Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
1.Merkataritza, ostalaritza eta hainbatzerbitzutako jarduera adarretakoestablezimenduak 30.000tik gora dira.
2.Horietatik gehien-gehienak txikizkakomerkataritza establezimenduak (%50) etaostalaritzako establezimenduak (%42) dira.
3.Bezeroekiko harremana duten zerbitzu-enpresak, aldiz, 182 izan dira, baina aipatzekoada enpresa horiek 3.000 establezimendutik goraeta 40.000 enplegatutik gora dituztela EAEn.
UNIBERTSOAUNIBERTSOA
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
• Merkataritza, ostalaritza eta hainbat zerbitzutan
• Bezeroekin harreman zuzena duten zerbitzu-enpresetan
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
HELBURUAHELBURUA
1. HELBURUA
Eremu pribatuko zerbitzu sektoreko hizkuntza-paisaia eta euskararen erabilera-maila aztertzea eta egoerari buruzko diagnostikoa egitea izan da ikerketaren helburua.
Horretarako, bi azterketa desberdin egin dira:
1. Zerbitzu-sektoreko ondorengo adarretako establezimenduen hizkuntza-paisaia eta euskararen erabilera-maila:
- Hiper eta supermerkatuak.
- Bankuen sukurtsalak eta aurrezki kutxak
- Higiezinen agentziak edo inmobiliariak
2. Kontsumitzaileekin harreman zuzena duten hainbat sektoretako zerbitzu-enpresen hizkuntza-paisaia eta euskararen erabilera-maila:
- Posta eta komunikazioak
- Tren bidezko bidaiarien garraioa
- Errepide bidezko bidaiarien garraioa
- Aire bidezko bidaiarien garraioa
- Energia banatzaileak (elektrikoa, gasa, gasolindegiak)
- Hipermerkatu eta supermerkatuak
- Saltoki gune handiak (zentro komertzialak kudeatzen dituzten enpresak)
- Saltoki handiak (gaztelaniaz “grandes almacenes” deiturikoak)
- Finantza erakundeak
- Higiezinen agentziak
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
2. METODOLOGIA
Lehenengo ikerketaren unibertsoa EAEn kokaturiko 2.659 establezimendu izan dira guztira. Horietatik 350 inkestatu dira telefono bidez, laginean aukeratutako establezimenduaren nagusiari edo arduradunari galdeketa pertsonala eginez.
Lagina zehazteko, jarduera-adarra eta establezimendua kokatuta dagoen lurralde historikoa hartu dira kontuan. Emaitza orokorrei dagokien laginketa-errorea, ±4.98koa da, p=q=0,5 eta %95,5eko konfiantza-mailarekin.
Zerbitzu-sektorearen ahalik eta ikuspegi osatuena izateko, honako ikerketa honetan jasotako emaitzekin batera, kontuan hartu dira 2004. urtean txikizkako merkataritza eta ostalaritza establezimenduetan HPSk egindako ikerlana. Hortaz, bateko eta besteko emaitzak uztartu eta batera aurkeztuko dira.
Bigarren ikerketan 182 enpresa desberdinen inguruko informazioa jaso da guztira. Inkestak telefono bidez egin dira oro har, nahiz eta enpresara bertara ere bisitak egin diren zenbait kasutan.
Aztertutako unitatea (establezimendua kasu batean, enpresa bigarrenean), izaera, laginketa zehazteko erabilitako prozedura (ausazkoa lehena, nominala bigarrena), eta abar kontuan hartuta, ezinezkoa gertatzen da ikuspegi tekniko-zientifiko zuzenarekin bi ikerketa horietan bildutako datuak bateratu eta uztartzea.
