A LITERATURA MEDIEVAL

GUIÓN Primeiros textos… Correntes:

Cantares populares de tradición oral

Lirismo trobadoresco Período: Séculos XII-XV Cancioneiros e pergamiños Axentes:

Xograres: humildes; intér-pretes, (compositores)

Menestreis: músicos Soldadeiras: bailarinas e

ximnastas. Trobadores: nobres,

compositores. Segreis: infanzóns, profesionais.

Xéneros:

Lírica profana: Lírica amorosa:

Cantigas de amorCantigas de

amigo Lírica satírica:

Cantigas de escarnio

Cantigas de maldicicir

Lírica relixiosa: Cantigas de Santa

María Xéneros menores:

Pastorelas Tenzóns

PRIMEIROS TEXTOS…

PRIMEIROS TEXTOS EN LINGUAS ROMANCES:

1. Xuramentos de Estrasburgo. (Fr. e Al.)

2. Glosas (Navarro-aragonés)-Emilianenses (A Rioxa)-Silenses (Burgos)

3. Carxas. (Mozárabe)

4. Cantigas trobadorescas (Gal. Med. ou Gal-Port.)(1º movemento poético culto que existiu en Europa)(LÍRICA PRIMITIVA e LIRISMO OCCITANO)

s. IX

s.X - XI

s. XII

Os primeiros textos galego-portugueses

conservados son a cantiga de escarnio

“Ora faz ost o senhor de Navarra” (1196), a cantiga de amor coñecida como

Cantiga da Guarvaia ou da Ribeirinha (1198),a cantiga de amigo coñecida como

Cantiga da Guarda (1198)

PRIMEIROS TEXTOS…

Joam Soares de Paiva

No mundo non me sei parelha,Mentre me for como me vai,Cá já moiro por vós, e - ai!

Mia senhor branca e vermelha.Queredes que vos retraia

Quando vos eu vi em saia!Mau dia me levantei,

Que vos enton non vi fea!E, mia senhor, desd'aquel'di, ai!

Me foi a mi mui mal,E vós, filha de don Paai

Moniz, e bem vos semelhaD'haver eu por vós guarvaia,Pois eu, mia senhor, d'alfaiaNunca de vós houve nem hei

Valia d'ua correa.

Pai Soares de Taveirós

Ai eu coitada!Como vivo en gran cuidado

Por meu amigoQue ei alongado!Muito me tarda

O meu amigo na Guarda!

Ai eu coitada!Como vivo en gran desejo

Por meu amigoQue tarda e non vejo!

Muito me tardaO meu amigo na Guarda!

Atribuída a Sancho I

CORRENTES (ORIXES)

NO S. XI, A TRAVÉS DOS PEREGRINOS DO

CAMIÑO DE SANTIAGO, CHEGOU DENDE PROVENZA,

NA ACTUAL OCCITANIA, A MODA DE POETIZAR SOBRE

O AMOR CORTÉS.

LÍRICA PRIMITIVA

1. Contos da tradición oral popular.2. “Cantos e danzas dos gallaeci”, recollidos polosClásicos latinos, arredor do costume do pobo galego de cantar nos MAIOS, nas VODAS e nos FUNERAIS.3. Himno de Arxirio, composición antiga semellante a unha cantiga de amigo.4. Xograr Palla. Xograr de orixe compostelá que actuaba na corte de Afonso VII.

ETAPAS (PERÍODOS)

s. XIIIPeríodo Afonsino

s. XIVPeríodo Dionisíaco

s. XVReis Católicos

AS CANTIGAS DE SANTA MARÍA GÁRDANSE NO ESCORIAL.Pergameu do códice da Biblioteca Nacional de

Lisboa

CANCIONEIROS E PERGAMIÑOS

As cantigas atópanse en PERGAMIÑOS compilados

en CÓDICES.

1. CANCIONEIRO DA AJUDA

2. CANCIONEIRO DA VATICANA

3. CANCIONEIRO DA BIBLIOTECA NACIONAL DE LISBOA

1. PERGAMIÑO VINDEL

2. PERGAMIÑO SHARRER

*CANCIONEIRO DE BAENA(escola galego-castelá)

*CANCIONEIRO DE GARCIA DE RESENDE (1516) (escola portuguesa-castelá)

CANTIGAS (textos para ser interpretados)

CANTIGAS (textos para ser interpretados)

Cantiga de Amor A temática. O amor

cortés Os recursos formais

Cantiga de Amigo A temática Os recursos formais Tipos

Cantiga de Escarnio e Maldizer A temática Diferenzas entre

“escarnio” e “maldizer”

Cantigas de Santa María A temática Tipos

Xéneros menores: Pastorelas Prantos Tenzóns.

Prosa medieval

Cantigas (texto e anotación musical)de Martin Codax (Pergamiño Vindel)

CANTIGAS DE AMIGO

CANTIGAS DE AMIGO

Composicións postas en boca dunha muller namorada que lamenta a ausencia do seu amigo.

