Nafarkaria Eeunkaria

Ostirala, 1997ko urtarrilaren 24a

X

Txistulari anitz eman ditu Berako herriak urteetan zehar.

Berako Txistu Eguna igandean • Igande honetan, hilaren 26an, Txistu Eguna ospatuko dute Be-ran Euskal Herriko Txistulari Elkarteak eta herriko txistulariek an-tolatuta. Txistulari zahar eta gazteen bilgune izanen da herria egun guztian zehar. Omenaldirik ere ez da faltako, Antonio Goia txistulari beratarrak ederki merezitakoa jasoko baitu. Goiari esker, hain

zuzen, Berako dantza eta doinu zahar ugari ailegatu zaigu osoki. Berak eta beste hainbat txistularik hasitako lana, gainera, ez da ezerezean gelditu; alderantziz, jarraipen ederra izan du. Horri esker, txistu eskola eta txistulari talde handi eta ona du Berako herriak. Guztiak izanen dira Berako Txistu Egune^o protagonista. •

Metropoli forala FELIPE RIUS

Liburu bat patrikan Ruandan hil dituzten kooperanteetako batek Walt VVhitmanen poesia liburu bat eramaten omen zuen toki guztie-tara. Emakume hark bertsoen bote-rean sinesten zuen, dudarik gabe, ba-zekien egoerarik zailenean ere olerki baten edertasunak salba gaitzakeela, nahiz eta, tamalez, gorputz baten kon-tra botatako balak ezin geldiarazi. Ha-maika heriotza ikusi ondoren, ehunda-ka zauri sendatu ondoren, erizaina bazter batean eseriko zen iluntzean eta atseginez irakurriko zituen berriro, ozenki agian, natura eta gizakiari bu-ruzko gogoetak, seguru aski buruz ezagutuko zituen poema asko eta be-harbada behin baino gehiagotan saia-tuko zen hutu nahiz tutsi bati zati txiki-ren bat itzultzen. Hainbestetan iraku-rrita, liburua guztiz zahartuta egonen

zen, gure patrikan eta gogoan luzez eramaten ditugun orrialde guztiak be-zalaxe. Hala ere, horiexek izaten dira gehien maite ditugun objetuak, txundi-turik utzi gintuen poema liburu hura, penak ahantzarazten dizkigun biniloz-ko disko zaharra edo aspaldian urra-tutako galtza bakeroak. Inoiz ez zaigu bururatuko liburuaren edizio berria erostea, diskoa CD formatoan esku-ratzea edo b'akeroak konpontzea, trai-zio txiki bat izanen litzateke, eta eri-zainarentzat ere liburua VVhitmanen poesia batzuk baino askoz gehiago izanen zen, talisman baten moduko zerbait, baina horrelako talismanek ez dute babes handirik ematen basake-riaren aurrean, eta eskuetan kalashni-kov bat daramaten gehienek ez dakite deus poesiaren indarraz. Nazioarteko

bileretan agintariek oreka geopoliti-koaz hitz egiten zuten bitartean, esta-tuek eta merkatariek armen negozioa-ren etekinak aztertzen zituzten bitar-tean, erizain batek dena ematen zuen deus ez dutenen alde eta iluntzean, nekatuta, dispentsario txiki bateko sarreran esertzen zen poeta iparrame-rikarbaten hitzakerrezitatzeko. Komu-nikabideak berriro hasi dira dagoeneko ahantzirik zituzten Afrikako gatazkez mintzatzen, analisi sakonak irakur dai-tezke egunkarietan eta politikoek koo-peranteeft lana goraipatu dute. Nik VValt VVhitmanen liburu zahar bat hartu dut apaletik, poema batzuk irakurri di-tut erizain ezezagun baten omenez eta lurperatzen dutenean bere liburua pa-trikan eramanen ote duen galdetu diot nire buruari. X

Nafarkaria OSTIRALA,

URTARRILAK

GUREAUKERAK

KONTZERTUAK

Iruñea: Oskorri taldeak bere 25. urteurrena dela eta kontzertua eskatniko du gaur, hilak 24, arratsaldeko 20:00etan eta gaue-ko 22:30etan, Gaiarre antzokian. Oskorriko musikarien alboan Kepa Junkera soinu jolea eta Kukubiltxoko aktoreak ariko di-ra. Sarrerak 500 pezetan (60 li-bera) izanen dira salgai.

Gares: Godfathers taldeak kon-tzertua eskainiko du gaur, hilak 24, Gares aretoan, gaueko 23:00etatik aurrera. Sarrerak 1.000 pezetan (40 libera) izanen dira salgai.

Lesaka: Montes Blancos mariachi orkestra herriko pilotalekuan ariko da bihar, hilak 25, gaueko 23:00etatik aitzina, Tantirumai-ru ikastolaren eskutik. Sarrerak 1.000 pezetan (40 libera) izanen dira salgai.

Zubiri: Bihar, hilak 25, gaueko 01:00etatik aurrera, Joselu Anaiak taldeak kontzertua es-kainiko du Gau Txori aretoan.

ERAKUSKETAK

Lizarra: Arabako Arte Eder mu-seoko arte garaikidearen bildu-ma Gustavo de Maeztu museoan ikusgai izanen da urtarrilaren 16ra arte.

Zangoza: Nafarroako %0,7aren aldeko plataformaren eskutik, Jar ezazu. martxan zure elkarta-suna ikusgai izanen da Kultur Etxean hilaren 30era arte.

Tafalla: Andres Indurain, Josetxo Loriente eta Jose Antonio Perez argazkilarien lanak ikusgai iza-nen dira hilaren 29ra arte herriko Kultur Etxean.

BESTELAKOAK

Barañain: IKAko Sahats euskal-tegian hiruhilabeteko berriari be-gira izena emateko epea hilaren 31 arte izanen da zabalik, ordu-tegi eta urrats guztietan. Infor-mazio gehiago jasotzeko deitu 18 83 25 telefonora.

Lizarra: Udaleko Gazteria Batzor-deak bere logotipoa hautatzeko lehiaketara deitu du. Horretan parte hartzeko bete beharreko baldintza bakarra 30 urte baino gutxiago izatea da. Logotipoak aurkezteko epea hilaren 30ean amaituko da. Informazio gehiago behar izatekotan deitu 54 82 24 telefonora.

Zangoza: Zangozan %0,7... ^Coo-peracion al desarrollo? leloarekin mahai-ingurua eginen dute gaur, hilak 24, arratsaldeko 20:00-etan, Kultur Etxean. Horretan Mario Gaviria soziologoak, Joa-quin Grau Gizarte Ongizate zine-gotziak, Fermin Ezkieta Mugarik Gabe GKEko kideak eta Ubaldo Gonzalez %0,7 Plataformako ki-deak parte hartuko dute.

n a f a r k r o n i k a

Alberto Barandiaran

Antzoki bat Els Joglarsentzat, mesedez

Ez dakit ze gogo gelditu zaien Els Joglar-seko aktoreei Iruñetik alde egin ondo-ren, kontuan harturik astearteko ema-naldian ari ziren bitartean lapurrak ka-merinoan sartu eta han zegoen guztia ostu zietela. Pentsatzekoa da taldearen

zale gisa sartuko zirela antzokira, alegia harra-patuz gero esango zutela euren idoloak agur-tzera joan zirela. Ez dakit, halaber, ze gogo geldituko zitzaien konturatu orduko zaintzai-lerik ez izateaz gainera egoera penagarriko antzoki batean egin behar zutela lan, komune-tako kiratsa eszenatokian ere aditu daitekeen toki batean ia lau ordu egotera behartuta zeu-dela.

Javier Pascal kultura zinegotziordea desenku-satu egin zen ikuskizunaren aurkezpenean, beti egiten ohi duen gisara: ez zela haiek merezi zutena, erakutsi duten profesionaltasunari es-ker gaindituko zirela traba guztiak... Baina ba-da garaia benetako konponbidea eman diezaio-

ten gaiari, adibide asko eta onartezinak baitira oso maila altuko taldeek horrelako trantzeak jasan behar iza dituztenekoak.

Taldeak, gainera, merezi zuen. Gaur egun Iruñera etor daitekeen ikuskizun erakargarrie-netako bat da katalanena, eta ez da dudarik bete-betean asmatu dutela Pujolen eta, oro har, kataluniartasunaren satira honekin. 35 urte daramatzate eszenatokietan, agintariak, eliza, armada, eta boterearen kutsua duen oro izan dute kritika zorrotzaren ikusmiran, baina euren inguruko errealitateari erreparatu diotelarik jo dute antzerki kritikoaren goia. Oraindik gogo-ratzen dute askok Barcelona futbol taldeaz te-lebistarako egin zuten emanaldi laburtxoa, edo Los virtuosos de Fontaineblau lanean espainar-tasunaren betiko topikoei atera zizkieten txin-partak.