METODOLOGIAMETODOLOGIA
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARAREN ERABILERAEUSKARAREN ERABILERA
Txikizkako merkataritza, ostalaritza eta hainbat zerbitzutako establezimendu
edo bulegoetako ahozko harremanetan erabiltzen den hizkuntza* (%)
(Ia) beti euskaraz
Euskaraz gehiago
Bietan antzera
Gaztelaniaz gehiago
Euskara (ia) inoiz ez
3,3
5,5
7,9
13,7
69,6
* Oharra: Zerbitzu enpresetan ez da galdera horrela formulatzen, eta bezeroekiko harremanetanerabilitako hizkuntzaz galdetzen da bakar bakarrik.
AHOZKO ERABILERA OROKORRA
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARAREN ERABILERAEUSKARAREN ERABILERA
EUSKARAREN ERABILERA IDATZIZKO KOMUNIKAZIO ORO HAR
*Oharra: 0tik 10erako eskalan
5,2
7
1,3
22,3
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
JARDUERA-ADARRA
Txikizkako merkataritza, ostalaritza eta hainbat zerbitzutako establezimenduen euskararen
idatzizko erabilera orokorraren batez bestekoa, jarduera adarraren arabera*
Hiper+
supermerkatuak
Finantza
bulegoak
Higiezinen
agentziak
Txikizkako
merkataritza
Ostalaritza
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARAREN ERABILERAEUSKARAREN ERABILERA
EUSKARAREN ERABILERA IDATZIZKO KOMUNIKAZIO ZEHATZETAN
5,6
6
5,4
6
3,5
3,6
3,3
6
7,2
6,1
7,9
4,4
6,1
4,7
Seinaleak
Jendaurreko informazio-kartelak edo errotuluak
Produktu eta zerbitzuei buruzko foiletoak
Bezereoek bete beharreko inprimakiak
Kontratuak
Fakturak, erosketa-ticketak, ...
Telefonoen aurkibidea (komunikazioak)
Telefono publikoak eta pantaila elektronikoak
Billeteak (garraiobideak)
Txartelak, txekeak, taloiak (kutxak eta bankuak)
Informazio-makinak edo kutxazain automatikoak
Web orria
Megafonia
Informazio eta arretarako telefono-zerbitzuak
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10* Oharra: 0tik 10erako eskalan
Euskararen erabileraren batez bestekoa idatzizko komunikazioan bezeroekin
harreman zuzena duten zerbitzu enpresatan
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARAREN ERABILERAEUSKARAREN ERABILERA
AHOZKO ERABILERA KOMUNIKAZIO MOTA DESBERDINETAN
2,6 2,5 2,59
0,5
2,21
3 2,94
1
2,33
0,97
2,18
Posta+
operadora
Trenbideko
garraioa
Errepideko
garraioa
Aireko
garraioa
Energia
hornitzailea
Hiper+
supermerkatuak
Saltoki gune
handiak
Saltoki
handiak
Finantza
erakundeak
Higiezinen
agentziak
GUZTIRA
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
* Oharra: 0tik 10erako eskalan
Euskararen erabileraren batez bestekoa ahozko komunikazioan bezeroekin, bezeroekin
harreman zuzena duten zerbitzu enpresatan, jarduera-taldearen arabera*
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARAREN ERABILERAREN GARRANTZIA-MAILA
Zure ustez, garrantzitsua al da euskara erabiltzea zure establezimendu edo bulegoan? (%)
Oso garrantzitsua
Nahiko
Zertxobait
GutxiBat ere ez
Ed/Ee
24,717,0
18,6
12,226,3
1,1
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARAREN ERABILERAREN GARRANTZIA-MAILA
Bezeroekiko harremanak dituzten zerbitzu enpresetan, beren enpresan
euskara eralbitzeak duen garrantzia-maila (%)
Oso garrantzitsua
Nahiko
Zertxobait
Gutxi
Bat ere ez
Ed/Ee
32,4
20,9
11,5
18,1
16,5
0,5
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARA IDATZIARI EMANDAKO GARRANTZIA-MAILA
EUSKARAREN ABANTAILAK ETA ERAGOZPENAK
69,2
63,5
42,5 41,738,1
41,6
61,5
7,1 7,84 4,2 3,1 4
9,9
GUZTIRA Bezeroekin
harremanak dituzten
zerbitzu enpresak
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Beraien establezimendu/enpresan euskara erabiltzeak abantailak dakarrela diotenak
eta arazoak dakarrela diotenak, jardueraren arabera (%)
Abantailak Arazoak
OstalaritzaTxikizkako
merkataritza
Higiezinen
agentziak
Hiper+
supermerkatuak
Finantza
bulegoak
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
1.Langile elebidunen ehunekoa oso antzekoa da (%36 eta %37 hurrenez hurren), eta bat datorEAEko errealitate soziolinguistikoarekin.
