1
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
MITO LOGOS
Errealitate osoaren gaineko azalpena izan nahi dute biek.
1.Sinesmenaz onartu beharrekoazalpena.
2.Irudimenak sortutakoa.
3.Gertaerak jainkoen borondatearbitrarioaren menpe daude edohalabeharrezko patuaren menpedaude.
4.Frogatu ezinak diren kausaezkutatuak proposatzen ditu.
5.Azalpen asko eskaintzen ditu,elkarren kontra jartzen direnak.
1.Arrazoietan oinarritutakoazalpena.
2.Arrazoimenaz lortutakoa
3.Gertatzen dena beharrezkoaketa unibertsalak diren legeenbitartez azaltzen da.
4.Frogatu daitezkeen kausakproposatzen ditu.
5.Azalpen gutxi eskaintzen ditu,bat datozenak.
2
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
Gauzak ez dira gertatzen zoriarenmenpe daudelako.
Gauzak gertatzen dira gertatu behardirelako, gertatu behar direnean.
ZORIA BEHARREZKOTASUNA
Beharrezkoa: beste modu batez ezin izan daitekeena.Baina “ezin”hori logika-indar hutsez sortua da, edo naturaren bertutezhalabeharra gertatzen da; adibidez 2+2=4 eragiketan “lau” ezindira ez izan
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
BEHAKETA:
EGONKORRA ETA IRAUNKORRA DEN ZERBAITEXISTITZEN DA
MUGIMENDUETAN ZEHAR (ALDEKETETAN ZEHAR)
Gauzen baitan iraunkor den horri “eidos”(esentzia) deitzen zaio, eta aldakor den horri,berriz, itxura.
3
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
Hortik sortzen da lehen filosofoek aurreegiten zioten bilakuntza:
Gure aurrean agertzen diren gauza guztiezharaindi, horietatik haratago, fenomenoetatikharatago, gauza guztiei batasuna ematen dienelementu bat egongo ote den, aldakorra denhorren azpian dagoen iraunkorra den elementuhori.Elementu hori ARKHÉ edo lehen ekaia izangoda. Lehen ekai hori, aldi berean, gauza guztienPRINTZIPIOA izango da.
ARKHÉ horrek azalduko du zertan datzanbenetako errealitatea.
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
PRINTZIPIOA:Gauza bat den bezalakoa zergatik denazaltzen duen arrazoia.
4
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK NATURARI BURUZKO KEZKA ETA GALDERA
NAGUSITU ZEN
LEHENFILOSOFOAK
FISIKARIAK
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
NATURA nascor : jaio, sortu
phyo: ekoiztu, haziPHYSIS
Natura eta physis baliokideak dira
Sortzen dena, hazten dena, bilakatzen denaordena baten menpe
5
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
MITO:NATURA – KAOSA- ZORIA
LOGOS:NATURA – KOSMOSA- BEHARREZKOTASUNA
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
• Dinamikoa.• Norabide baterantz zuzenduta.(Anaxímenes: Unibertsoa “Nous”baten zuzendaritzapean dago.“Nous” = “Gogamen gorena”)
Naturaren ezaugarri nagusiak:
6
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
MILETOKO ESKOLA
K.a. VI. Mendea, Joniako Mileto hirian.
Mundu fisikoa azaltzen duen printzipioa (arkhé),aldaketa guztien azpitik irauten duena.
TALES URAANAXIMANDRO APEIRONANAXIMENES AIREA
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK SENTIMENEK:
Mundua aldakorra eta anitza da
ADIMENAK:Aldeketa horien azpitik zerbaitegonkorra eta iraunkorra dago
7
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
HERAKLITO EFESOKOA:
Existitzen dena sentimenek erakusten digutenada: aldakorra eta anitza den mundu fisikoa.Existitzen dena MUGIMENDUA bera da.
DIALEKTIKA: Aurkarien arteko kotrakotasuna etasintesia.Mundu fisikoan gertatzen den dinamismo horrenarabera azaltzen dena.
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
Heraklitori buruz Platonek zera dio:
“Nonbait Heraklitok dio dena mugitzen ari dela etaezerk ere ez duela irauten, eta, gauza guztiak ibaibaten aldean jarriz, ezin garela bitan sartu ibaiberean.”
“Inoiz ezer ez da izaten, beti bilakatzen ari da:horretan bat datoz jakintsu guztiak – Parmenidesezik –, Protagoras, Heraklito, Enpedokles.”
8
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
PARMENIDES ELEAKOA
Existitzen dena adigarria dena da
Printzipio logiko bat:“Gauza bati buruz ezin da aldi berean delaeta ez dela esan”
Printzipio metafisikoa:“Existitzen dena printzipio logiko horrenaraberako da. Beraz, aldaketa ez da.
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
Parmenidesen ustez, bilakaera ilusio bat da:
Onartzen badugu zerbait momentu jakin bateanizaten hasten dela gerta daitezke bi gauza:
a) horren sorburu Izatea dela; eta kasu horretanesan beharko genuke zerbait hori betidanik zela;
b) horren sorburu Ez-Izatea dela; eta kasuhorretan esan beharko genuke ezerezetik Izateasortzen dela. Azken hau, zentzugabea etakontraesankorra.
9
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
Zein izan zen Parmenidesen doktrinarenemaitza?
Parmenides bi mundu bereiztera ailegatu zen:
Aniztasuna, aldaketa eta denboraren mundua:Itxuren mundua, sentimenen bitartezhautematen ditugun itxuren mundua, sortu etahiltzen diren gauzen mundua, agertu etadesagertzen diren gauzen mundua. Ilusiozkomundua, erreala ez dena: sentimenek ezagutzeraematen digutena.
Erreala, bakarra, betierekoa, mugiezina, aldaezinaden mundua: Adimenak, eta ez beste inork,ezagut dezakeen mundua.
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
PITAGORAS ETA ESKOLA PITAGORIKOA
Zenbakiek gauzen zer eta nolakoak direnesplikatzen dute.Zenbakiek gauzen izatea eratzen dute.
Gauzak zer eta nolakoak diren esplikatzenduena ZERBAIT ADIGARRIA DA
10
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
PITAGORAS ETA ESKOLA PITAGORIKOA
Giza-gorputzean hilezkorra eta espiritualaden errealitate bat dago:ARIMA (PSYCHÉ)
METEMPSIKOSIA:Arima gorputzean atxilotuta dago erru batordaintzeko.Gizakiak duen azken xedea jainkoenganaitzultzea.Horretarako bidea: Jakiteari ekitea da.
SOKRATESBAINO LEHENAGOKO
FILOSOFOAK:AURRESOKRATIKOAK
ATIKAKO PLURALISTAK
Naturan gertatzen diren fenomenoak ongiazaltzeko beharrekoa da gertaera horiekprintzipio bakarra ez dela esatea, anitza baizik.
ENPEDOKLES Lau elementuak:Ura, lurra, aire, sua
ANAXAGORAS Haziak (Homeomeriak)
LEUZIPO, DEMOKRITO Atomoak