Horrelako ikuskizunak maizago, eta, batez ere, dotoreago ikusi ahal izateko, ezinbesteko da azpiegitura duina.

asteko pertsonaiak

Juan Cruz Alli CDNko presidentea

• Nafarroako erdi aldean bezala, CDN-n ere ekaitza handi samarra izan da, eta J u a n Cruz Alli ur uherretan leporaino murgilduta ibili da azken egunotan. Joan den ostiralean, alderdiko Kontseiluak ezohiko bilkura egin zuen. Kontseiluko 54 kideek Alliren alde egin zuten, eta azken asteotan Allirekin kritiko izandako Batzorde Eragileko hamar kideetatik zazpi kargutik kendu zituzten. Horren ondorioz, CDNko hainbat militante alderdia uzten ari dira. Kanporatutakoaren arabera, gertatu dena Allik zuzendutako garbiketa izan da. Alliren ustez, berriz, Batzorde Eragileko zapzi kideak kargutik kendu zituzten lan gutxi egiten zutelako, eta UP-Nrekin harremanetan zeudelako. Ekaitza, momentuz, ez da baretu.

Dora Salazar Eskultorea

• Zarauzko Itsas Pasealekurako Eskultura Saria irabazi egin du Dora Salazar artista altsasuarrak, Seria estructuraforma proiektuari esker. Obra metalezko hiru piezaz osaturik dago. Salazarrek berak honela azaldu zuen bere lana: «Non jarriko zituzten kontuan hartuz, garrantzir tsua iruditu zitzaidan ibilbidearen ideia. Itsasoa hain indartsua da, eta espazio zabalaren beharra hain duzu handia, logikoena zen gizakiaren tamainari lotutako piezak izatea». Zarauzko Udalak eta Espainiako In-gurugiro Ministerioko Kostetako Zuzendaritza Nagusiak 4 milioi pezeta (160.000 libera) emanen dizkiote Salazarri. Horretaz gain, bere eskul-turak Zarauzko Pasalekuan jarriko dituzte».

ah aztugah e!

IKASTAROAK GAZTETXEAN

Iruñea: Otsailerako ikastaro andana antolatu du Iruñeko San Agustin kaleko Euskal Jai gaz-tetxeak. Heldu den hilabetean areto dantzak, euskal dantzak, bertsogintza, txalaparta eta an-tzerkia ikasi ahal izanen dira pi-lotaleku ohian. Areto dantza ikastaroa astelehenetan izanen da, arratsaldeko 18:00etatik 20:00etara. Horretan parte har-tuko dutenek bilera eginen dute heldu den astelehenean, hilak 27, arratsaldeko 19:00etan gaz-tetxean bertan, ikastaroaren nondik norakoen berri jasotzeko. Euskal dantza ikastaroa asteaz-kenetan izanen da, 18:30etatik 20:00etara. Horren gora-beherez mintzatzeko datorren astelehe-nean, hilak 27, bilera eginen dute arratsaldeko 19:00etan. Bertso eskola zein egunetan eginen duten erabakitzeko bilera egin zuten atzo ilunabarrean, baina lerrook idatzeko tenorean artean ez zegoen hartutako erabakiaren berririk. Dena dela, bertso esko-lan parte hartu nahi dutenek gaztetxean bertan jaso dezakete informazioa. Txalaparta eta an-tzerki ikastaroak urrian hasi zi-ren; astearte eta ostegunetan egiten dituzte.

adi!

Euskalerria Irratia FM 91,4

Egunero astelehenetik ostiralera, Zokobetailu goizeko lO.OOetatik ll.OOetara.

Xorroxin Irratia FM 107,5

Egunero 20.00etatik 22.00etara Karakola segi hola gazteendako

Aralar Irratia FM 106,2

Astean zehar 13.30etatik 14.00etara, bertako bizilagun eta pertsonaia ospetsuei elkarrizke-tak.

Irati Irratia FM 107.7n eta 103.8n

Ostiralero Txirristi-Mirristi hau-rrentzako saioa 12.30etan.

2 4

Nafarkaria OSTIRAU,

UflTARRILAK

Leitza

Mozorro egunak abian Gaur hasi eta asteartera hitartean iraungo dute herriko inauteriek aurten

asi dira Nafarroako herrietan barrena

aurtengo inauteriak. Aste-buru honetan, leitzarrek izanen dute mozorro egu-nekin gozatzeko parada. Gaur bertan hasiko dira aurtengo ekitaldiak eta da-torren asteartera arte iraungo dute. Urtero beza-la, puska biltzea izanen da inauterietako protagonista nagusia. Herriko auzoetan barna ibiliko dira gazteak.

E r r e d a k z i o a / Iruñea

POLIKI, Nafarroako herri guztie-tara ailegatzen ari dira inaute-r iak , mozor ro e g u n be rez iak . Gaur has i eta as tear tera bitar-t e a n , l e i t z a r r e k i z a n e n d u t e a t s a u r e t z e k o n a h i k o a a u k e r a . Egun h a u e t a n ekitaldi ugari iza-nen dira herriko taldeek antola-tu ta .

G a u r , h a s t e k o , I ñ u r r a t e g i anaiek azken espedizioen ema-naldia eskainiko dute zineman, IKAk, Aurrrera Kultur Elkarteak eta Euska ra Zerbitzuak anfola-tuta . Baina inauterietako berez-ko ekitaldiak bihar hasiko dira. Arratsaldeko hi ru eta erdietan, Leitzako gazteak herr ian ba rna aterako dira eskean. Gau par-tean, berriz, bederatzi eta erdie-tan, a t saure afaria izanen da Gazta Asanbladaren eskutik.

Igandean pilota par t iduak iza-nen dira, Aurrrerako Pilota Es-kolak antolatuta . Leitzarrak az-peitiarren kontra ariko dira. On-doren, arratsaldeko ordu bi eta erdietan, bazkaria eginen dute Pilota Eskolako haurrek . Kirolaz gain, izanen da besterik Leitzan

Mozorrotzeko aukera anitz izanen dute leitzarrek datozen egunetan. A R T X I B O K O A

igandean. Aurten, ha in zuzen, le i tzar ren a r t eko k a n t a sa ioa antolatu du IKAk. Antolatzaileek jendearen partehartzea eskatu dute, jende nahikoa ez badago ber tan behera geldituko baita kan ta saioa.

Arratsaldeko zortzietan, mas-karada eginen dute Torrea Ba-tzordeak eta Aurrera Kultur Tal-deak antolatua. Kanta saioa ber-tan behera gelditzen bada, zaz-pietan izanen da maskarada . Arratsaldean eta gau partean, E tzak i t t a ldeak a l a i t uko d i tu bazterrak. Egun osoan, Esko-ziako The Facking Story txaranga

izanen da herrian. Asteiehenean eskean aterako

dira herriko gazteak, goizeko be-deratzietan. Sakulu, Erreka, Ar-kiskil eta Gorriztaran auzoetan bar rena ibiliko dira. Bueltatzean, bazkaria eginen dute Aurrera el-kar tean. Haurrentzako ekitaldi-rik ere izanen da. Arratsaldeko lauretatik aurrera, ha in zuzen, parke mugikorra jarriko dute pi-lotalekuan, Kultur Taldeak an-tolatuta. Gau partean, Amaia eta Kristina trikitilariek jarriko dute mus ika Leitzako bazterretan.

Asteartea izanen da aur tengo azken mozorro eguna. Goizeko

bederatzi eta erdietan, Erasotera j o a n e n d i r a g a z t e a k e s k e a n . Eguerdian, hamabi eta erdietan, umeen kalejira izanen da, eta arratsaldeko hiruretan, berriz, bazkaria eginen dute. Ordu be-rean, h a u r r e n txanda izanen da berriro, eta a t sau re tu t a ibiliko dira plazan, txarangaren lagun-tzaz. Ondoren, txokolate ja tea eta bonba japoniar rak egonen dira beraientzat.

