of 18
7/25/2019 Larrua Azala
1/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
6. UNITAT.: LARRUAZALA ETA ORGANO ERANTSIAK
Sarrerako ariketak
1. Zein ehun mota da larruazala?
2. Zeri zor zaio larruazalaren kolorea eta zergatik aldatzen da?
3. Zergatik jausten zaie ilea gehiago gizonei emakumeei baino?
4. Zein egitura desberdinek osatzen dute larruazala?
5- Aipa itzazu larruazalari dagokien zenbait gaixotasun.
Euste- eta mugimendu-sistemak 1
7/25/2019 Larrua Azala
2/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
1. LARRUAZALAREN MORFOLOGIA, FUNTZIOAK ETA EGITURA.
1.1. Zer da larruazala?
Larruazala organismoaren eta kanpo-ingurunearen arteko muga da, baina ez da gure gorputza biltzen duen
bilgarri hutsa. Beraz, ez da geruza estatiko bilgarria, ongi antolatutako eta etengabe berritzen den sistema zine-
tikoa baizik.
Banakoa ingurunera egokitzea eta ingurune horrekin harremanetan jartzea da larruazalaren funtzio nagusia.
Horrenbestez, larruazalari esker kanpo-ingurune horren egoerari buruzko informazioa jasotzen dugu, eta eraso
fisikoetatik eta kimikoetatik nahiz biologikoetatik babesten gaitu.
Gure larruazal-estaldura komunikazio-eredua ere bada; izan ere, harremanetarako organo moduan erabiltzen
dugu. Horretaz gain, gure bizi-jardueraren isla da.
Larruazala ez da banakoa kanpo-ingurunetik bereizten duen elementua soilik, kanpo-ingurune horrekin
komunikatzen duen elementua ere bada.
Larruazala giza gorputzeko organo astunena da: larruazalak banakoaren guztizko pisuaren % -! har dezake,
lodieraren arabera. " kg izatera irits daiteke; hau da, garunaren pisuaren bikoitza izan dezake.
#zalera handieneko organoa ere bada: neurri ertaineko pertsona heldu batean, $, eta m arteko azalera izan
dezake. Larruazalaren azalera banakoaren altuera eta pisuarekin kalkula daiteke, eta sendagaien dosia kalkulatzeko
ohikoa da hori erabiltzea.
Larruazala asko aldatzen da eremu batetik bestera, bai anatomiari dagokionez, bai fisiologiari dagokionez.
Lodiera aldatu egiten da: eremu batzuk lodiagoak dira, esaterako, oinazpiak eta esku-ahurrak &' mm-ko lodiera
gehienez(; eta beste eremu batzuk, finagoak, esaterako, gorputz-adarren toleste- eta hedatze-eremuak eta
betazalak &$ mm baino gut)iago(.
Larruazalaren kolorea aldatu egiten da arrazen eta giza talde etnikoen arabera,eta banakoaren arraza- eta
genetika-faktoreekin &sortzetiko kolorea(. *olore hori aldatu egin daiteke, gainera, izpi ultramoreen eta beste estimulu
batzuen ekintzaren ondorioz &eragindako kolorea(.
+e)uen artean ere aldeak daude: eskuarki, gizonen larruazala lodiagoa eta koipetsuagoa da emakumeena
baino.
learen arabera, larruazal mota hauek bereiz daitezke: larruazal iletsua &gorputzaren ia azalera guztia hartzen du:
adatsa, besapeko, pubiseko, bizarreko eta beste hainbat eremutako ile lodiak eta gogorrak, ile hautemanezina
gorputzaren azalera guztian(, eta larruazal glabroa edo ilerik gabea &esku-ahurrak, oinazpiak, hatzetako azken
falangea eta erdimukosak baino ez(.
Euste- eta mugimendu-sistemak 2
7/25/2019 Larrua Azala
3/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
4. Larruazalare! "u!#z$%a&
Larruazalak organismoaren 'e(ur#a'u!a eta )%*e%'#a'$a mantentzea bermatzen duten funtzio ugari
betetzen ditu.
ngurumen-erasoen aurkako lehen de"e!#'ada, baina ez da oztopo zeharkaezina:
o Larruazala )e'$ ($'a: epidermiseko zelulek babes-hesia osatzen dute kanpo-agenteen, ur-galeren,
substantzien sarreren eta abarren aurrean. Larruazal-flora osatzen duten mikroorganismo ugarik
kolonizatzen dute larruazalaren azalera osoa
o Langerhans-en zelulak; immunologia-funtzioa dute.
o E(uz&$&% $z+$ ul#ra*%ree! aurrean babesten gaitu.
o Horretaz gain, kolpeak indargetu eta isolamendu termikoan parte hartzen du
Larruazala erre'era-%r(a!%a da:
o Larruazal azpiko gantz-ehunak, edo hipodermisak, e!er($a-erre'eramoduan jokatzen du.
o D bitaminaren sintesia; eguzkiarenargi ultramoreak mekanismo konple)u baten bitartez,
bitamina bizkortu egiten du.
o Od%l (%rda$lua, plasma-jatorriko substantziak: ura, ioiak, azukreak, etab. ermisa uraren egiazko
gordailua/ da, eta gai da organismoaren beharren arabera ura biltzeko eta trukatzeko
Fu!#z$% )%*e%'#a#$&%garrantzitsuetan parte hartzen du:
o Gure organismoko #e!+era#urar$ eu'#e!laguntzen du.
o Baita ar$a#ze-"u!#z$%a! ere; larruazalaren jariaketetan aldaketak izaten dira eguneko hainbat
fasetan, urtaroen edo klimaren arabera. zerdia &izerdi-guruinak dira horren erantzule( eta seboa &sebo-
guruinen produktua( aztertuko dira.
o bitamina kaltzioaren eta fosforoaren metabolismoarentzat beharrezkoa da, hezurra eratzeko
nahitaezkoa.
