Study of the Amorebieta-Etxano natural environmentAnalyse de l’environnement naturel d’Amorebieta-Etxano
Argitaratzailea / Edita / Publisher / Éditeur:
Amorebieta-Etxanoko Udala
Koordinazioa eta gainbegiratze lana / Trabajo de coordinación y supervisión / Coordination & supervision work / Travail de coordination et supervision:
Kultur Atelier S.L.
Jatorrizko ikerketaren egilea / Autor del estudio original Análisis del Entorno Natural de Amorebieta-Etxano “Volumen IV. Catálogo Descriptivo” / Author of the original study / Auteur de l’étude originale:
Aranzadi Zientzi Elkartea
Argazkiak / Fotografías / Photographs / Photos:
Aranzadi Zientzi Elkartearen artxiboa
Itzulpenak / Traducciones / Translation / Traduction:
Kultur Atelier S.L. eta Erroteta
Diseinua, maketazioa, argazkien tratamendua eta testuen egokitzea / Diseño, maquetación, tratamiento de imágenes y adaptación de textos / Design, layout, treatment of images and adaptation of texts / Concep-tion, mise en page, traitement d’images et adaptation de textes:
Kultur Atelier S.L. eta BIT&MINA S.L.L.
Amorebieta-Etxano 2008
Lege gordailua / Depósito Legal / Legal Depository / Dépôt Légal:
BI - 2186 - 08
Inprimatzailea / Impresión / Printing / Impression:
Gráficas Lizaso
Babesleak / Colaboran / Collaborators / Collaborateurs:
Paper ekologikoa Papel ecológico Ecological paper Papier écologique
Study of the Amorebieta-Etxano natural environmentAnalyse de l’environnement naturel d’Amorebieta-Etxano
4
AurkibideaÍndice
HitzaurreaPrólogo
I. GeologiaI. Geología I.1. Litologia I.1. Litología
I.2. Interes geologikoa duten guneak I.2. Áreas de interés geológico
II. GeomorfologiaII. Geomorfología II.1. Erliebea II.1. El relieve
II.2. Geomorfologia II.2. Geomorfología
II.3. Azaleko formazioak II.3. Formaciones superficiales
II.4. Hidrologia II.4. Hidrología
II.5. Iragazkortasuna II.5. Permeabilidad
II.6. Akuiferoen zaurkortasuna II.6. Vulnerabilidad de los acuíferos
II.7. Geoteknia II.7. Geotecnia
II.8. Unitate morfodinamikoak II.8. Unidades morfodinámicas
III. KlimatologiaIII. ClimatologíaIV. EdafologiaIV. Edafología IV.1. Lurzorua IV.1. Suelos
IV.2. Regolitoaren lodiera IV.2. Espesor del regolito
IV.3. Lurrak eta erabilera gaitasunak IV.3. Suelos y capacidades de uso
V. Flora eta landaretzaV. Flora y vegetación V.1. Landaretza potentziala V.1. Vegetación potencial
V.2. Gaur egungo landaretza V.2. Vegetación actual
V.3. Gaur egungo landaretza sinplifikatuta V.3. Vegetación actual simplificada
V.4. Komunitate naturalak eta erdi-naturalak V.4. Comunidades naturales y seminaturales
V.4.1. Basoak eta sastrakadiak V.4.1. Bosques y matorrales
V.4.2. Belazeak V.4.2. Herbazales
V.4.3. Esfagnaldiak V.4.3. Trampales
V.5. Komunitate artifizialak V.5. Comunidades artificiales
V.6. Komunitate naturalak eta artifizialak V.6. Comunidades naturales y artificiales
V.7. Arriskuan dagoen flora V.7. Flora amenazada
Sorbus latifolia Prunus lusitanica Ophioglossum vulgatum Woodwardia radicans Vandenboschia speciosa Narcissus bulbocodium Pinguicula lusitanica
VI. FaunaVI. Fauna VI.1. Ornogabeak VI.1. Invertebrados
Rosalia alpina ucanus cervus Cerambyx cerdo
VI.2. Anfibioak eta narrastiak VI.1. Anfibios y reptiles
Hyla arborea Lacerta schreiberi Zamenis longissimus
VI.3. Hegaztiak VI.1. Aves
Buteo buteo Accipiter nisus Falco subbuteo Pernis apivorus Hieraaetus pennatus Circus cyaneus