2.Halere, jarduera-adarraren arabera edolurraldearen arabera (Gipuzkoakoestablezimenduetan lanean ari direnelebidunak %55 dira, Bizkaian %28 eta Araban %21) alde esanguratsuak daude baiestablezimenduetan baita bezeroekinharremana duten enpresetan ere.
ONDORIOAKONDORIOAK
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
3.Banku, aurrezki kutxa eta kreditukooperatibetako langileen artean, esaterako, euskara dakitenen ehunekoa (%40) batezbestekoaren gainetik dago, hiper etasupermerkatuetan eta higiezinen agentzietan, aldiz, azpitik (%33 eta %23 hurrenez hurren).
4. Euskara oso garrantzitsua dela erantzundakoenpisua askoz altuagoa da saltokietan (%40), etafinantza bulegoetan (%35). Aldiz, oso baxua da higiezinen agentziatan (%10).
ONDORIOAKONDORIOAK
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
5. Bezeroekin harreman zuzena duten zerbitzu-enpresetan, erdia baino gehixeago dira (%53) beren enpresarako euskaraerabiltzea oso eta nahikoa garrantzitsua dela adieraztendutenak. Hirutik batentzat (%35) euskarak ez du bateregarrantzirik edo bere enpresari begira, txikia da garrantzia. Azken horien artean aipatu aire garraioko enpresak (%75), higiezinen agentziak (%57), energia hornikuntzako enpresak(%50) eta saltoki handiak (%50).
6. Inkestatu gehienek (61,5) uste dute eurenestablezimenduetan edo enpresetan euskara erabiltzeakabantailak dituela, eta oso gutxi dira desabantailarikdakarrela uste dutenak (9,9). Abantailen artean, bezeroarekiko harremana eta eskainitako zerbitzua hobetzenlaguntzen duela azpimarratu dute. Desabantailen artean, aldiz, langileak prestatu beharra dakarrela, laneanatzerapenak eragiten dituela eta kostu ekonomikoakhanditzen dituela adierazi dute.
ONDORIOAKONDORIOAK
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen
hizkuntza eskubideen GARAPEN Dekretua
2008-07-1/16
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Printzipioak
Euskararen erabilera ez da ezarri nahi.
Euskararen erabilera ez da eragotzi nahi.
Kontsumitzaileei eta erabiltzaileei hizkuntza-aukerak errespeta dakizkien urratsak egin nahi dira.
Hizkuntza-aukera berdintasuna = gizarteberdinkideagoa eta kohesionatuagoa.
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Aurrekariak
Autonomia Estatutua (1979)
Euskararen Legea (1982)
Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Estatutuaren Legea (2003)
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Aurrekariak: Euskararen Legea
11. artikulua
Euskal Herritik abiatzen diren garraio publikoko zerbitzu guztietan inprimakiak, iragarkiak eta herritarrentzako mezuak euskaraz eta gaztelaniaz egingo dira.
26. artikulua
Euskal herri-aginteek neurri egokiak hartuko dituzte eta beharrezko bitartekoak jarriko gizarte-bizitzako alor guztietan euskararen erabilera sustatzeko, herritarrek salerosketako, kulturako, elkarteetako, kiroletako, erlijiozko edota beste edozein motatako jarduera guztiak euskaraz garatu ahal izan ditzaten.