Larruazalak ingurunearekin erlaz$%!a#zeaahalbidetzen digu
o Larruazala )au#e*a#e-%r(a!%#za# adierazpen-organotzat har daiteke, bere bitartez ukimenaren,
'e!#'az$%a&hautematen ditu: ukimena, presioa, mina, beroa, hotza eta abar.
o Hori dela eta bihurtu da estetika gizakiarentzat hain garrantzitsu.
Euste- eta mugimendu-sistemak 3
7/25/2019 Larrua Azala
4/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
4./ Larruazalare! (eruza&
#zalekoena mehea eta oso zelularra da, eta e+$der*$'esaten zaio. Bigarrenari, aurrekoaren azpikoari,
der*$'esaten zaio. ermisa lodiagoa eta haritsuagoa da, eta hodi eta nerbio ugarik zeharkatzen duten ehun
konektibo berezituak osatzen du. ermisean daude larruazalaren eranskinak: sebo-guruinak, izerdi-guruin ekrinoak
eta apokrinoak, ileak eta azazkalak. ermisaren azpian, azpiko egitura anatomikoekin lotzen den ehun konektibo
la)o bat dago: larruazalpeko gantz-ehuna edo )$+%der*$'a.
Epidermisa
Dermisa
Hipodermisa
.1. $rud$a.
Larruazalaren geruzak:
- 0pidermisa 1 ehun
epiteliala
- ermisa 1 ehun
konjuntiboa
- Hipodermisa 1
larruazalpeko ehun
zelularra &gantza(.
1. E+$der*$'a
0pidermisa larruazalaren geruza kanpokoena da, eta ingurunetik babesteko hesia ekoizten espezializatutako
zelulek osatzen dute.
Ezau(arr$a&
0pidermiseko berezko zelulak &era#$!%z$#%a& dira, eta babes-geruza korneoa osatzen dute; horretarako,
aktiboki banatuko dira, ondoren, eraldatu eta, azkenik, geruzarik kanpokoenetan hiltzeko.
0pitelio geruzatuak eta organizatuak osatzen du eta dermisarekin &azpiko geruzarekin( egiten du muga,
hertsiki lotuta dagoen mintz basalaren bidez.
2elula ugari eta zelularteko substantzia gut)i ditu &dermisean alderantzizkoa gertatzen da(. 0z du berezko
irrigaziorik, eta, horrenbestez, azpiko ehun konektibotik, hau da, dermisetik, hedapenaren bidez elikatzen da.
Euste- eta mugimendu-sistemak 4
7/25/2019 Larrua Azala
5/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
0nbriologiaren ikuspegitik, ektodermotik dator; epidermiseko ernetze-geruzatik, inbaginazio bidez,
larruazalaren eranskin hauek osatzen dira: sebo-guruinak, izerdi-guruinak, ileak eta azazkalak. Beraz, horiek
guztiek ere jatorri ektodermikoa dute.
2elulak
0pidermisean hainbat zelula daude &ikus beheko taula(:
2elula epitelialak edo keratinozitoak; *eratinozitoak epidermiseko berezko zelulak dira, eta horien
eginkizuna keratina izeneko proteina baten bidez babes-hesia sortzea da. *eratinak epidermiseko
azaleko zelulak betetzen ditu, geruza korneoa sortzeko.
Melanozitoak; bere funtzioa pigmentuak ekoiztea da, hau da, melanina ekoiztea eta larruazalari kolorea
eman eta eguzki-izpietatik babesten dute.
Langerhans-en zelulak; 2eregin garrantzitsua dute immunitate-sisteman &aurreratu periferikoena da:
larruazalaren zaintzailea(, eta etengabe ematen du banakoa inguratzen duten substantzia arrotzei
buruzko informazioa. 3kipeneko hipersentikortasun-erreakzioen hasieran parte hartzen dute, baita
bereizketa epidermikoaren erregulazioan ere.
Merkel-en zelulak; zentzumen-funtzioa dute, keratinozito basalen artean kokatzen dira, eta egitura
espezializatu batzuk osatzen dituzte: ukimen-diskoak edo ukimen-kupulak.
Zelulak Funtzioa Fisiologia Proportzioa
*eratinozitoak *eratinaren sistema aitzindariak. *eratogenesia eta keratinizazioa. % 45
6elanozitoak
6elanina sintetizatzen dute &eguzki-
argitik babestea(.
Larruazalaren koloreari eragiten dio.
6elanogenesia eta melanosomen
transferentzia.%
Langerhans-en
zelulak
mmunologikoa &erantzun
immunozelularrak(.
#ntigenoak hautematea eta
prozesatzea. % '-
6erkel-en zelulak2entzumenak hautematea
&mekanorrezeptorea(.
7erbio-estimuluen eta -bulkaden
arteko transferentzia.% 5-$
0pidermiseko zelulen artean lotura estua dago eta ia ez dute zelularteko espaziorik uzten; beraz, oztopo
moduan jarduten duen egitura trinkoa osatzen dute. 0gitura horri hain lotuta eusteko, beharrezkoa da zelularteko
lotura-mekanismoak egotea
Euste- eta mugimendu-sistemak 5
7/25/2019 Larrua Azala
6/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
2elularteko zenbait lotura daude, eta hauek dira garrantzitsuenak: de'*%'%*a&eta )e*$de'*%'%*a& .
E+$der*$'are! (eruza&
#ztertzeko, epidermisa zenbait geruzatan banatzen da. 6ikroskopio optikoak emandako irudiaren bidez ezagutu dira, eta
horren arabera izendatu. Histologikoki, bost geruza bereizten dira:
EPIDERMISEAN DAUDEN MELANOZITOEN KOKAPENA
Epidermisarengeruzarik sakneneansakabanatuta daudeme!anzitak" Me!aninasrtzen dute"
#eruza krnea
#eruza !uzida
Pikr$geruza
Arantza$geruza
#eruza germinatiba
6elanozitoek melanina sortzen dute, zeinak eguzki-erradiazioen kontrako iragazki gisa balio duen eta larruazala eguzkiak eragindako erreduretatik babesten
duen.