VI.4. Haragijaleak VI.1. Carnívoros
Mustela lutreola Mustela putorius Genetta genetta
VII. PaisaiaVII. Paisaje
VIII. Nekazaritzaren eta basogintzaren erabilerakVIII. Usos agrarios y forestales
6
9
10
11
13
14
15
16
17
18
19
20
21
23
25
26
27
28
29
30
31
32 V.3.
33
33
34
34
35
36
37
38394041424344
45
47
484950
51
525354
55
585960616263
64
656667
69
71
5
Index
Prologue
I. GeologyI. Géologie I.1. Lithology I.1. Lithologie
I.2. Areas of geological interest I.2. Aires d’intérêt géologique
II. GeomorphologyII. Géomorphologie II.1. Physical relief II.1. Le relief
II.2. Geomorphology II.2. Géomorphologie
II.3. Surface formations II.3. Formations superficielles
II.4. Hydrology II.4. Hydrologie
II.5. Permeability II.5. Perméabilité
II.6. Acquifer vulnerability II.6. Vulnérabilité des aquifères
II.7. Geotechnics II.7. Géotechnie
II.8. Morpho-dynamic units II.8. Unités morphodynamiques
III. ClimateIII. ClimatologieIV. EdaphologyIv. Edaphologie IV.1. Soil Iv.1. Sols
IV.2. Thickness of debris from rock weathering Iv.2. Épaisseur du régolithe
IV.3. Use Iv.3. Capacités d’utilisation
V. Flora and vegetationV. Flore et végétation V.1. Potential vegetation V.1. Végétation potentielle
V.2. Present vegetation V.2. Végétation actuelle
V.3. Present vegetation simplified V.3. Végétation actuelle simplifiée
V.4. Natural and seminatural communities V.4. Communautés naturelles et semi-naturelles
V.4.1. Woods and bushlands V.4.1. Forêts et fourrés
V.4.2. Pastures V.4.2. Herbages
V.4.3. Peat bogs V.4.3. Bruyères marécageuses
V.5. Artificial communities V.5. Communautés artificielles
V.6. Natural and artificial communities V.6. Communautés naturelles et artificielles
V.7. Endangered flora V.7. Flore menacée
Sorbus latifolia Prunus lusitanica Ophioglossum vulgatum Woodwardia radicans Vandenboschia speciosa Narcissus bulbocodium Pinguicula lusitanica
VI. FaunaVI. Faune VI.1. Invertebrates VI.1. Invertébrés
Rosalia alpina Ucanus cervus Cerambyx cerdo
VI.2. Amphibians and reptiles VI.1. Amphibiens et reptiles
Hyla arborea Lacerta schreiberi Zamenis longissimus
VI.3. Birds VI.1. Oiseaux
Buteo buteo Accipiter nisus Falco subbuteo Pernis apivorus Hieraaetus pennatus Circus cyaneus
VI.4. Carnivores VI.1. Carnivores
Mustela lutreola Mustela putorius Genetta genetta
VII. LandscapeVII. Paysage
VIII. Farming and forestry useViiI. Usages agraires et forestiers
6
9
10
11
13
14
15
16
17
18
19
20
21
23
25
26
27
28
29
30
31
32
33
33
34
34
35
36
37
38394041424344
45
47
484950
51
525354
55
585960616263
64
656667
69
71
6
HitzaurreaPrólogo
Amorebieta-Etxanoko natur in-guruneak sakoneko ikuspegi orokorra falta zuen, ordu arteko informazioa sektoreka eta zatika baitzegoen emana. Horregatik, 2007an Alcoa Fundazioarekin jarri zen harremanetan Udala eta Alcoak Amorebieta-Etxanoko Natur Ingurunearen Analisia egi-teko Aranzadi Zientzia Elkartea finantzatzea adostu zuen. Nire eskerrik beroenak eman nahi di-zkiet bi instituzio horiei zornotzar guztien izenean.