Azkenik, arratsaldeko zazpi eta erdietatik gaueko hamarre ta ra , eta hamaika eta erdietatik goi-z a l d e r a a r t e , E t z a k i t t a l d e a k alaituko du giroa. X

Lizarra

Europako laguntza jaso du Txiki Merced taldeak k' Herriko Merced auzoan egiten dute lan kideek

E r r e d a k z i o a / Iruñea

LIZARRAKO Txiki Merced gazte taldeari 860.000 pezetako di-rulaguntza eman dio Gazteak Europarekin programa europa-rrak. Taldea bederatzi bolunta-riok osatzen dute gaur egun, eta, batez ere, Lizarrako Merced auzoko biztanleekin egiten dute lan. J a so berri du ten dirulagun- . tzari esker, euren lanarekin ja-rraitzeko aukera izanen dute. Orain lau ur te sortu zen elkarte honek Merced auzoko ijitoei laguntza ematea du helburu.

E u r o p a t i k j a s o t a k o d i ru la -guntza, dena den, ez da Liza-rrako taldeak jaso duen baka-rra, Merced auzoan garatuko

du ten proiektuak Nafarroako G o b e r n u a r e n e t a L i z a r r a k o Udalaren laguntza ere izan bai-tu. Txiki Merced taldeak abian jarriko duen proiektua Merced auzoko gazteei dago zuzendua batez ere. Boluntarioek Merced auzoko hiru eta hamalau urte bitarteko haurrekin egiten dute lan. Astean bi tan egoten dira haiekin, Solipen ijito elkarteak utzitako etxean. «Gazteak moti-batzea da gure helburua», aipa-tu dute. Europako laguntzari esker, ekitaldi berriak jarriko dituzte abian. Besteak beste, aldizkari bat kaleratzeko asmoa du Txiki Merced taldeak. An-tzerkia eta eskulan tailerrak ere mar txan jarriko dituzte. X

Tutera

Ipuin lehiaketa antolatu du Castel Ruiz zentroak MMartxoaren 12an bukatuko da aurkezteko epea

E r r e d a k z i o a / Iruñea

TUTERAKO Castel Ruiz ku l tur zentroak Tuterako Hiria Haur eta Gazteentzako Ipuin Lehia-keta antolatu du bederatziga-rrenez, eta parte hartzeko deia zabaldu die j ada Tuterako ha-maika eta hemezortzi ur te bi-tarteko gaztetxoei. Nahi du ten gaiari buruzko ipuinak idatzi ahal izanen dituzte.

Aurtengo lehiaketan lau ka-tegoria bereizi dituzte antola-tzaileek. Lehenengoan hamaika eta hamabi urteko neska-mut i -lek ha r tu ahal izanen dute par-te, bigarrenean hamah i ru eta hamalau urtekoek, hirugarre-nean hamabos t eta hamase i ur-

tekoek, eta laugarrenean, aizke-nik, hamazazpi eta hemezortzi u r t e k o e k . P a r t e h a r t z a i l e e k martxoaren 14ko arratsaldeko ordu biak baino lehenago aur-keztu beharko dituzte lanak Cas te l Ruiz k u l t u r zen t roko egoitzan ber tan.

Kategoria bakoitzeko bi ira-bazle aurkera tuko dituzte epai-mahaiko kideek. Antolatzaileek jaki tera eman dutenez, ipuin sar i tuak aurtengo Liburuaren Azokarekin ba tera kaleratuko du ten argitalpenean agertuko dituzte. Epaimahaiak apirilaren 18an jakinaraziko du erabakia, eta o rduan jakingo da kategoria bakoitzeko irabazleak nor di-ren. X

Sakana

'Euskara denon esku' kanpaina jarri du abian Sakanako Mankomunitateak g Elkarteetan euskara

indartzeko asmoz eta Siadecoren laguntzarekin

E r r e d a k z i o a / Iruñea

SAKANAKO M a n k o m u n i t a -teak, Siadecoren laguntzaz, Sakanako elkarteetan eta es-kola orduetatik kanpoko jar-dueretan euskara bultzatzeko e g i t a s m o a j a r r i du a b i a n , Euskara denon esku leloare-kin. Lan esparruar i dagokio-nez, i rakaskuntzaren alorre-ko erakundeak, elkarteak eta udalek antola tutako ekital-diak uki tuko ditu proiektuak, ha l a nola hau r t za indeg i ak , ikastetxe eta ikastolak, musi-ka eskolak, euskaltegi eta akademiak, kirol, ku l tur eta m u s i k a e l k a r t e a k , g i za r t e mugimenduak eta abar. Talde horiekin guztiekin eginen du lan Sakanako Mankomuni-ta teak bere egitasmoa aurrera atera ahal izateko.

E g i t a s m o a r e n h e l b u r u a S a k a n a n euskara ren bultza-tzea da, oro har , bai ta irakas-kuntzaren alorrean euskara-ren alde egiten ari den lana indartzea ere, elkarteen eta eskola o r d u e t a t i k k a n p o k o ja rdueren bidez. Horretarako, egitasmoaren inguruan guz-tien inplikazioa lortu nah i dute antolatzaileek. Halaber, oztopoak eta behar rak zein-tzuk diren jak in nah i dute egitasmoaren bidez, euska-raren egoerari bu ruz ahalik eta da tu zehatzenak lortzeko. Xedea e rakunde edo elkarte bakoitzean euskara a rdura-d u n ba t izendatzea da, eta e u s k a r a r e n e z a g u p e n e t a e rab i lpenaren hobekun tza r i b e g i r a h e l b u r u z e h a t z a k onartzea.

Hori guztia lortzeko, elkarte eta e rakunde guztiak bisita-t u k o di tuzte , eg i t a smoa ren berri emateko, euskara ar-d u r a d u n a k izendatzeko eta hf tzarmenak sinatzeko. Hi-t za rmene i dagokienez , era-kunde bakoitzaren konpro-mezuaren mailaketa egingo dute. Lehenengo maiian, age-r iko e l e m e n t u e t a n e u s k a r a gutxienez erdararen maila be-rean erabiliko du tenak ego-nen dira; bigarrenean, eus-kararen erabilpenari ba rae nahiz kanpo har remane ta ra -ko bideak zabalduko dizkio-t e n a k ; e t a h i r u g a r r e n e a n , barne nahiz kanpoko funtzio-n a m e n d u nagusia euskaraz eginen dutenak. Oinarrizko konpromezu horiek elkarte edo e rakunde bakoitzaren fi-txan zehaztuko dira, gero se-gimendua egin ahal izateko.

D a t u a k e ta h i t z a r m e n a k lortuta, Siadecok aurrera be-gira ja r ra i tu beharreko lan ardatzak zehaztuko ditu. Sa-kanako elkarteekin harrema-ne tan jartzeko hil honen bu-kaera eta otsail osoa erabiliko dute antoiatzaileek. X

2 4

Nafarkaria OSTIRAU,

UflTARRILAK

Berako txistularien jaia igandean

Berako txistulariek eta dantzariek harreman estua izan dute beti. J O N A B R I L

Txistulari zahar eta gazteen bilkura Txistu Eguna dela eta, jende anitz hurbilduko da igande honetan Bera aldera

O uskal Herriko Txistulari Elkarteak argitaratzen duen 'Txistulari' aldizkariaren azken alean Nafarroako hainbat lan O bildu dira. Tartean, berreskuratutako obrarik ere bada, etahori ospatzeko etajendearen aitzinean lan hau aurkezteko besta eguna antolatu dute Berako txistulari gazteek eta elkarteak iganderako.

Jon Abril / Bera

BERAKO lehenagoko eta oraingo txistulariak elkartzeko he lburua du igandean egingo den Txistu Egunak. Baina horretaz gain, bertze asmorik ere badu te anto-latzaileek. Txistulari aldizariak Berako Besta Berri edo Korpus egunean jotzen diren doinuak bildu, moldatu eta argi taratu di-tu bere azken alean.

Aitzakia horrekin, eta aldizka-ria Berako herriari aurkezteko asmoarekin egitarau xumea bai-na polita antolatu dute igande-rako. Eguerdiko hamabietan, Be-rako Udalak ongi etorria egingo die herriko etxean ha inbat era-kunde eta laguni. Bertan izango dira Mikel Aranburu Euskal He-r r iko Tx is tu la r i E i k a r t e k o le-hendakar ia , Alex Iribar zuzen-dariordea eta Rikardo Madina-bei t ia Nafa r roako o rdezkar ia ; Antonio Goia, Berako doinuak bildu eta t ranskr ibatu zituena; Tomas Yerro, Principe de Viana e r a k u n d e k o z u z e n d a r i a ; e t a Manuel Iriarte, Berako alkatea. Ondoren, Herriko Etxeko plazan b i l d u k o d i r a a n t z i n a k o ze in oraingo txistulariak, eta Kultur Etxerako bidean Besta Berrian zein Berako bes te tan jotzen diren alkate soinuak joko dituzte.