Geruza a'ala
0rnetze-geruza ere esaten zaio. 0pidermisaren geruza sakonena da, eta gaitasun handiko keratinozitoek osatzen
dute. *eratinozito basalak u(al#ze&% (a$#a'u!aduten bakarrak dira; elkarri eta ondorengo geruzako zelulei lotuta
daude, desmosomen bidez, eta, behealdetik, berriz, dermisaren eta epidermisaren arteko lotura osatzen duen
azken mintzari lotuta daude, hemidesmosomen bidez.
Geruza horretan daude, halaber, melanozitoak, keratinozitoen artean; hamar keratinozitoko melanozito bat
dago, gut)i gorabehera.
*eratinozito basalei esker, ugaldu ondoren zelula ume bat mintz basaletik banandu eta igo egiten da,
hurrengo geruzan kokatzeko. 8rozesu horren ondorioz, ugaltzeko gaitasuna galtzen du eskuarki, eta bereizteko
prozesuari ekiten zaio; zelula horiek ez dira berdinak morfologikoki eta geruza arantzatsuekin identifikatzen dira.
*anpoko manipulazioen bidez &esaterako, peelinga( geruza korneoko zelula hilak kentzen direnean, geruza
basaleko zelulen mitosia estimulatzen da zeharka, epidermisa zelula-galera hori orekatzen saiatzen baita.
Horrek zinetika epidermikoari bide ematen dio &epidermisaren fisiologiari buruzko atalean aztertuko da(.
Ara!#za-(eruza ed% Mal+$()$-re! (eruza
Euste- eta mugimendu-sistemak 6
7/25/2019 Larrua Azala
7/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
Ez&a#a#'uaere esaten zaio, eta geruza basalaren gainean dago. 2elulak poligonalak dira, eta -$5 geruzako
lodierako mosaikoa osatzen dute ; eta azalera hurbildu ahala, lautu egiten dira. Basalen moduan, desmosomen
bidez daude elkarri lotuta; mikroskopio optikoaren bidez begiratuz gero, arantza-it)ura dute. #ntolaketa horrek
kohesio handia ematen dio 6alpighi-ren muki-gorputzari.
Geruza +$&%r#'ua
#rantza-geruzaren gainean jarritako bizpahiru zelula-lerro lauk osatzen dute. *eratinizazio-prozesuan parte
hartzen duten &era#%)$al$!az&% zelular#e&% +$&%rra& dituzte. #ldaketa handiak izaten dituzte eta, korneozito
bihurtzeko prozesuan, beren bizi-egiturak &nukleoa, erretikulu endoplasmatikoa, mitokondrioak, etab.( suntsitzen
dituzte. Beraz, tonozunt)ezkaz beteta egongo dira, eta mintz plasmatiko lodia izango dute.
Geruza luz$d%a2enbait histologokgeruza luzidoageruza pikortsuaren azpizatitzat hartzen dute. Geruza hori esku-ahurretako
eta oinazpietako larruazal lodian soilik da nabarmena eta, zenbaiten ustez, finkapen histologikoaren elementua izan
daiteke.
Geruza &%r!e%a
Geruza azalekoena da eta, kasu honetan, ezin da geruzez hitz egin, nukleorik gabeko, organulu zitoplasmatikorik
gabeko eta &era#$!azbetetako egituraz baizik.
Hauek dira ezaugarri garrantzitsuenak:
Geruza horretako zelulak etengabe mugitzen dira, azalean askatu arte &ezkatatze iraunkor ikusezina(.
6intz zitoplasmatikoa lodituta dago, eta kanpotik glukolipidoen bidez estalita, gut)ienik geruza
sakonenetan.
7ukleoa edo organulu zitoplasmatikoak desagertu egiten dira eta barrua keratinazko zuntzez beteta
dago.
esmosomak korneodesmosomen bidez ordezkatzen dira, eta desagertu egiten dira geruza
azalekoenetan.
Geruza korneoan bi eremu bereiz daitezke: sakonekoa, zelulak oraindik ere kohesionatuta dauden eremua,
estrato compactumderitzo; eta azalekoa, zelulak askatzeko prest dauden eremua, estrato disjuntumderitzo.
Geruza korneoaren lodiera aldatu egiten da: besaurrearen barruko zatian hogei geruza inguru ditu pilatuta, eta
mila baino gehiago oinazpian; igurtzien ondorioa jasan ahala, loditu egiten da. Geruza korneoa da larruazal
lodia eta mehea bereizten dituen ezaugarri nagusia.
Euste- eta mugimendu-sistemak 7
7/25/2019 Larrua Azala
8/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
2elula bizien eta desagertzear daudenen arteko trantsizio-eremuan 9ein-en hesia &edo hesia soilik( dago; ura
galtzea galarazten du, baita substantzia arrotzak sartzea ere.
. 0er*$'a
ermisa epidermisaren beheko larruazal-zatia da, eta dermisaren eta epidermisaren arteko loturak bereizten
ditu elkarrengandik. ermisak, et)e baten zimenduek bezala, larruazalari eutsi eta forma ematen dio/ &ordero(.
ermisa zuntz elastikoz eta kolagenoz osatutako sare aroltzat har daiteke; funtsezko substantzia batek
bustitzen du, eta berezko zelula-elementu gut)i ditu &adipozitoak, fibroblastoak, eta makrofagoak(. kuspegi
histologikotik, dermisa jatorri mesodermikoko ehun konjuntiboak osatzen du eta bere funtzioa larruazalari sendotasuna
eta elastikotasuna ematea da. Hor daude larruazalaren eranskinak, eta hortik igarotzen dira odol- eta linfa-hodiak;
hor daude, halaber, larruazalaren zentzumen-errezeptoreak.
kuspegi morfologikotik eta funtzionaletik erreparatuta, bi ataletan bana daiteke dermisa:
0er*$' +a+$larra 0pidermisarekin batzean gandorrak osatzen dituelako deitzen zaie papila dermikoak.
ermisaren eta epidermisaren arteko loturan parte hartzen duten sare-formako zuntzen proportzio
handiena horietan dago. Horien funtzioa epidermisari mantenugaiak ematea da; horretarako, odol- eta linfa-
kapilar ugari ditu. 2entzumenak jasotzea ere bere funtzioa denez, nerbio-bukaera ugari ditu. 0remu horretan,
ugaria da funtsezko substantzia, eta zuntzak baino zelula gehiago ditu.