Interlocutores: nai, amiga, natureza personificada.

Ambientación naturalista.

A temática

CANTIGAS DE AMIGO

Bailadas: composicións que invitan ao baile e á ledicia de vivir.

Mariñas ou barcarolas: composicións que se desenvolven ao pé do mar ou nas que o mar é o interlocutor.

Romaría: composicións localizadas ou relacionadas cunha capela ou romaría.

Albas ou alboradas: composicións que describen a desaparición dos namorados á alba.

Tipos

CANTIGAS DE AMIGO

Bailemos nos ja todas tres, ai amigas,

Ondas do mar de Vigo,se vistes meu amigo.

Sediam´eu na ermida de San SimionE cercaronmi as ondas, que grandes son.

Levad´amigo que dormides as manhanas frias;Todalas aves do mundo d´amor diziam.

Leda mi and´eu.

Ondas do mar de Vigo

Se vistes meu amigo

E ai Deus se virá cedo

Ondas do mar levado

Se vistes meu amado

E ai Deus se virá cedo

Recursos formais

Paralelismo 2

Paralelismo 1

Refrán

CANTIGAS DE AMIGO

Ondas do mar de Vigo Se vistes meu amigo

E ai Deus se virá cedo

Ondas do mar levado Se vistes meu amadoE ai Deus se virá cedo

Se vistes meu amigoO por que eu sospiro

E ai Deus se virá cedo

Se vistes meu amadoPor quen ei gran coidado?E ai Deus se virá cedo

Recursos formais

Leixaprén

CANTIGAS DE AMIGO

Seríam’eu na ermida de San Simióne cercáronmi as ondas que grandes son.Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

Estando na ermida, ant´o altare cercáronmi as ondas grandes do mar. Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

E cercáronmi as ondas que grandes son, nen ei i barqueiro nen remador.Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

E cercáronmi as undas do alto mar,non ei i barqueiro nen sei remar.Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

Non ei i barqueiro nen remador,morrerei eu, fremosa, no mar maior.Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

Nen ei i barqueiro nen sei remare morrerei eu, fremosa, no alto mar.Eu atendendo meu amigo,eu atendendo meu amigo.

RimaMacho(versos agudos)

RimaFemia

(vv. graves)

Cobra de 2palvras e

refrán

Talhocon 6

cobras

RefránDe 2

palavras

AA

AA

AA

BB

BB

BB

AA,BB,AA,BB,AA,BBCobras

Alternas

En laranxa aparecen

sinaladas as Cobras

Capdenals

Palabra-rima,Dobre,

MordobreMEENDINHO

CANTIGAS DE AMOR

CANTIGAS DE AMOR

O amor cortésAmbiente cortesánMesuraRecompensa final

e goce amorosoSenhor

aristocráticaTrobador-vasalo

Cançó

O amor cortés

Coita de amorAmor platónicoSenhor

Dama nobreMuller idealizadaXove solteiraTrazos pouco

definidos

A temática

CANTIGAS DE AMOR

Estrofas de catro ou sete versosTipos:

Refrán: normalmente de catro versos e maior influencia da lírica medieval autóctona.

Mestría: normalmente de sete versos e maior influencia da lírica provenzal.

Fiinda: versos de finalización despois da última estrofa.

Dobre: repetición dunha palabra en lugares simétricos da estrofa.

Mordobre: repetición do mesmo lexema con diferentes morfemas.

Recursos formais

CANTIGAS DE AMOR

CANTIGAS DE AMOR

PERO DA PONTE

dobre

mordobre

cantiga de refrán

Se eu podesse desamara quen me sempre desamou,e podess'algun mal buscara quen sempre mal buscou!Assi me vingaria eu, se eu podesse coita dar a quen me sempre coita deu.

Mais sol non posso eu enganar meu coraçon que me enganou,por quanto mi faz desejara quen me nunca desejou.E por esto non dormio eu, porque non poss'eu coita dar a quen me sempre coita deu.

Mais rog'a Deus que desampara quen m'assi desamparouou que podess'eu destorvara quen me sempre destorvou.E logo dormiria eu se eu podesse coita dar a quen me sempre coita deu.

CANTIGAS DE AMOR

Don Dinis de Portugal

coblas de sete versos

(regularidadeestrófica)

isometría(regularidade

métrica)

rima consonante

(regularidadesonora)

cantiga de

mestría

(influxoprovenzal)

Quer´eu en maneira de proençalfazer agora un cantar d´amor,e querrei muit´i loar mia senhora que prez nen fremosura non falnen bondade; e mais vos direi en:Tanto a fez Deus comprida de benQue mais de todalas do mundo val.