Kultur Etxean ospatuko da ekitaldi nagusia. Bertan, Korpus eguna antzeztuko dute. «Pedro Etxenike tx i s tu la r i b e r a t a r r a k 1 9 3 3 a n Txistulari a ld izkar ian Korpus eguna nola ospatzen zen idatzi zuen. testu hori oinarri

h a r t u r i k , a n t z e z p e n t t ik i b a t egingo dugu. Guztia egun horren gisan girotua egongo da», azaldu du Eneritz Mitxelenak, Berako txistulari eta antolatzaileetako batek. Aldi berean, Antonio Goia-ri omenaldia eskainiko zaio. An-tonio Goiak lan handia egin zuen berez Berakoak ziren doinuak biltzen eta idazten. «Beran gorde diren txistu doinu guztiak gizon honi esker izan da, berak molda-

Dantzaria egun garrantzitsuenetan laguntzeko txistulariak ez dira inoiz falta izan Beran. JON ABRIL J I

tu zituelako eta par t i tu ra tan ja-rri. Bestetan eta Korpus egunean jotzen diren alkate soinuak, Kor-p u s eguneko zortzikoa eta Be-rako makila-dantzak berak bildu zituen, eta azken horien gainean marrazki ttiki ba tzuk egin zituen, dantzariek eta txistulariek jakin

zezaten mugimendu bakoitzari zer nota zegokion», argitu du Iñaki Irazokik, antolatzen ibili den bertze gazteetako batek.

Ek i t a ld i an b e r t a n , Teodosio Aldabe t x i s t u l a r i b e r a t a r r a k idatzitako minueto ba t joko dute txistulari gazteek. Minueto h a u Txistulari Elkarteak ber resku-ra tu eta moldatu berri du eta desagertu zenetik lehendabiziko aldiz joko da jendearen aitzinean.

Harmoniza tu r ik a r g i t a r a t u du Aldaberen kan tu h a u Txistulari aldizkariak.

Kultur Etxean antzeztuko dena Besta Berri egunean txistulariek egiten du tena izanen da gutti g o r a - b e h e r a . E g u n h o r r e t a k o ohituren arabera, txistulariek,

edozein bes ta dela ere, goizean goiz egiten du ten ibilbidean Be-rako zortzikoa jotzen dute . Ile-kueta t ik hasi , Altzate kalearen b a r r e n a U d a l e t x e p l a z a r a i n o joa ten dira.

Kultur Etxea egun hor re tan Legia eta Altzate karr ikak apain-tzen diren bezalaxe apa induko dute igandean, lore, iratze eta bertzelakoekin. Txistulariei egun horretako hamaike takoa Iriartea

etxean eskaintzen zaie, eta igan-dean ere ber tako kideek bana -tuko dute luntxa.

Igandeko ospakizuna bukatze-ko, Gure Txokoa Elkar tean bildu-ko dira guztiak bazkaltzera, le-hengo eta oraingo txistulariak eta bes t an par te ha r tuko du tenak .

Eneritz Mitxelena: «Denek hagitz ongi hartu gaituzte

euren etxeetan, Txistu Egunaren ideia asko gustatu

zaielako»

Iñaki Irazoki: «Ez zaigu iruditzen kontuan hartzen ez

gaituztenik; alderantziz, gero eta garrantzi handiagoa

ematen digute»

Txistulariak, gero eta garrantzitsuagoak • E z d a B e s t a Berri egunekoa, ha la ere, Beran txistulariek jotzen du ten egun bakar ra . Egun garrantz i t sua da h a u ezbairik gabe txistularien-tzat, ba ina herriko bes te tan ere her r ian zein baserr ie tan ibiltzen dira jotzen, alkate soinua. Badira ere bertzelako ospakizunak eu-ren presentzia somatzen dena. Olentzeroan eta Diostesalbean, Gabonetan, euren laguntzarekin kanta tzen dute herr i tarrek kalez kale.

Zenbaitetan, hala ere, txistu-larien lana ez da gehiegi esker-tzen eta hori frogatu ahal izan d u t e e g u n o t a n an to la tza i leek . «Denek hagitz ongi h a r t u gaituzte euren etxeetan, ideia anitz gus-ta tu zaie eta gaur zabalduko den erakusketarako argazkiak utziko zizkigutela erran ziguten. Argaz-kiak bilatzen has i eta soilik dan-tzariei a tera izan dietela ohar tu dira franko, edo gu gut t i tan agertzen ginela», azaldu du umo-re tsu Eneritzek. «Guri, ha la ere, ez zaigu iruditzen k o n t u a n har -tzen ez gaituztenik, alderantziz, gero e ta g a r r a n t z i h a n d i a g o a ematen ote zaion gaude», erants i du Iñakik.

Abenduan ekin zioten bes ta egun h a u prestatzeari , eta iehen-bizikoa lehen garai bateko eta o ra ingo t x i s t u l a r i e n z e r r e n d a osatzea izan zen. Hainbat jende-ren txistu irakasle izan den Iosu G o i a r e n g a n a jo z u t e n . «Bere ikasleak izandakoak jarr i zi tuen zerrenda ba t ean eta argazkietan begiratuz osatzen joan ginen. Etxez etxe ibili ginen jendea ani-matzen eta guztiek eman ziguten eurekin txistua jo zu tenen berri», argitu du Iñakik.

Guztira 60 ba t txistularik osa-tu zerrenda lortu dute . «Bazkari-tara erdiak baino gehiago anima-tu dira, 40 ba t inguru», azaldu du, «jotzera, aldiz, guttixeago; anitzek aspaldi ez dutelako txis-t u a jo , b e r t z e b a t z u e i j o t z e a ahantzi egin zaielako eta bada lotsa ematen dionik ere».

Hurrengo u r tee tan egun h a u egingo du ten ez dakite antola-tzaileek, Txistulari aldizkarikoa aitzakiatzat h a r t u t a egin baitute, Antonio Goia omentzeko aprobe-txatuz eta Teodosio Aldaberen lana ezagutzera emateko. Behar-bada, Euska l Herriko Txistulari E l k a r t e a k a u r t e n N a f a r r o a n ' egingo d u e n eki ta ld i b a k a r r a izango da, eta be r tan bilduko dira lurralde guztietako "partaideak. Igandean, beraz, Beran txistua-ren doinura dantzatzeko para-darik ez da falta izanen.

2 4

Nafarkaria OSTIRAU,

UflTARRILAK

Berako txistularien jaia igandean

Galdu ez den ondarea Herñko txistulari zaharren ohiturak eta lanak zaintzeko prest da Berako belaunaldi gaztea

Edurne Elizondo / Bera

BERAKO txistularien historiak izen handiak utzi ditu. Horien artean garrantzitsuenetakoa da aipatu Antonio Goia Iraolarena, txistulari eta dantza-maisu be-ratarrarena. Berako partitura eta dantza zaharrak jasotzeko eta zabaltzeko lan handia egin zuen, eta berak idatzita utzitako lanei esker, galduta ziren horietako asko berreskuratu ahal izan di-tuzte bere ondorengo txistulari eta dantzariek.

Antonio Goia bere osabak be-zala, haren bideari jarraikiz, Be-rako dantza eta doinuak berres-kuratzeko lan handia egin du Iosu Goiak ere. Berari eta bera-rekin ikasitako beste beratar ba-tzuei esker, dozenaka haur eta gaztetxo ari da egun txistua jo-tzen eta ikasten Beran. Azken aldian, Musika Eskolako irakas-leek dute txistuaren irakaskun-tzaren ardura. Eta Iosu Goiak azpimarra tu duenez, «Berako txis tuaren inguruko ohi turak ezagutzen eta zaintzen ahale-gindu dira beti, zorionez».

Elkarri erakutsi, ez galtzeko • Iosu Goiarekin batera, Berako bes te garaie tako txis tular iak ekarri ditugu gogora, tartean Pe-dro Etxenike ezaguna. Berako Herriko Etxeko txistulari ofiziala izan zen, baina Espainiako gerra zibila piztean alde egin zuen. On-doren, Donostia izan zuen bizi-leku. Urtero, baina, Korpus egu-nean itzultzen zen Berara, bere txistu maitea jotzera.