Sare-"%r*a&% der*$'a*onpartimentu handiena da, eta korion ere esaten zaio. Horren funtzioa larruazalari
erresistentzia ematea da; horretaz gain, hodien, nerbioen eta eranskinen euskarri moduan jarduten du. Horrela
esaten zaio zuntzezko zerrenda lodiek osatzen dutelako; zuntzak trinko estututa daude, azalarekiko
horizontalean, eta fibrozito gut)i dituzte. ermisean zenbat eta gehiago sakondu, orduan eta trinkoagoak dira
sortak.
/. $+%der*$'a
Hipodermisa sare-formako dermisaren azpian dagoen larruazalpeko gantzezko ehun-geruza da. 0hun
konektibo la)o moldatua da, e)u! ad$+%'%a, hain zuzen; zuntz-bilbe batean sartutako adipozitoek osatzen dute eta
sortak larruazalaren azalerarekiko paralelo daude. 0hun adiposoak organo guztiak inguratzen ditu, baina bereziki
hipodermisean metatzen denean, gantz-panikuluaesaten zaio.
2enbaitek larruazalaren hirugarren geruzatzat hartzen dute hipodermisa. Larruazalpeko gantz-ehunaren
ugaritasuna aldatu egiten da gorputz-eremu batetik bestera, se)uaren arabera &emakumeek gizonezkoek baino
gehiago( eta nutrizio-egoeraren arabera. Horrenbestez, bi talderi buruz hitz egin daiteke:
A!dr%$dea. Gizonen berezkoa da.0hun adiposoa gorputzaren goialdean nagusitzen da, bereziki sabelean,
zilborretik gora.
G$!e&%$dea. Emakumeen berezkoa da.Gorputzaren behealdean izaten da nagusiki, zilborretik behera
&pelbis-eremuan, ipurmasailetan eta izterretan(.
Euste- eta mugimendu-sistemak 8
7/25/2019 Larrua Azala
9/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
Banaketa bereizi horren eta beste faktore batzuen arabera &hormonalak, esaterako(, gizonek zelulitisa izateko
joera t)ikiagoa dute emakumeek baino.
. LARRUAZALAREN FISIOLOGIA.
.1. Z$!e#$&a e+$der*$&%a
0pidermiseko zelulak etengabe ezkatatzen dira. Galera hori orekatzeko, geruza basaleko zelulak banatu eta
geruza guztiak berritzen dituzte. 6itosia geruza basalean edo er!e#ze-(eruza! izaten da, eskuarki, baina
egoera patologikoetan &adibidez, psoriasian( gaineko zeluletan ikus daiteke mitosia, baita gorago ere.
0pidermisa hiru atal zelularretan bana daiteke:
U(al#ze&% a#ala: zelulak $' egun inguruko zikloan banatzen dira.
2ere$z#e&% a#ala: zelulak heldu eta aldatu egiten dira, batez beste, $ egunetan &igarotze-epea(.
Adar&$z&% a#ala: geruza korneoan, $" egunekoa da, gut)i gorabehera, igarotze-epea.
Horrenbestez, epidermis arrunta berritzeko '4 egun behar dira. 0guneko erritmo-aldaketa gertatzen da
epidermisaren mitosi-jardueraren erritmoan &erritmo zirkadianoa(, gehienez ere bat ordukoa. 2elula-
berrikuntzaren erritmoari eragiten dioten tratamendu estetikoak ematen direnean, azkartu egin ohi da, baina
medikuntzari dagozkion zenbait kasutan, erritmoa moteltzea komeni da esaterako, psoriasian &berrikuntza
epidermikoaren denbora "-$5 egunekoa izan daiteke(.
.. Kera#%(e!e'$a e#a &era#$!$zaz$%-+r%ze'ua&
0pidermisaren &era#$!$zaz$%a zelulak banatzeko prozesua da, eta &%r!e%z$#%a& eratzean amaitzen da.
nguruarekin harremanetan dauden epidermiseko zelula azalekoenak inguruaren erasoak gerarazteko erabiltzen
dira eta kanpo-ingurunean uzten dira. 0zkatatze-fenomeno hori ikusezina izan ohi da, zelulak banaka edo bi,
hiru edo lau zelulako pakete t)ikitan ezkatatzen baitira. Baina ongi ikusten da askatzen den geruza korneoa
loditua eta eguzkiak beltzarandua bada.
0tengabeko galera hori orekatzeko, etengabe berritu behar da epidermisa. 0ta, ikusi dugun moduan, azaletik
zelula korneo bat askatzen den bakoitzean, berehala ordezkatzen da, banaketa izaten baita ernetze-geruzan.
0pidermiseko zelulek, geruza basaletik geruza korneorako bidean, hainbat aldaketa izaten dituzte:
6orfologikoak &forma eta orientazioa(
0giturazkoak &keratinizatu egiten dira(
Beraz, aldaketak izaten dituzte bai ikuspegi anatomikotik, bai biokimikotik &keratina sintetizatzen
dutelako(. 0pidermisaren keratinizazizoan bi fenomeno gertatzen dira aldi berean: ernetze-geruzan mitosiaren
Euste- eta mugimendu-sistemak 9
7/25/2019 Larrua Azala
10/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
bidez ekoitzitako zelulen migrazio bertikala eta zelula-bereizketa goranzko bide horretan &korneozito bihurtzen
dira(.
