad Hospitalaria del Instituto Nacional de Estadística (INE), esta cifra supuso en la CAPV un incremento del 38% frente a las 877 personas hospitalizadas en 2000, de acuerdo con la encuesta de ese año. Aún mayor fue el incremento registrado en el Estado español, con un aumento en el número de personas hospitali-zadas del 56%, que pasó de 12.823 personas en 2000 a 20.029 en 2004. Este aumento generalizado registrado en todo el Estado –muy superior al de la población durante estos cinco años–, se debió fundamental-mente al aumento del número total de consumidores de las distintas sustancias pero, también, al efecto acumulativo de deterioro que estas sustancias causan. Según sustancias –sólo se distingue entre alcohol y otras drogas– se observa el rápido crecimiento de los efectos de otros estupefacientes en la salud mental, mientras los ingresos por consumo de alcohol aumentan un 38,8%, los debidos a otros productos crecen un 81,2%. A su vez, el perfil de las personas ingresadas se corresponde con la de un varón –tres de cada cuatro ingresados lo son– y con una media de edad de 36 años.
✔ AUMENTA EL CONSUMO RECREATIVO DE VIAGRA EN LAS DISCOTECAS DEL REINO UNIDO
Un estudio publicado por la revista Drug and Alcohol Review [McCambridge y otros, “The rise of Viagra among British illicit drug users: 5-year survey data”, Drug and Alcohol Review, nº 25, 2006] estima que el consumo recreativo de Viagra entre las personas que frecuentan las discotecas británicas podría situarse en torno al 15%. La encuesta, que se difunde por medio de una revista sobre música dance llamada mixmag, no permite generalizar estos resultados, puesto que no se basa en un muestreo proba-bilístico. No obstante, sí permite detectar nuevas tendencias de consumo entre usuarios experimentados de drogas ilegales, así como su evolución temporal, ya que se trata de una encuesta de periodicidad anual. Los resul-tados obtenidos sugieren que el consumo de este medicamento con fines recreativos es un fenómeno emergente en los espacios de ocio nocturno británicos y que su consumo ha aumentado en los últimos cinco años. En 1999, el 3,1% de los varones y el 1,1% de las mujeres que respondieron al cuestionario habían consumido Viagra alguna vez, mientras que en 2003 dichos porcentajes han aumentado hasta el 16,9 y 12,7% respectivamente. La edad de inicio en el consumo también ha descendido de manera signifi-cativa –desde los 27,7 años en 1999, hasta los 25,1 en 2003–, aunque su utilización continúa siendo esporádica. Los autores del estudio muestran su preocupación por este aumento del consumo y por sus posibles consecuen-cias –en buena parte desconocidas aún– especialmente cuando se consume junto a otras drogas legales e ilegales.
✔ EL ALCOHOL ES LA CAUSA PRINCIPAL DE MUERTE EN LA JUVENTUD EUROPEA
Que el abuso alcohol es uno de los problemas de salud pública euro-peos más importantes es un hecho de sobra conocido. Pese a ello, los resultados de un reciente informe elaborado por la Agencia de Salud
Pública de Barcelona no dejan de resultar llamativos al situar al alcohol como la primera causa de muerte entre la juventud europea. Según este estudio, “Alcohol en Europa: una perspectiva de salud pública”, el alcohol sería el causante de más de 60 tipos de enfermedades y patologías y, su consumo abusivo, el responsable de 115.000 muertes al año. En línea con otros datos de la OMS que alertan sobre el abuso de esta sustancia, el informe sostiene que en Europa uno de cada cuatro fallecimientos de adolescentes y jóvenes con edades comprendidas entre los 15 y 29 años tiene su origen en el alcohol. Además el estudio atribuye a su abuso el 7,4% de los casos de mala salud y muerte prematura y considera que su consumo es una causa clave de los 60.000 nacimientos de bajo peso de los nueve millones de niños que viven en hogares desestructurados y de los accidentes que sufren las personas que acompañan a los conductores ebrios. Los autores del estudio calculan en 125 billones de euros al año el coste social que el consumo de bebidas alcohólicas representa en la economía europea y consideran el aumento de los impuestos especia-les como la medida más efectiva para evitar el abuso de las bebidas alcohólicas.
✔ EL RIESGO DE SOBREDOSIS ES TRES VECES MÁS ELEVADO PARA LOS UDIS QUE SALEN DE PRISIÓN
Es el principal resultado de un estudio que ha analizado las principales causas de sobredosis en una muestra de 795 jóvenes usuarios de dro-gas por vía intravenosa (UDI) en San Francisco [ Ochoa, K.C. y otros, “Heroin overdose among young injection drug users in San Francisco”. Drug and Alcohol Dependence, nº 80, páginas 297-302, 2005]. Los par-ticipantes en el estudio eran principalmente consumidores de heroína (67,2%) aunque también era frecuente el consumo de cocaína (41%) y de ambas a la vez (58%). La edad mediana era de 22 años y la mayoría había comenzado a inyectarse 5 años antes. El 45% habían sufrido una sobredosis en algún momento de su vida, y el 22% en el último año. Los resultados del estudio indican que el riesgo de sobredosis aumenta con el tiempo –el riesgo es máximo para aquellas personas que llevan 6-7 años inyectándose–, así como para aquellos que han sido encarcelados, especialmente cuando han permanecido más de 20 meses en prisión. Para estos últimos, el riesgo de haber sufrido una sobre-dosis en el último año resulta tres veces mayor. Otros factores importantes que pueden aumentar el riesgo de sobredosis son el consumo, en los últimos tres meses, de cocaína inyectada o de heroína y metanfetamina mezcladas. A la vista de estos resultados, los auto-res señalan la conveniencia de llevar a cabo acciones pre-ventivas y de entrenamiento en técnicas de resucitación con los UDIs que abandonan la prisión.
Todos los documentos que aparecen en
este boletín pueden ser consultados
en el Centro de Documentación de
Drogodependencias. También puede
solicitarse, por teléfono, fax o e-mail,
copia o préstamo de los mismos según
las normas y tarifas establecidas.
Drogamendekotasunei buruzko Dokumentazio Zentrua
Centro de Documentación de Drogodependencias
Reina Regente 5, bajo/behea.
20003 Donostia - San Sebastián
Tel. 943423656 Fax 943293007
Email: [email protected]