Berako Herriko Etxeko txistu-lari izan zenean berak jaso zituen hainbat doinutako partitura guz-tiak, baina Berako herriak eman dituen beste txistulari batzuek gogoratu dutenez, «ez zuen oso gogoko horiek banatzea». Jose Mari Gainzaren hitzak dira ho-riek. Dena den, Etxenikek berak eskuz idatzitako hiru partitura gordetzen ditu Gainzak oraindik, Erreberentzia, Bordon dantza eta Berako alkate soinua, alegia. Beste askok bezala, Antonio Goiak utzitako partituren bidez ikasi zituen Berako makila-dan-tzak, eta dantzen bidez, txistua.

«1950. u r t ean hasi nintzen txistua jotzen, 19 urte nituela. Orduan, dena galduta zegoen», gogoratu du Gainzak. Josetxo Azkonarekin batera , Santiago Irigoien txistulari lesakarraren eskutik ikasi zuen Jose Mari Gainzak eta 25 urtez jo zuen txistua Berako jai egun garran-tzitsuenetan, Korpus eta San Es-teban egunetan, batez ere. Etxe-nikek gordetakoak ezezik, beste hainbat partitura ere bildu zi-tuen garai hartan Gainzak, An-tonio Goiaren eskutik, eta baita Ignacio Larramendi txistularia-ren eskutik ere.

Beran ez da inoiz herriko doi-nuak kalera ateratzeko eta he-rriko dantzariak laguntzeko txis-tularirik falta izan. Hori lortzea, dena den, zailagoa izan da ba-tzuetan. Jose Mari Gainza, adi-

bidez, Berako txistulari bakane-takoa izan zen garai batean. Baina bere ondotik ere hartu zuten beste beratar batzuek txis-tuaren lekukoa.

Juan Ignacio Oiarzabal eta J u a n i t o Matxakok, adibidez, Gainzaren ikasle izan ziren, orain hogeita bost bat urte. «Ordukoa ez zen inolaz ere oraingoa beza-lakoa. Entzunez ikasten genuen eta solfeo pixka bat besterik ez genekien. Orain, Musika Eskola dago eta txistulari talde hagitz polita eta ona». Oiarzabalek, de-na den, urte eta urteetan zehar hainbat eta hainbat txistularik

egindako lana goraipatu du, «beti egon baita norbait besteei era-kusteko prest. Horri esker, eta irakasteko eta ikasteko prest zegoen jendea egon delako beti, gure herriko ohitura anitz ez da galdu».

Gazteak jarraitzeko prest • Berako txistularien ka-tean Musika Eskolako ikasleak dira azken katebegia. Horien aurretik, Musika Eskola bera sortu aurretik, Iosu Goiak eta Marta Irazokik egindako lana ezin da ahaztu, Berako ikastolan eskaini tako ikas taroen bidez

txistuzale asko sortu baita Be-ran, orain eskolan direnak.

Beratarrak ez dira Berako txis-tulari gazteen kalitatea nabar-mentzen duten bakarrak. Ricar-do Madinabeitia Euskal Herriko Txistularien Elkarteko kideak ere gazteon gaitasuna goraipa-tu du. «Txistulari eskola garran-tzitsua dago. Iazko txistularien txapelketan, adibidez, 16 urtetik beherakoen Iruñeko finalean, be-ratarrak izan ziren lehenengo lau sai lkatuak», azp imarra tu du.

Berako txistularien azken be-launaldi honek, gainera, ez du

iraganarekin duen lotura galdu nahi . Iñigo Villanuevarentzat, adibidez, «lehengoa eta oraingoa lotzeko» bide aproposa da igan-deko jaia. Antonio Irigoien txis-tulariak jasoko duen omenaldia ere gazteon ideia da neurri ba-tean. «Iaz ezagutu genuen, San-ferminetan Iruñera jotzera joan ginenean Iosurekin. Bere garaiko istorio asko kontatu zigun, ar-gazkiak erakutsi zizkigun eta hainbat doinu abestu ere bai. Hagitz ederra izan zen, hagitz hunkigarria, bai guretzat bai be-rarentzat», gogoratu du Mikel Te-lletxeak.

Txistulari Jaldeko gazte batzuk ageri dira argazkian, Musika Eskolaren atarian. J O N A B R I L

• Iñaki Irazoki • Txistularia

«Aukera ugari eskaintzen du txistuak» Hamasei urtetik azpikoen

Euskal Herriko Txistulari

Txapelketa irabazi zuen iazko

maiatzean Iñaki Irazoki

beratarrak. Orain zortzi urte,

zortzi urte zituela, ekin zion

txistua jotzeari. Berako beste

txistulari gazteak bezala, lñaki

igandeko besta ahalik eta

hoberen ateratzeko lanean ibili

da azken asteetan. Gurekin hitz

egiteko, baina, aurkitu du

tarterik.

• Txapeldun izan ondoren, ber-din ikusten al duzu orain txis-tua? Ez al da musika tresna mugatua? Nik uste dut ezetz, aukera ugari

eskaintzen duen musika tresna dela iruditzen zait. Konbinazio

anitz dira posible: tronpetekin, abesbatzekin, pianoarekin... eta, gainera, besta giroan ere hagitz baliagarria da.

• Zein lan egiten ari da bertze musika tresnekin trebatzeko? Nagusiki tronpetarekin egin da,

baina bertze mota bateko musika tresnekin ere gero eta gehiago lantzen da, batez ere txistua lehen baino afinatuagoa dagoelako, eta horrek gainerako musika tres-nekin nahastea errazten du.

• Zein asmo dituzu txistuarekin jarraitzeko? Txistua utzi, ez dut utziko. Ahal

dudan neurrian aitzinera segitu-ko dut,- mantsoagoa izan behar badu mantsoago, baina segitu egingo dut. Bosgarren mailan na-go eta zortzi dira guztira; beraz, hainbertze ere ez da falta!

• Eta talde edo orkestra handi batean sartzea? Momentuz Berako txistulari

taldean, dantzariekin, abesba-tzarekin... ongi nabil. Gure irtee-rak ere baditugu eta...

• Osasuntsu al dago txistua Na-farroan? Beran bezala, Lesakan, Bazta-

nen eta Sakanan anitz aditzen da, txistulariak egon badaude. Eus-ka ra so las ten den e remue tan ageri da batik bat txistua. Aldiz, Iruñea, Zangoza edo Erribera al-dean makalago dabil. Buñuelen izan ginen ikasturtearen hasie-ran eta bertakoek erran ziguten txistu bat ikusten ez zutenetik ur te anitz pasa tuak zirela eta anitz pasatu beharko zirela berriz bertze bat ikusteko.

Erribera aldean, poliki-poliki

ari da sartzen, musika eskolen bidez eta baita dantzarien bidez ere. Hango dantza taldeek gaite-roak erabiltzen dituzte eta hori izan da euren usadioa, baina he-mengo dantza taldeetan gaita sar-tzen ari den bezala, hangoetan ere txistua sartzen ari da. Txistula-riak behar izaten dituzte dantza taldeek, eta orduan norbait ani-matzen da txistua ikastera. • Eta gainerako lurraldeetako

egoera nolakoa da? Ez dut uste alde handiegirik

dagoenik, txistua aspaldidanik Jotzen den tresna delako. Bilbo edo Gasteiz bezalako hir ie tan txistulari anitz dago. Araban, Na-farroan bezala, gaiteroak gehiago ikusten dira dantza taldeetan, baina ezin da erran txistularirik ez dagoenik. /

2 4

Nafarkaria OSTIRAU,

UflTARRILAK

Xanti Begiristain

Espainiako erregea berriz ere Euskal Herrian

• Egia da j aun -and reok . Azken u r t e h a u e t a n sa r r i t an etortzen ari da Espa in iako erregea E u s k a l Herrira. Garai b a t e a n aita zela, eta bes te b a t z u e t a n gonb idapenak direla, k o n t u a da ia-ia edozein e g u n e t a n dabilkigula ingu-r u e t a n paseoan . E ta bes te hor renbes te se-me-a labak .

Badaude gauza b a t z u k has ie ra b a t e a n pix-ka ba t har r i tzen n a u t e n a k , ba ina jak ina , a p u r b a t p e n t s a t u z gero berehalaxe aurk i tzen zaie gauza harr igarr i horiei azalpenen bat .