./. Mela!%(e!e'$a e#a *ela!%z$#%a&
6elanogenesia epidermisean *ela!$!aekoizteko eta banatzeko prozesua da. Gizakiaren larruazalak, ileek eta
adatsak kolore naturala dute. 6elanina larruazala babesteko eta kolorea emateko funtsezko pigmentu endogenoa
da, eta zelula espezializatuetan sintetizatzen da: *ela!%z$#%e#a!.
6elanozitoak egiazko guruin zelulabakartzat har daitezke: Golgi-ren konple)uaz, mitokondrioez, erretikulu
endoplasmatiko bikortsuez eta abarrez gain, egitura esferiko edo obalatu batzuk daude zito plasman:
*ela!%'%*a&.
0pidermiseko zelulen % dira, gut)i gorabehera; larruazalean, epidermiseko geruza basalean eta ile-
folikuluaren matrizean banatzen dira. Gizakiongan, gorputzeko melanozitoen kopurua berdina da beti, gut)igorabehera, se)u eta arraza guztietan. Gorputz-eremuen arabera aldatzen dira, baita bizitzako zikloetan ere.
Horrela, bada, melanozitoen proportzioa t)ikia da umekian; pi)kanaka igotzen da pubertarora iritsi arte, eta jaitsi
egiten da urteen poderioz, %$5 inguru hamarkada bakoitzeko.
0pidermiseko melanozitoak nahiko aktiboak dira. 0stimulu egoki baten bidez, melanina sintetizatu eta
inguruko keratinozitoetara igortzen dute &melanizazio-unitate epidermikoa esaten zaie(, eta haiek arduratuko dira
garraiatu eta suntsitzeaz. 6elanozitoa aktibo dagoenean, dendrita-formako pseudopodoak sortzen dituzte, eta, haietatik,
bakuolo-formako egitura espezializatu batzuk ibiliko dira: melanosomak.
uela urte batzuk jakin ahal izan zen *ela!$!aerradiazio ultramorea )urgatzeko gai dela, eta infragorria
oso gut)i 55 eta ."55 nm arteko tartean )urga dezakeela eta, hala, larruazaleko beste egitura batzuei kalte
egitea eragozten du. 0rradiazioaren energia elektromagnetikoa bero bidez )ahutuko den bibrazio-energia bihurtzeko
gai da, batez ere uhin-luzera laburragoetara.
6elanina #$r%'$!aaminoazidotik &edo haren aitzindari fenilalaninatik( ekoizten da, eta sintesia melanosometan
izaten da. *olorazio epidermikoa melaninaren mende dago nagusiki, baina beste molekula batzuen efektu
kromatikoak ere erantsi behar zaizkio. Horrela, bada, hauen ondorio dira larruazaleko kolorazioak:
6elanina: kolorazio arrea ematen duena &pigmentazio osagarria, genetikoki zehaztua(
*anpoko karotenoideak: kolore hori)ka ematen dute
Hemoglobina o)idatua &gorri)ka( eta erreduzitua &urdin)ka(
*eratina: kolore hori)ka larruazal oso keratinizatuetan
kusi dugun moduan, banakoen eta arrazen melanozito kopurua berdina da, gut)i gorabehera.
Larruazaleko pigmentu-aldeak, beraz, hiru faktoreren mende egongo dira:
6elanozitoen neurria eta entzima-jarduera: zenbat eta melanozitoa handiagoa eta aktiboagoa izan,orduan eta ilunagoa izango da larruazala. #rraza beltzeko pertsonen melanozitoak handiagoak dira, eta,
Euste- eta mugimendu-sistemak1
7/25/2019 Larrua Azala
11/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
gainera, zurienen melanozitoek baino dendrita gehiago eta handiagoak dituzte. Horretaz gain, entzima-
jarduera handia dute, larruazal argiko pertsonek ez bezala.
6elanosomen forma eta neurria: arraza beltzeko pertsonen melanosomak &5,-5,< mikra( arraza
zurikoenak &5,'-5, mikra( baino handiagoak dira
6elaninaren degradazio aldakorra keratinozitoaren barruan. #rraza zuriko pertsonen kasuan,
melanina ia geruza basalean soilik dago, eta pikorrak barreiatuago daude; arraza beltzeko
pertsonen kasuan, berriz, geruza korneoraino irits daitezke eta konple)uak osatzen dituzte.
/. LARRUAZALAREN ORGANOAK
/.1. Ileare! *%r"%l%($a e#a "u!#z$%ahttp:==>>>.edukiak.info=units==?ien?ias=biologia'eso=@atlas=pelo=eu@sugeren?ias.html
Ilea: larruazaleko deribatu bat da, keratinaz osatuta dago eta ile-folikulua izeneko larruazaleko sakonune
batean sortzen da. lea zati sakonenetik hazten da eta bere hazte-erritmoa, gut)i gorabehera, hilean $, ?m-koa da.
learen haziera ez da jarraitua, eta bost hilean behin, gut)i gorabehera, atseden-fasean sartzen da. Gure ilearen %
$5 aldi berean egon daiteke fase horretan. learen kolorea, berriz, melanina pigmentuari dagokio. Buruzuritasuna
adinarekin sortzen den prozesu fisiologikoa da. ena dela ere, herentziak buruzuritasun goiztiarrean zeregin
garrantzitsua du. learen kolorea herentziazko baldintza da.
Gizakiok, animaliekin alderatuz gero, ile-kopuru t)ikia
daukagu. Ailo-ipurdiaC esamolde ospetsu hori ondo datorkie
animaliei, hainbeste ile dutenez. le hori guztia tente jartzen
dutenean bero gut)iago igortzen dute kanporantz.
Honela osatuta dago:
Zurtina ageri dagoen zatia da. Ia luzera
osoan ilea keratinizatutako zelula-hondakinekin
osatua dago. Kanpoen dagoen zatia kutiku!a
da.