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Aurrekariak: 6/2003 Legea
VII. KAPITULUA: Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza-eskubideak
Kontsumitzaile eta erabiltzaileek ondasun eta zerbitzuei buruzko informazioa euskaraz nahiz gaztelaniaz jasotzeko eskubidea dute, bai eta Euskadiko lurraldean ari diren enpresa eta saltokietan nahi duten hizkuntza ofizialean jarduteko ere.
Erregelamendu bidez finkatuko da betebeharrak arian-arian nola bete.
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Euskara arlo sozio-ekonomikoan
Euskararen presentzia ahula da oraindik ere arlo sozio-ekonomikoan eta lan munduan
Herritarrari ezinezkoa zaio hainbat zerbitzuri buruzko informazioa berak aukeraturiko hizkuntza ofizialean jasotzea
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Zutabe nagusiak
Informazioa bi hizkuntza ofizialetan emango dela bermatzea
Informazioaren hizkuntza kalitatea zaintzea
Kontsumoaren eta hizkuntza normatibizazioaren arloan konpetentzia duten erakundeekin lankidetzan jardutea
Progresibotasuna eta malgutasuna
Hizkuntza Konpromisoaren Zigilua enpresa eta saltokien esku uztea
Era askotako laguntzak
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Progresibotasuna
Progresibotasuna eta malgutasuna bermatzeko hiru bide:
Enpresa eta saltokien tipologia. Eraginpean: enpresa eta establezimendu estrategikoak
Errealitate soziolinguistikoa
Epeak. Urtebetetik lau urtera bitarteko epeak, betebeharraren eta enpresa-motaren arabera
1
2
3
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Lankidetza
Eusko Jaurlaritzako bi sailek elkarrekin bultzatu eta lideratutako Dekretua:
Merkataritza, Kontsumo eta Industria Segurtasuneko sailburuordetzak (Industria saila)
Hizkuntza Politikarako sailburuordetzak (Kultura saila)
1
2
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Gizartearen partaidetza(I)
Audientzia epean:
Guztira 37 elkartek izan du bere ikuspuntua azaltzeko aukera
Sektoreko hainbat elkarte errepresentatiborekinbatzarrak
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Gizartearen partaidetza(II)
• Confebask
• ELA, CCOO, LAB eta UGT
• Euskaltzaindia
• Euskal Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea
• EUDEL
• Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Merkataritza Ganbarak
• EKE (Euskadiko Kontsumitzaileen Federazioa)
Audientzia epean iradokizunak eta alegazioak aurkezteko aukera izan dute:
•Euskadi, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako Ostalaritza Elkarteak
• Bidai Agentzien Federazioa (BIDEA) eta Elkartea (ADEAVE)
• Gasteiz, Bilbo eta Donostiako Merkataritza Elkarteak
• ANGED (Asociación Nacional de Grandes Empresas de Distribución)
• ASUPE (Asociación de Supermercados de Euskadi)
• UCE eta EKA-OCUV Kontsumitzaileen Elkarteak
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (I)
Erakunde publikoak, zerbitzua edo produktuak zuzenbide pribatuko araubidearen arabera ematen dituztenean
1
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (II)
Euskal Autonomia Erkidegoaren eremuan, legez unibertsalak, interes orokorrekoak edo antzeko beste kategoria batekoak diren zerbitzuak egiten dituzten erakunde edo pertsona juridikoak:
Komunikazio-sareak ustiatzen dituzten komunikazio-operadoreak, zerbitzu unibertsala ematen dutenak, eta jendearentzako telefono-zerbitzuak ematen dituztenak
2
a
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (III)
Bidaiarien trenbideko edo errepideko garraio publiko erregularreko zerbitzuak ematen dituzten enpresak
Bidaiarien aire-garraioko zerbitzu erregularrak ematen dituzten enpresak, eta aireportuetan errepide asistentzia zerbitzuak ematen dituztenak
Energia elektriko zerbitzua ematen duten banaketa-enpresak
Gas naturala merkaturatzen duten enpresak
b
c
d
e
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (IV)
Euskal Autonomia Erkidegoan kokatuta dauden jendeari begirako, produktuak saltzeko edo zerbitzuak emateko establezimenduek, baldin eta honako baldintza hauetakoren bat betetzen badute:
250 langiletik gora dituzten enpresetakoak diren establezimenduak izatea, betiere urtean 50 milioi euro baino gehiagoko negozio-bolumena badute, edo haien urteko balantze orokorra 43 milioi eurotik gorakoa bada, edo aurreko baldintza horiek betetzen dituen beste enpresaren batek haien kapitalaren edo boto-eskubideen % 25 edo gehiagoko partaidetza baldin badu.