Bateko, Espa in iako errege-erreginak ez di-tu inork a u k e r a t u h a u t e s k u n d e b a t z u e n bi-dez, ba ina ha la ere, ematen du horrek ez di tuela ba te re kezkatzen, e ta lasa i -asko ibil-tzen dira alde bate t ik bes te ra paseatzen, enpresak edo d e n a delakoak inaugura tzen eta abar , nah iz e ta inor ordezkatu ez. Beren

send ia ren oinordekoak izatea bes te mer i tur ik ez dute; mer i tu t xa txua beraz, ba ina beno, bera iek s ines ten b a d u t e zer eginen diegu b a ? Zeren eta odol urdinaren kon tu eta ipuin ho-rietatik, sobera ongi ba i takigu ar ras tor ik ere ez dutela , b a i n a dirudienez a ipa tu bi pe r t sona horiek hor re ta rako jato dira, eta antza , ez daki te bes te lako gauza h a n d i e ta askor ik egiten. Niri lotsa ga lan ta e m a n e n l idake ziur aski , b a i n a argi dago, m o n a r k a horiek horre-t a rako balio du t e e ta kitto. Bes teren bizka-rretik h a r t u t a k o berebiziko di rutza pilak xahu tzen di tuztela egia ez balitz gaitz erdi!

E ta besteko, deigarria da ikus tea J o s e An-tonio Ardanzak zer-nolako za le tasuna h a r t u dion J u a n Carlos de Borbon gonbidatzeari , zeren eta j ak ina , erret familiak hori, a i ta ren gaixoaldiaren gara ia kendu ta , ga inerako aldi guzt ie tan hemengo lehendakar iek edota bes te agintar i ren b a t e n gonbi tea h a r t u t a etorri izan bai ta .

Baina noski, gu ere gure adinarekin , da-goeneko ez gara h a i n inozo, eta ederki kon-tu ra t zen gara, paraferna l ia horiek guztiek Ardanza lehendakar ia r i dakarzkioten etekin, o n u r a eta mozkin bikainak. Nola ager tuko litzateke ba , bestela, hor ren adiskidetsu , E u s k a l Herriari bere o s o t a s u n e a n ba te re me-sederik egin ez dion per t sona hor rek in? Are

gehiago, a s k o t a n lagun minak direla dirudi. Baina igaro gaitezen orain komenta tze ra

Ses taon ger ta tu tako zenbai t afera. Esa t e ba -terako, ho t s hand iz a ldarr ika tzen du t e E u s k o Jaur la r i t za t ik Ses taoko altzairutegi t r inkoak 300 langileri e m a n e n diela l anpos tua , Eu -ropako modernoena dela, Ipar Amerikako p u n t a k o teknologia duela, oso lehiakorra iza-n e n dela, ekoizpena hand iagoa eta merkeagoa izanen dela, e ta gainera, geroago bes te lantegi batzuei ere l ana e m a n e n diela. Hitz ba tez dena da ona, ez omen du gauza negatiborik. Baina informazio h a u orekatuxeagoa izan dadin, e san dezagun garai b a t e a n 13.000 langile inguru ar i tu zirela l anean lehenengo altzairutegi edota lantokie tan. Hortaz, oso zaila i ruditzen zait izanen dela lehengo langile k o p u r u osoa enplegatu aha l izatea orain, n a -

hiz e ta gerora l anpos tu gehixeago sor tu . Ibar Ezker rean j ende a sko omen dago langabe-zian.

E ta bes te gauza ba t ere ez daki t zein p u n -tu ta ra ino izan dai tekeen baikorra , alegia, gau r egun altzairutegi h o r r e n % 6 0 e s k u p r iba tue t an omen dago, e ta u r t ebe te b a r r u % 100 egonen omen da. Printzipioz behintza t , azkeneko man iobra h a u neroni ez zait guztiz fldagarria ger tatzen.

Bukatze aldera, bi gauza a p u n t a t u eta az-p i m a r r a t u n a h i di tut , Ses taoko inauguraz io h o r r e t a n jazo zirenak: lehena, k o n t u r a t u al z ineten errege j a u n a k desesta l i z u e n p laka gaztelera h u t s e a n zegoela? Beno, b a n i behi-nik beh in bai, o h a r t u n in tzen Espa in iako h izkuntza inperial e ta ofizial b a k a r r e a n ze-goela (a zer-nolako beg i runea e u s k a l d u n o n hizkuntzar i , e? E ran t zuk i zuna n o r e n a ? Se-g u r u asko h a n d i e n a E u s k o Jaur la r i t za rena) . E t a bigarrena, zer deri tzozue erregeak luzitu zuen txapelari? Niri, bene tan , e raba t bar re -garr ia i rudi tzen zait be r en erret e s k u e t a n be-h in ere l anabes b a t l an egiteko h a r t u ez du tenek horre lako ka skoa jar tzea; ia-ia zilegi ez dena .

Eske r rak oraindik gelditzen den j e n d e a aur rez au r re pro tes ta tzera e ta sa la tzera a u -sa r tzen dena! •

Joxemiel Bidador

Yomingo Soubelet kalonjeraz mintzo

• Yomingo Soubelet —agian Zubeleta deitura jatorragoa hobetsi be-harko?—, Hazparnen sortua dugu 1897.eko abuztuaren lOean. lkas-ketak Hazparne eta Beloken burutu ostean, apezgorakoak Baionako apezgaitegi nagusian egin zituen, 1924.eko uztailaren 13an apez sar-tzeko. Erroman bi urtez ikasten eman ostean Donibane Lohitzunen ihardun zuen bikari 1926-1928 urte bitartean. 1928.ean eliz nagusiko itzalpean sartu zen, eta bertako bikario bi urtez izan ostean, apezpi-kuaren idazkari izendatua izan zen 1937.era arte, bien bitartean, 1933.ean ohorezko kalonje izendatu zuteiarik. 1937.etik eta hamar urtez, Azkarateko erretora izan zen, eta 1947.etik aitzina Hazparnen herri misionista. 1951,ean euskaltzain urgazle izendatu zuten. Azke-nekoz 1967.ean apez-zahartegian sartu zen Baionan, eta bertan itzali zitzaigun 1970.eko uztailaren 28an. Ospe handiko predikaria, Eskual-duna aldizkariaren buruzagi eta moldatzailea izan zen 1930-1937 bitartean, baita Gure almanaka argitaipenarena ere. Gernika eta Eusko Jakintza aldizkarietan izkiriatu zuen batik bat. Frantsesez zer edo zer ondu bazuen ere. Le bienheureux Franiols Dardan esaterako, gehien batean euskaraz egin zuen, Lafitteren aburuz doi-doia panpinaturik zerabilkan Hazparneko eskuaraz.

Euskaltzaleen Biltzarraren 1934.eko bilkurako ondu sermoia, Do-nibaneko predikua, Gure Herria izparringian ageri zuen hiru zatitan banaturik: euskara, etxea, erlijioa. Hartan argi aski utzi zuen euskarari zion atxikimendua: «Urtheak ditu, ehaharrek hain berea zaukaten chamarra, bazterrerat utzia dela. Alta jauntzi poiiita zen chamarra. Sorbalda gaztek ez nahi chamarrik. Gisa berean behar othe zauku itzaidu eskuara, ezpain gaztek ez dutelakoan ibili nahi?». Euskal He-rriko arazoak konpontzeko ere aisa begiztatzen zuen jarrai beharreko bidea: «Auzo herrialde batetako lehen buruzagiak, Mussolinik. erran du goraki, Frantziarenak egin duela ez bada Frantses etchea haurrez gehiago bethetzen. Ez gira hortaratuak Eskuai Herrian. Haurrik gabe, edo haur eskasarekin laster errekaiat loake eskuaidun etchea. Nola aidachakak mahats ondoaren lagun eta sustingu, hala haur gaztcak etche eskualdunaren jasalle, begiratzatle, arthatzaile». Honelakoxea genuen orobat idazlari lapurtarra. ohi denez, atzerakoia, eskuindarra, txuria, gauzak oro dotrinaren iragazkiak galbahetu behar ditueiako uste hertsi duen horietakoa. Horregatik bere liburu guzietan ia gai profanoa garatzen duen bakarra Filipe Petaini buruzkoa genuke, nahiz funtsean, gainontzeko beste iiburu guzien asmo erlijiosoen oihartzun ozena bereziki honetan ere nabaria Izan: Petain marechalajrarttzlarren aintzindaria: JamUia. lana, Frantzia, Okzitaniako Tolosan 1941.ean. Asmoak argi eta garbi azaldu zituen berariazko aintzin soiasean: «Pe-tatn Marechal handiaren bizia eskaintzen dautzuet, eskuaraz egina da eta eskuara errechean». Ezta Petain zenaren bibliografia busti soil bat, bai apologesiazko lana ordea. Petainzale sutsu eta itsu baitagerkigu Hazparnekoa: «Gerlari ohiek, bi gerletako gizonek bat egin behar dute Petainen inguruan eta haren aidean. Batzuek eta bertzek ahantz di-tzatela lehengo kalapita bideak, orhoituz bakarrik, batasunak chutik duela atchikiko Frantzia. Jarraik ditela Petaini; hari eta haren go-biernoari». Azpiko asmo guzien onartuagatik ere, ezin uka liburu honen balio historikoa are jatorriz euskara garbian tajuturik dagoela. Bertan jaso hainbat eta hainbat berrik gainera euskal historiari lotura zuzena badio ezpairik gabe: «Ez dugu gogotik galdua gure eskualdea Espai-nako gerla phiztuz geroztlk, beldur handia ginuela, auzo erresuman phiztu sua hedatuko zela gure iurretara. Egia erran, orduan kargutan ginuen gobernio gorri front populaire-tiarrak, ahalak oro egin zituen gerlaren phizteko. Hendaiako eskuaidetik ez zen deus igaiten Espai-nialat, athe hori etsia zen hertchiki, bainan bestuaideko athea idekia zagon zabal zabala. Nork erranen du zombat eta zombat tresna hortik sartu den Espalnian gorrien laguntzeko?». Jakina da Espainako gerrate zibila ahiturik Frantziaren enbaxadorea genuela Ddnostian, Franco-rekin adiskideturik: «Lehen iana, Petainen iduriko, Espainatik Fran-tzialat heldu zen jende troparen Francori berriz hararaztea. Gaztigu zerbeit eman behar baiitz, herritarrek eman zezaten». Bestalde Petatnek ministrarien artean euskalduna izendatu zuen, Uharteko auzapeza zen Jean Ibarnegarai. Haatik etzuen horregatik bakarrik gailentzen eta miresten: «Errepublika, huna iurrean. odolean, lohian eta desohorean. Eta huna nun agertzen den Petain Marechala, chutchuta, begia argi eta garbi, bihotza sano, eskua fermu, Frantziaren ongia bakarrik chede duena. Hori da gure buruzagia. zuzenezko manatzaile handia».