Sustraiaberriz, ile-folikuluan sartuta dago eta
ile-papila izeneko zabaltze bat du. Folikulu bakoitzak sebo-guruin bat du eta horrek sebo
izeneko substantzia sortzen du. Guruin horren azpian eta ile-folikuluaren barnean, ilearen
muskulu-zutitzailea dago dermisean bukatzeraino gorantz doana. Hotza dugunean edo
Euste- eta mugimendu-sistemak11
Epidermisa
ebo--guruina
Ilearen muskuluzutitzailea
Ile-papila
Ilearen
zurtoina
http://www.edukiak.info/units/5/ciencias/biologia3eso/_atlas/pelo/eu_sugerencias.htmlhttp://www.edukiak.info/units/5/ciencias/biologia3eso/_atlas/pelo/eu_sugerencias.html7/25/2019 Larrua Azala
12/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
hunkitzen garenean, muskulu hori uzkurtu egiten da eta, ondorioz, ileari tira egiten dio !oilo
ipurdia" eraginez.
G$za&$are! $lea
Hiru ile-mota daude:
le la!u(%aedo fetuaren gorputza estaltzen duen ilea, zeta-antzekoa eta fin-fina da,
haurdunaldiaren azken hiruhilekoan agertzen da.
A!(%ra ile-mota, etengabe hazten da eta gizon helduaren garezurra eta aurpegia
estaltzen ditu.
2e)$! e#$&% $lea: luzera jakin bateraino luzatzen da eta ondoren hazteari uzten dio.
0saterako, bekainetako ileak, besapeko ileak, pubiseko ileak eta betileetako ileak.
Aplikazio ariketak
5. learen inguruko egitura hauek identi!ikatu"
Euste- eta mugimendu-sistemak12
7/25/2019 Larrua Azala
13/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
/.. Guru$!a&
zerdia, seboa edo belarri-ezkoa jariatzen duten talde zelularrak
dira. Guruin-mota ezberdinak daude:
Se%-(uru$!a&. #hoan, glandean eta beheko ezpainetan izan
ezik, gainerakoan ile-folikuluari laguntzen dioten guruin bakunak
dira. +ebo izeneko substantzia sortzen dute. +ubstantzia hori
lipidoz eta zenbait proteinaz osatuta dago eta guruinaren hodi
iraizleetatik ateratzen da. +eboa kanporantz ilearen zulotik
ateratzen da. . +eboak ilea labaindu eta inguratzen duen
larruazala babestu eta iragazgaiztu egiten du; ileari
malgutasuna ematen dio eta larruazala mantentzeko balio du,
ura eta kaloria galtzea galaraziz.
Izerd$-(uru$!a&. Guruin horiek izerdia sortzen dute. zerdiaren osagaiak ura, gatza, urea, azido urikoa, gantz-
-azidoa eta beste konposatu batzuen arrastoak dira, nahiz eta oinarrizko osagaia gatza izan &7al(. zerdia aldi
oro botatzen dugu eta batzuetan izerdi-jariaketa hori handitu egiten da. enok dakigu emozioekin izerdia handitu
egiten dela, baina gorputzaren gainazala hozteko ere izerditzen dugu. Horrela gure gorputzaren tenperatura
erregulatu egiten dugu.
Bi motakoak izan daitezke: ekrinoak eta apokrinoak.
E&r$!%a&: Larruazal osoan zehar banatuta daude, beheko ezpainetan, glandean eta prepuzioan izan ezik.
*opetan, bizkarrean, esku-ahurretan eta oin-zoletan asko daude. ermisaren zati sakonenean daude eta
beraien hodi iraizleek dermis osoa zeharkatzen dute eta epidermisean AporoC izeneko zuloetan amaitzen dira.
Dariatzen duten produktua izerdia da. #skotan beroa dugunean, edo ariketa fisikoa egiten dugunean edo
hunkitzen garenean, eskuak izerditan hasten zaizkigu.
A+%&r$!%a&:le-folikuluarekin zerikusia dute eta besapeetan, eskrotoan, bular-muturraren inguruan, pubisaren
inguruan eta uzkian daude. Guruin hauek ere zati bat sakonean dute eta beraien hodi iraizleak, normalean, ile-
-folikuluan izaten du amaiera. Dariatzen duten substantzia likidoa da eta horren eginkizunak se)u-
-erakarpenarekin eduki lezake zerikusia. Guruin apokrinoak pubertarora arte ez dute funtzionatzen.
Guru$! zeru*$!%'%a&. Guruin horiek zerumen edo belarri-ezkoa jariatzen dute, kolore hori)ka duen
substantzia, hain zuzen ere. Babesteko balio duen hori-koloreko substantzia da. ntsektuak u)atu egiten ditu
eta tinpanoaren malgutasuna mantendu egiten du.
Euste- eta mugimendu-sistemak13
ebo-guruina
7/25/2019 Larrua Azala
14/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
/./. Azaz&ala&.
#zazkalak egitura epidermiko
gogorrak, gardenak eta malguak
dira, eta eskuko hatzen azken
falangearen atzealdeko eremua
hartzen dute. #zazkalak ikusten
den zati bat eta ikusten ez den
beste zati bat ditu.
kusten den zatiari azaz&al-la*$!a ed% -3a"la esaten zaio. 0lementu hauek bereizten dira zati horretan:
gorputza, alboko ertzak, ertz pro)imala eta ertz distala.
Azaz&alare! (%r+u#zaalboko bi ertzek, ertz pro)imal batek eta ertz distal batek mugatzen dute. #zazkal-
ohea osatzen duten azpiko ehunei itsatsita dago.
Al%&% er#ze&alboko larruazal-izurretatik mugatzen dute azazkalaren gorputza.
Er#z +r%3$*alatolestura epidermikoak estaltzen du eta kutikula edo eponikio esaten zaio. #zazkal-)aflaren
eremu honetan esne-koloreko eta ilargi-erdiaren formako orban bat egon ohi da: lunula. 0z da azazkal
guztietan izaten; batzuetan, erpuruan soilik izaten da. nguru horretan dauden keratohialinazko pikorrek
ematen die kolore zuri)ka hori lunulari.
Er#z d$'#ala ikusten dugun azazkal zatia da. Luzera desberdina izaten da, azazkala mozteko
maiztasunaren arabera.
kusten ez den eremuak azaz&al-%)ea osatzen du. #zazkal-)afla eusten duen ehun multzo batek osatzen du.