3
(…)
a
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (V)
Jendeari salmentak egiteko gunearen azalera 400 metrotik gorakoa duten establezimenduak izatea, elebidunen proportzioa % 33 baino handiagoa duten udalerrietan edo Bilbon, Gasteizen edo Donostian kokatuta badaude
Bezeroarentzako arreta ematen duten plantillako langileak 15 baino gehiago dituzten establezimenduak izatea
b
c
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Dekretuaren eraginpeko enpresak (VI)
Euskal Autonomia Erkidegoan jendeari begirako establezimendua duten kreditu-erakundeak, eta Euskal Autonomia Erkidegoan etxebizitzak saldu edo alokatzen dituzten profesional, enpresa edo eraikuntza-obren sustatzaileak.
d
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Betebeharrak (I)
Idatzizko informazioa ematerakoan, euskaraz eta gaztelaniaz eman beharko dira:
Seinaleztapen guztia
Errotuluak eta kartelak
Inprimakiak eta katalogoak
Kontratuak eta baldintza orokorren agiriak
Komunikazioak eta jakinarazpenak, nola baita ere fakturak aurrekontuak, eta abar
1
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Betebeharrak (II)
Ahozko informazioa eta publikoari zuzeneko arreta eskaintzerakoan:
Megafonia bidezko informazioa euskaraz eta gaztelaniaz eman beharko da.
Ahozko informazioa eta aholkularitza euskaraz eta gaztelaniaz emateko gai izan beharko dute enpresa eta establezimenduek.
Ahozko informazioa esaten denean, bitarteko telefoniko eta elektronikoen bidez ematen den informazioa ere esan nahi da.
2
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Epeak
Betebeharraren eta enpresa-motaren arabera:
Urtebete
Bi urte
Hiru urte
Lau urte
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Hizkuntza konpromisoaren zigilua
Jendeari begirako establezimendu eta enpresetan jarriko da Hizkuntza konpromisoaren zigilua, baldin eta kontsumitzaile eta erabiltzaileari idatzita eta ahoz emandako arreta hark hautatutako hizkuntzan emateko konpromisoa hartzen badute beren borondatez
Hizkuntza-kudeaketan kalitatea ziurtatzen duen sistemaren (Euskararen Kalitate Ziurtagiriaren) barruan sartuko da Zigilua, eta ezaugarri propioak izango ditu
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Hizkuntza konpromisoaren zigilua
Hizkuntza Politikaren ardura duen sailak emango du Zigilua, baita, kasua balitz, kendu ere
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia
Diru-laguntza deialdia
Dekretuak aurreikusitakoak betetzen laguntzeko 600.000 euroko laguntza deialdia egingo du Eusko Jaurlaritzak
Laguntza deialdi honetatik eskura litezkeen diru baliabideak bestelako laguntza deialdietan lortutakoekin bateragarriak izango dira
Dekretuak zehaztutakoak betetzen joan daitezen aurreikusitako lau urteko epea iraungo du, gutxienez
Euskararen erabilera eta hizkuntza-paisaia