Esan bezaia, bere lan gehienak erlijiosoak ziren, eta hauetan Dona-mariari eskeiniak ere usuenak. 1942.ean San Josep Jesusen aita ordekoa Mariaren espos laguna izenburukoa agertarazi zuen Baionan. Ber urtean Lurdeko ama birjina, Laflttek goraki hobetsi zuena. 1945.ean Fatimako ama birjina, 1946.ean Jesusen bihotz sakratua, eta 1948.ean Bulogneko ama biijina. Azken hau Pas-de-Calais aldeko Bulogneko andredenaren iduri ibiltariaz mlntzo da maratz, halarik ere eskeini aipagarrienak 1946.eko abenduan iduriak Iparralde osoan egin zuen ibilbidearen berri ematen dituenak oro ditugu. Bardozen hasirik —«Bai Bardoze Eskuai-Herrian da. Bada hemen eskualdun frango»—, eta Lapurdi, Baxe-Nafarroa nahiz Ziberotik jarraikiz — «Hirietako haize gaichto galgarria ez da oraino sarthua. Eta ez agian sartuko. Choko hortako bakea eta zorioha akabo iitazke»—. I958.ean Bartreserat itzuli bat izenburuko idazki llaburra igorri zuen Gure Herria-ara, betiko gaien alboan iruzkin geografiko etnologikoak egiteko aukera galdu gabe: «Uste nuen Bartres herri tarro bat. Ez da hala. Herri ttipia da: 1'70 arima doi doia. Jendez husten ari da, Lurdek biltzen dio jende guzia, bereziki gazteria». 1966.eko Maria Goretti eta 1969.eko Jesusen bizia tajutu zituen azkenetakoak zatezkeen. •

2 4

Nafarkaria OSTIRAU,

UflTARRILAK

Aritz Leoz izanen da Babaren Erregea Bihar arratsaldean eginen dute Altsasuko elizan Erdi Aroko ohitura berezi horren antzezpena

ihar arratsaldean, Babaren Erregearen

izendapena antzeztuko du-te Altsasun, urtero legez. Aurten Aritz Leoz altsa-suarrari egokitu zaio erre-gearena egitea. Iruñetik Nafarroako hainbat herrita-ra zabaldu zen jatorria Erdi Aroan duen ospakizun be-rezi hau, Iruñeko Mutiko Alaiak taldeak egindako lanari esker, talde hori izan baita Babaren Erregearen ohitura zaharra gureganatu duena.

Aitziber Etxaiz / Altsasu

FESTA honi buruzko lehen agi-riak Karlos Ill.aren garaikoak di-ra, h a u da, XTV-XV. mendekoak. Berreskuratze lana a s tuna izan da, ha inba t artxibo eta doku-mentu zaharre tan begiratu behar izan baitute. Gainera, koroazio jai hone tan Babaren Erregeak esaten duena garai har tako tes-tut ik a tera ta dago; beraz, alda-keta gutxi, tes tuari dagokionez, Erdi Arokoa baino motzagoa ba-da ere. Izan ere, gaztelania zaha-rrean egiten bai ta antzezlan be-rezi hau . Zeremonia, noski, ur-tetik ur tera zertxobait aldatzen da, elizaren tamaina dela eta, neska-muti l kopuruaren arabera eta abar.. . Hala eta guztiz ere, j anzke ra , h a u r r e k da rama tza -ten t r amanku luak (koroa, ezpa-tak, gurutzeak, ezkutuak.. .) eta tes tua garaikoen ahalik eta an-tzekoenak izaten saiatzen dira. Horretaz guztiaz du ten doku-mentazioa oso fidela bai ta Ja ime Izal antolatzaileetako ba ten ara-bera.

Ospakizuna Erregeetan egiten da, h a u da, ilbeltzaren (urtarri-laren) 6tik 7ra bitartean, baina arazo ba tzuk direla medio ospa-kizuna atzeratu behar izan dute antolatzaileek.

Ospakizunak merezi duen solemnitatearekin • Erdi Aroan, erregeak herriko mutil talde bat gortera deitzen zuen, euren me-ritu edota ezaugarri batzuengatik hauta tur ik . Erregeak mutil haien ar tean banatzen zuen opil biribil bat . B a i n a o p i l a r e n b a r r u a n b a b a ba t zegoen. Beraz, baba ateratzen zitzaion muti la errege izendatuko zuten, horrek zekarren guztia-rekin. Esan genezake loteria to-katzea bezain pozgarria zela, mu-tilak opari f ranko jasotzen bai-tzituen eta k a s u ba tzuetan gor-tean ber tan bizitzea suposatzen baitzuen. Garaiak a ldatu badira ere, gaur egun aukeratzeko mo-duak berdin segitzen du, eta erregeak mutila izaten jarraitzen du.

Beraz , b o s t m e n d e p a s a t u arren, erregina posible batentzat ez dago tokirik. Pertsonaia ga-r r a n t z i t s u e n a k h o n a k o h a u e k dira: Nafarroako errege Karlos III. a, ha ren alaba Nafarroako-Zuriñe andrea, eta honen iloba, Vianako printzea. Horiez guztiez

Aritz Leoz. A I T Z I B E R E T X A I Z

gain , g u d a r i a k , n o b l e a k , an -dreak, apezpikua eta abar izanen dira Erdi Aroaren i txura ha r tuko duen Altsasuko eliza nagusian. Guztia, bihar arratsaldean. Zin egin ondoren, Babaren Errege izendatuko dute Aritz Leoz. Gaz-telania zaharrean idatzitako ia orrialde bateko tes tua irakurri beharko du. Hasiera ba tean zail samarra iruditzen bazitzaion ere, ia buruz ikastea lortu du, egune-r o - e g u n e r o i r a k u r t z e n b a i t u . Aritzek poztasun handiz baba hozkatu zuela esan digu: «Urduri j a r r i n in tzen , b a i n a b e r e h a l a ohar tu nintzen ni izanen nintzela Babaren Erregea».

Dantzariek eta abesbatzak ere hartuko dute parte • Aintzindari D a n t z a Taldeko k ideek Nafa-rroako Gorteetako himnoa dan-

XIV. mendetik dago dokumentazio idatzia ekitaldi honi buruz.

Babaren Erregea, koroak jantzita Gorteen aurrean.