0remu pro)imalean azazkalaren sustraia dago, azazkalaren gaineko izurraren azpian dago. 0rnetze-zelulak
daude hor, eta azazkalaren edo azazkal-matrizearen zati sortzailea osatzen dute. #zazkal-matrizea garatzean eta
mugitzean sortzen da azazkal-)afla.
#zazkal-matrizeko ernetze-geruzako zelulak keratinizatzean hazten dira azazkalak. 0gunean 5,$ milimetro
hazten dira. #zazkalaren garapenari kanpo-faktoreek &tenperatura, hezetasuna, traumatismoa, azazkalak jateko
ohitura, etab.( eta barne-faktoreek &zirkulazio-asaldurak, nutrizioa, hormonak, sendagaiak, sukarra, etab.( eragiten
diote. Hala ere, ez du inolako loturarik ilearen hazkunde-erritmoarekin, burusoiltasunarekin, azazkaletako
kaltzio kantitatearekin eta funtsik gabeko beste hainbat sineskeriarekin.
Gizakiari oratzen laguntzen dio azazkalak, hatzak babesten ditu eta objektuak hartzeko balio dute eta baita gu
geu babesteko ere. #zazkalak zeharrargiak dira eta azpian arrosa-kolorea ikusten zaie; hori garrantzitsua da, horrenbitartez zianosia hauteman baitaiteke.
Euste- eta mugimendu-sistemak14
#unula
Eponikioa edokutikula
$zazkalarenertz librea
$zazkalaren gorputza%lamina ungeala&
7/25/2019 Larrua Azala
15/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
4. LARRUAZALAREN 2ASKULARIZAZIOA ETA INER2AZIOA .
4.1. 2a'&ular$zaz$%a: larruazale&% z$r&ulaz$%a
Larruazala giza gorputzeko organo irrigatuenetako bat da, eta, horrenbestez, baldintza arruntetan, odolaren
guztizkoaren % $5-5 igarotzen da larruazalaren hodietatik. dol-irrigazio bizi hori gehiegizkoa da irrigatzen dituzten
ehunen nutrizio-beharrekin eta behar metabolikoekin alderatuz gero, baina beste funtzio nagusi bat ere betetzen
duelako gertatzen da hori: gorputz-tenperatura erregulatzen duelako.
Larruazaleko zirkulazioa dermisean bakarrik dago, epidermisak ez du odol-hodirik. dol-hodiak azaleko eta
sakoneko +le3ubana osatzen dute. Linfa-basoekin ere gauza bera gertatzen da.
0z da hodirik sartzen epidermisean, bere behar metabolikoak bermatuta baitaude dermis papilarreko
banaketaren bidez.
Larruazalaren zirkulazioari esker:
Larruazalaren egiturak oxigenatzea eta elikatzea. #ldi berean, bere metabolismoak ekoitzitako
hondakinak drainatzeko balio du.
Tenperatura erregulatzea: hodi-zabalkuntzaren eta -uzkurduraren bidez.
Arteria-presioa erregulatzea.
efentsa-mekanismoanparte hartzea,hantura-erantzunari bide emanez.
4.. Larruazalare! $!eraz$%a
Larruazalak ukimena, mina, beroa eta hotza sentitzeko, !er$%-)ar#za$lea&ditu. Hartzaile horiei esker sentsazio
ezberdinak senti ditzakegu. 3kimenarentzako nerbio-hartzaileek 6eissener-korpuskuluak dira. 8resioaren nerbio--hartzaileak, berriz, 8a?ini-korpuskuluak. Hotzaren sentsazioarentzat, *rause-korpuskuluak daude. 9uffiniren
korpuskuluak ukimenarentzat diren edo ez &eta ez beroarentzat orain artean uste izan den bezala(, eztabaidatzen ari
dira.
Hartzaile horien ezaugarri garrantzitsuenetako bat hau da: zona batzuetan beste batzuetan baino ugariagoak
izatea. Hori dela eta, sentikortasun handiagoa daukagu hatz-mamian eta ezpainetan, beste zenbait lekutan baino.
Ner$% e"ere!#ea& &nerbio-sistema autonomokoak(; $zerd$-(uru$!a& eta *u'&ulu $le-zu#$#za$lea inerbatzen
dituzte; horretaz gain, odol-flu)ua erregulatzen dute, %d%l-)%d$e!neurria asaldatzen baitute. nerbazio horrek
barneko homeostasia bermatzen du.
+ebo-guruinak nerbio-estimuluekiko independenteak dira.
Euste- eta mugimendu-sistemak15
7/25/2019 Larrua Azala
16/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
. 5ATOLOGIA. IGIENEA ETA 5RE2ENTZIO NEURRIAK
ngurumen-erasoek &eguzki-erradiazioak, beroa, hotza, hezetasuna, etab.( eta eraso kimikoek &)aboiak,
detergenteak, etab.( hainbat arazo sortzen dituzte: epidermisa deshidratatzen dute eta emultsio epiku taneoaren
deslipidazioa eta pigmentazio-asaldura aktinikoak eragiten dituzte. 0kintza horiek guztiak batzen direnean,
larruazala lehortu eta babesik gabe geratzen da. *asu horietan, larruazala lehor eta gorri egoten da, latza izaten da
ukitzean, eta erraz sortzen dira erroitz eta fisura t)ikiak.
0skuko larruazala da denborak gehien kaltetzen duen eremuetako bat. 2ahartzean, larruazalak zenbait
asaldura izaten ditu epidermisean eta dermisean, eta larruazalpeko gantz-ehunak murriztu egiten dira, zimurrak eta
orban pigmentarioak agertzen dira, etab.
rban pigmentarioak asaldura ohikoenetako bat dira, eta asaldura horren tratamenduak emaitza onak ematen
ditu. 0skuarki onberak diren arren, arriskurik ez izateko, edozein tratamendu estetiko hasi aurretik sendagilearen
diagnostikoa eta idatzizko baimena behar dira.