Ca mia senhor quiso Deus fazer tal,Quando a fez, que a fez sabedorDe todo ben e de mui grand valorE, con tod´esto e mui comunalAli u debe; er deulhi bon senE desi non lhi fez pouco de benQuando non quis que lh´outra foss´igual.

Ca en mia senhor nunca Deus pos mal,Mas pos i prez e beldad e loorE falar mui ben e riir melhorQue outra molher; e desi é lealMuit´, e por esto non sei oi´eu quenPossa compridamente no seu benFalar, ca non á, tralo seu ben, al.

CANTIGAS DE ESCARNIO

E MALDIZER

Composicións de burla ou sátira.

Documento de valor sociolóxico e lingüístico.

Diversidade temática: Carácter sexual Carácter histórico Sátira de vicios e

costumes Sátira de clases

sociais e oficios.

Temática Diferenzas entre “escarnio” e “maldizer”

Diferenzas entre escarnio e maldizer:Escarnio: crítica

encuberta con palabras de dobre sentido.

Maldizer: crítica directa.

CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDIZER

María Peres, a noosa cruzadaquando veo da terra d'Ultramarassí veo de pardón carregadaque se non podía con ele emerger;mais fúrtanlho cada u vai maer e do pardón ja non lhi ficou nada.

E o pardón é cousa mui preçadae que se devía muit'a guardar;mais ela non á maeta ferradaen que o guarde, nen a pod'aver,ca pois o cadead'en foi perder,sempr'a maeta andou descadeada.

Tal maeta como será guardada,pois rapazes albergan no logar,que non aja seer mui trastornada?Ca, o logar u eles an podernon á pardón que s'i possa asconder,assí saben trastornar a pousada.

E outra cousa vos quero dizer:atal pardón ben se deverá perderca muito foi cousa mal gaada.

fiinda

cantigaatéa

fiinda

sátirade

viciose

costumesde

caráctersexual

CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDIZER

Pero da Ponte

CANTIGAS DE

Santa María

Composicións feitas en loa á Virxe,

son a mostra da vertente relixiosa

desta lírica galego-portuguesa.

427 composicións en honra da Virxe.

Compostos na corte de Afonso X.

Temática Tipos

Narrativas: narran un milagre atribuído á Virxe.

Estrutura:Limiar: indica o milagre que

se vai explicar + refránNó: Presentación do

protagonista e do conflitoFinal: Gabanza á Virxe

Líricas:Intercaladas entre as cantigas

narrativas.Son semellantes ás cantigas

de amor.

Miniatura das Cantigas de Afonso X,

Aprécianse exércitos musulmáns e cristiáns.

CANTIGAS DE Santa María

XÉNEROS MENORES

Pastorela: cantigas nas que a protoganista é unha pastora que recibe os amores dun cabaleiro que a atopa fortuitamente.

Pranto: composición na que o trobador se lamenta da perda dun ser querido.

Tenzón: diálogo entre dous trobadores sobre temas burlescos ou amorosos.

PROSA MEDIEVAL

Traducións de textos doutras linguas.Tres grupos:

Materia de Bretaña:Xosé de ArimateaMerlínA demanda do Santo Graal

Materia de Troia:Crónica TroianaHistoria de Troia

Milagres de Santiago

Fontes…

Material de elaboración propia.Imaxes tiradas da presentación de

Román Landín aloxada no slideshare e de “google images”

Textos tirados da páxina web “son de poetas”

Libro de apoio (Consorcio Editorial)Páxinas: 39-41 e 59-61

textos actuais...Neotrovadorismo (I)

Os espárragos son diuréticosE ti es o amor da miña vidaE ti es o amor da miña vida

Neotrovadorismo (II)(Cantiga de amigo, escarnio e maldicir)Antes eras un colega

pero agorame cago en tu puta madreme cago en tu puta madre

Contrabando de amigo (Fragmento)

Sentada estou na illa de San Simónesperando, meu amigo, ai,

(que volvas do Gran Sol e pola ponte de Rande

(van e veñen sen pararmoitos coches, meu amigo,

(que non veñen do Gran Sol.Mentiches meu amigo,

(mentiches meu amormentira meu amigo,

(ti non fuches ó Gran solcontrabando de tabaco e de drogas

(de drogaramor de batea o que ti

(me queres dar.

Antón Reixa, viva galicia beibe (1994).

Neotrovadorismo (IV)Ondas do mar de Vigose vistes meu amigo:

que marchei.

Colectivo Ronseltz, Unicornio de cenorias que cabalgas os sábados (1994).

Actividades...Continúa a cantiga...

Inventa unha cantiga cunha temática actual, partindo do seguinte verso inicial...Antes eras un colega...

Busca información sobre o Neotrobadorismo.

Ondas do mar de Vigo,

Se vistes meu amigo.

E, ai Deus, se verra cedo!

Ondas do mar levado,

Se vistes meu amado.

E, ai Deus, se verra cedo!