Iruñeko Mutiko Alaiak taldeak lan eskerga egin

du ohitura zahar hau gureganatzeko

Karlos Ill.aren garaikoak dira Babaren Erregearen

bestari buruzko lehen agiriak

tzatuko dute, ohikoa du ten estilo dotorearekin. Gainera, Babaren Erregeari agurra dantza tuko dio-te txistu doinuaren laguntzaz. Erkudengo Ama Birjina abes-batzak, berriz, honako emanal-dia eskainiko digu: Cantate Do-mino, 0 occhi, Manza mia, Ciba-vit eos, Sacris Solemniis, Goizian argi hastian, Dadme albricias, Errinera eta azkenik, Agur Jau-nak.

Ohitura zahar h a u gu renana tu d u e n t a l d e a I r u ñ e k o M u t i k o Alaiak izan da. Hasiera ba tean, euren lokaletan antzezten zuten Babaren Erregearen. koroatzea. Baina ondoren Iruñeko Miseri-kordia etxera a ldatu ziren, ber-tako neska-mut i len ar tean os-pakizun h a u antzeztera. Urtetik ur tera antzezpenak geroz eta oi-ha r tzun handiagoa zuenez, he-

Tf i e t a t ik ere dei egin zieten, eta merindade bakoitzeko herri na-gusietara e ramaten hasi ziren, Altsasura kasu . Beraz, 25 ur te daramate Babaren Erregearen antzezlana Nafarroako ha inba t herr i tan egiten. X

2 4

Nafarkaria

KoldoPastor • Iruñeko Orfeoiko zuzendaria

«Tresna ederra da Orfeoia» oan den abenduaz geroztik Koldo Pas-

tor konpositore iruindarra da Iruñeko Orfeoiko zuzen-dari berria. Erronka eder-tzat jo du musikariak bere lan berria. Baina zaila iza-nen dela ere aitortu du. Or-feoi batua lortzea du belbu-ru, «gazteentzat erakarga-rria izanen dena».

E d u r n e E l i z o n d o / Iruñea

KOLDO PASTORREN h i t z e t a n nabar i da kontent dagoela, kon-tent Iruñeko Orfeoiko zuzendari izendatu dutelako, nahiz eta ja-kin badakien lan gogorra duela aur re t ik . Bu l t zada ber r i b a t e n premia bizia du Orfeoiak eta Kol-do Pastorri dagokio ematea.

• Zer gogoz ekin diozu lan be-rriari? Erronka ala erantzuki-zuna da zuretzat? Iruñeko Orfeoia zuzentzea lan

p o l i t a d a , z a l a n t z a r i k g a b e , erronka ederra, batez ere zuzen-daritza ikasi ondoren. Erantzuki-zuna ere bada, noski, edozein taldetan zuzendaria bai ta eran-tzule nagusia, bera da programa-zioaren, ka l i t a t e a r en , b a r r u k o aferen eta ha r remanen ardura-d u n a , g u z t i a r e n a r d u r a d u n a . Baina merezi du, Iruñeko Orfeoia oso erakunde enblematikoa da, eta, egun, t resna ederra da edo-zein zuzendari edo musikariren-tzat.

• Orfeoiaren krisiaz mintzatu da, bultzada berria behar duela. Zuzendari aldaketa izan da le-hen urratsa bide berri horretan. Hain larria al da egoera? Ez, nik ez du t uste, egoera ez da

larria. Er ran daiteke krisi bat pa-sa tu duela, ba ina ez da horren-besterako. Orain garrantzi tsuena seriotasuna, diziplina eta lan egi-teko gogoa da. Finean, bar ruko arazoak izan dira, ba ina musika-ren alorrari dagokionez, ongi aur-

«Musika garaikidea oso interesgarria da, baina abeslariek konbentzituta egon behar dute orfeoiak halako obra bati ekin

aurretik»

kitu du t Orfeoia, lan asko egin behar dugu, ba ina obra sakonak prestatzeko gai den orfeoia aur-kitu du t nik.

• Zer gertatu da? Niretzat oso zaila da erratea.

Alde b a t e t i k , ez d u t i r a g a n a r i buruz hitz egin nahi, aurrera be-

. giratu nah i dut eta zer egin de-zakedan pentsa tu , hori bakarrik. Bestea pasa tu da. Orfeoiko ki-deek ere hori nah i dute, eta ho-rrela azaldu didate. Aurrera-begi-ra tu nah i dugu denok, eta egon diren arazoak, ba rne arazoak fi-nean, ahaztu.

• Une honetan zeintzuk dira Iru-ñeko Orfeoiak eman behar di-tuen urrats funtsezkoenak edo premiazkoenak? Badira, bai, eman beharreko

ur ra t s batzuk, edo landu beha-

Iruñeko Orfeoiko zuzendari berria da Koldo Pastor iruindarra. : L U I S A Z A N Z A

rreko a lorbatzuk. Batetik, aho t sa landu behar dugu; eta bestetik, e r r e p e r t o r i o a p r e s t a t u e t a p r o i e k t u a k egin. H o r r e t a r a k o , e r a k u n d e e t a r a j o b e h a r d u g u gurekin lan egin dezaten. Kultur e r a k u n d e e n a r t e k o e l k a r l a n a funtsezkoa da. Nafarroan, izan ere, abesbatza asko dago, gehiegi agian, eta ondorioz, j endea bana -tu egiten da. Hori arazo garran-tzitsua da guretzat, orfeoi on ba t egiteko e h u n lagunetik gora be-har baitira, eta I ruñeko Orfeoiak 88 kide ditu u n e honetan . • Abeslari berrien bila zabiltzate,

beraz. Zaila al da horiek aurki-tzea?

Zaila da bai, I ruñeko Orfeoia ez bai ta erakargarr ia egungo gaz-teentzat. Ez dute konfiantzarik, susmo txarra dute. Orfeoian aho-tsa galtzen dela ere en tzun izan diet. Eta hori ez da inolaz ere egia. E l k a r t a s u n a e s k a t u n a h i d ie t iruindarrei, Orfeoiak egun duen irudi txarra aldatzea ere niri da-gokit eta.

• Zergatik uste duzu irudi hori duela Orfeoiak? Erakunde zahar ra da, e t azaha -

r ra dena zaharker ia bezala ikus-ten da kanpotik. Horregatik ere jende berria behar dugu, gaztea, beste giro ba t emateko Orfeoiari, ahots freskoagoak sartzeko. Oro har , talde b a t u a lortu nah i dut , diziplinatua eta mot ibatua .

• Errepertorioa aipatu duzu le-hen. Zuk musika garaikidea landu izan duzu. Orfeoiaren errepertorioan halako obrak sartzeko asmoa al duzu? Oraingoz ezinezkoa da, ha inba t

konpromezu garrantz i tsu bait i tu Orfeoiak. B a i n a b a d u t l a n b e r r i a k egiteko asmoa. Gertatzen da ha-lako gauzekin kontuz ibili behar dela. Batetik, mus ika garaikidea oso interesgarria da, ba ina abes-lariek konbentz i tu ta egon behar d u t e h a l a k o a k k a n t a t z e k o . Abeslariei gus ta tu beha r zaie, eta bai ta publikoari ere. Beraz, ongi pen t sa tu behar dugu zer erreper-torio nah i dugun . Eskaintza ona

eta berezia p res ta tu behar dugu jendearengana heltzeko. Eta es-kaintza on ba t izateko obra mo-d e r n o a k b e r p i z t u b e h a r d i ra . Ba ina h a l a k o a l d a k e t a k poliki egin behar dira, bestela gaizki ateratzeko ar r i skua baitago. Bai-na, bestalde, ni konpositorea naiz eta ezin du t ahaz tu nire garaia-rekin d u d a n konpromezua. • Zaila al da halako lanak or-

feoiaren jarduerarekin uztar-tzea?

Askotan erra ten da konposito-reek egiten du tena zaila dela gero m u n t a t z e k o . Agus t in Gonzalez Aciluren k a s u a hor dago. Irakasle izan n u e n Iruñeko Kontserbato-rioan, e t abe rak egindako ha inba t lan es t re inatu gabe daude. Musi-karen alorrean u r t e t an lan egin ondoren, ikasi du t zein kontser-badoreak diren entzuleak. Agus-tin Gonzalez Aciluren obrak, dena den, oso zailak direnez, Orfeoiak ezingo luke halakorik egin. x

s o s l a i a

Hamabost urte luze darama Koldo Pastor konpositore iruin-darrak musikaren munduan, ikasten. Gaztaroan rock talde

bateko partaide izan ondo-ren, musika señotasunez ikastea erabaki zuen. Iru-

\:;.;: ñeko Konrserbatoñoan añ-t u zen lehendabizi, baira

geroago Donostian eta Za-

] Amigos del Arte-ko Paulino

1 daria ere bazen. Eginkizun