Kera#$!$zaz$%-araz%a& &era#%'$a, &a$lua&, (ara#3%a&7
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
A)urre&%
&era#%'$a
Geruza korneo epidermikoaren
lodiera handitu egiten da eta ahur-
markak ertz papilar etenak izaten ditu
Herentziazko faktoreak
0z da urik eta )aboirik erabili
behar
Larruazala koipeztatu
*eratolitikoak
Ka$luaHatzetako eta esku-ahurreko geruza
korneo epidermikoa loditu egiten da.
8resio jarraitua eta
errepikatua
6edikoa &kailukontrakoa(
*irurgikoa
Gara#3%a
#zal gogor eta fisuratuko hantura
hori-grisa)ka; hatzen atzealdean
agertu ohi da.
Birusa
6edikoa &garat)okontrakoa(
*irurgikoa &elektrokoagulazioa,
krioterapia, erauzketa(.
5$(*e!#az$%-araz%a& $#$l$(%a, za)ar-*ela!%'$a7
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
2$#$l$(%a
Larruazalaren despigmentazio
irregularra, larruazal-eremu
pigmentatuago batek mugatua.
6elaninaren sintesiaren
asaldura
6edikoa
*osmetikoak &pigmentu
estalgarriak(
Za)ar-
*ela!%'$a
ngi mugatutako gaztaina-koloreko
orban ilunak.Eotozahartzea 6ediko-kirurgikoa
Euste- eta mugimendu-sistemak16
7/25/2019 Larrua Azala
17/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
Guru$!-araz%a& )$+er)$d%r'$a, d$')$dr%'$a7
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
0$')$dr%'$a
Baba t)ikiak hatzen arteko
espazioetan eta esku-ahurretan;
hazkura bizia ematen dute.
Eaktore anitz: to)ikoak,
alergenoak, onddoak,
etab.
0z erretzea eta alkoholik ez
edatea
*osmetikoak: emultsio
hidrolipidikoak
6edikoa
A&!ea le-folikuluen eta gantz guruinenhantura kronikoa
Guruinaren drainatze-
-hodia blokeatuz gero,
infektatu egin daiteke,
eta ondorioz agertzen
da.
+ebo-jariaketan se)u-
-hormonek eragiten
dute; bereziki,
androgenoek.
Garbitasun desegokiak seboa
pilatzea dakar eta horreklarruazalean narritadurak
eragiten ditu.
$+er)$dr%'$azerdi-ekoizpena areagotu eta
larruazala beratu egiten da.7euroendokrinoa
6edikoa
*osmetikoa: desodoranteak eta
izerdi-kontrakoak
a!#uraz&% araz% ez-&u#'a&%rra& +'%r$a'$a, e&ze*a7
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
5'%r$a'$a
Hanturazko der*a#%'$kronikoa;
larruazala gorritu eta zilar-koloreko
ezkata handiak sortzen dira.
Herentziazko faktoreak.
Eaktore eragileak
&urduritasuna,
traumatismoak, etab.(.
6edikoa
E&ze*a&
Hanturazko der*a#$#$'a; larruazala
gorritu eta ezkatatu egiten da,fisurak agertzen dira, larruazalaren
elastikotasuna murrizten da eta,
batzuetan, babak eta zarakarrak
agertzen dira.
7arritadura- edo alergia-
prozesuak substantzia
arrotzek eraginda.
6edikoa
Ileare! araz%a& al%+ez$a7
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
Euste- eta mugimendu-sistemak17
7/25/2019 Larrua Azala
18/18
Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala
Al%+ez$a
Buru soiltasun progresiboa da.
7ormalean beranduago agertzen da
emakumeengan &%"5(, eta askoz
larriagoa gizonengan
Herentziazko faktoreak.
Eaktore eragileak
&urduritasuna,
traumatismoak, etab.(.
le trasplanteak
Azaz&alare! +a#%l%($a a#zu&
PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK
0giturazko
asaldura
O!$&%l$'$a
#zazkal hautsia #zazkal-)afla
azazkal-ohetik askatzen da, ertz
libretik
Fokiko faktoreak: onddoak,
ekzemak, psoriasia,
hezetasuna eta produktu
kimikoak.
Fratamendua mediko-kosmetikoa
da
#saldura
kromatiko
Leu&%!$&$a
#zazkalean puntu-formako
orban zuriak agertzen dira
*ausa ezezagunek, traumek
&golpeak( eta onddoek
eragindako infekzioek
sortzen dituzte.
Fratamendua mediko-kosmetikoa
da
#zazkal
inguruko
asaldura.
az+$zarra
#zazkalaren ondoko eremuan
goratzen den larruazal zatia da;
minbera da eta traba egiten du.
Fratamendua estetikoa da
#zazkaletako patologien d$a(!%'#$&%a e#a #ra#a*e!duamedikuntzari soilik dagokio. Hala ere, hiru arrazoi
hauengatik da garrantzitsua gaia aztertzea:
#zazkalak zaintzeko eta irudi ona emateko ohitura ezartzea.
8atologiei aurrea hartzea eta patologiak hautematea, berehala bidaltzeko sendagilearengana.
#zazkalari babesa, erosotasuna, erakarpen estetikoa eta abar ematea.
Garrantzitsua da azazkalak zaintzea, eta ez funtzio estetikoagatik so ilik: azazkalen higienea eta garbiketa
funtsezkoak dira organismo osasuntsua izateko. #zazkalen bidez, mikroorganismo patogenoak, substantzia to)ikoak
eta abar transmiti daitezke.
#zazkalen patologia askoren jatorria onddoak dira. 8rofesionalak ez du azazkalekin kontakturik izan behar, eta
eskularruak jantzi behar ditu edozein lani ekin aurretik. 6anikura egiteko erabiltzen diren tresnek onddoak transmiti
ditzakete eta osasuntsu dauden azazkalei eragin.
Euste- eta mugimendu-sistemak18