Ikerketaren helburua Amorebieta-Etxanoko natur balioen gaineko informazio alderatua eta gaurko-tua eskaintzea zen. Hala, gero, informazio hori oinarrian izanda erabakiak hartzeko eta herriko ingurumen hezkuntza lantzeko balioko zuen lan tresna sortu ahal izateko. Lan tresna hau gure ingurunearen ingurumen-ezagutza bermatzeko oinarrizko erreminta da. Erreminta horren bidez naturaren, paisaia-mul-tzoaren eta produkzio bideen balioak zaindu eta berreskuratu nahi dira, bide batez ingurumena egoki kudeatu ahal izateko.Aranzadik egindako azterketan,
informazio zehatza emateaz gain, heziketa eta sentsibiliza-zioa helburu zituen katalogo deskribatzaile bat ere aurkeztu zen. Katalogo horixe da, hain zu-zen ere, zure eskuetan jarri nahi izan duguna. Amorebieta-Etxa-noko geologiaren, hidrologiaren, geomorfologiaren, klimatologia-ren, edafologiaren, landaretza-ren, faunaren, paisaiaren nahiz nekazaritza eta basogintzaren erabileren gaineko datuak eta argazkiak jaso dira bertan.
Liburu hau gure herriko natur in-gurunea ardura zaien zornotzar guztientzat erreferentzia izatea nahi dugu; batez ere, gaztee-nentzat, haien eskuetan egongo baita gure natur ingurunea ku-deatzea.
El entorno natural de Amorebieta-Etxano estaba a falta de una visión global y en profundidad, ya que la información disponi-ble hasta la fecha se presentaba fragmentada y sectorial. Es por ello que, en 2007, puestos en contacto con Fundación Alcoa, ésta acuerda financiar a la So-ciedad de Ciencias Aranzadi el Análisis del Entorno Natural de nuestro término municipal. Vaya desde aquí mi más sincero agra-decimiento, en nombre de todos los zornotzarras, a ambas insti-tuciones.
El objetivo del estudio era pro-porcionar una información con-trastada y actualizada de la si-tuación de los valores naturales en Amorebieta-Etxano y, con toda esa información, crear una herramienta de trabajo para la toma de decisiones y la educa-ción ambiental en el municipio. Esta herramienta se presenta como un instrumento básico para el fomento del conocimiento am-biental de nuestro entorno más cercano con el que se pretende garantizar la preservación y re-cuperación de los valores natura-les, paisajísticos y productivos, y contribuir a la realización de una gestión ambiental adecuada.
En el estudio realizado por Aranzadi se presentó, junto a información más detallada, un catálogo descriptivo con fines educativos y de sensibilización. Es precisamente ese catálogo el que hemos querido poner en tus manos. En él se recogen datos y fotografías sobre la geología y la hidrología, la geomorfología, la climatología, la edafología, la vegetación, la fauna, el paisaje y los usos agrarios y forestales en Amorebieta-Etxano.
Esperamos que este libro su-ponga una referencia para todas aquellas personas interesadas en el medio natural de nuestro mu-nicipio, especialmente los zorno-tzarras más jóvenes, ya que, en sus manos estará la gestión de este nuestro entorno natural.
David LatxagaUgartemendia
Amorebieta-Etxanoko alkatea
Alcalde de Amorebieta-Etxano
7
The natural environment of Amorebieta-Etxano lacked a glo-bal and in-depth study as the information available to date was only piecemeal and sector based. Consequently, in 2007, we contacted the Fundación Alcoa, which agrees to finance the Society of Sciences Aranzadi with a Study on the Natural En-vironment of our district. I would like to express my most sincere thanks, on behalf of all people from Amorebieta, to both insti-tutions.
The purpose of the study was to provide contrasted and upda-ted information on the situation of the natural values of Amore-bieta-Etxano and, with that in-formation, create a tool to help us make decisions concerning the environmental situation and education in the district. The said tool will become a basic instrument for the promotion of environmental knowledge in our district and will help us preserve and recover the natural, landsca-pe and productive values of the land and contribute to its correct environmental management.
The study prepared by Aranzadi included, together with the most detailed information, a descrip-tive catalogue with educational and environmental awareness purposes. It is precisely this ca-talogue which we would like to place in your hands. It includes photographs and information on the geology, hydrology, geomor-phology, climate, edaphology, vegetation, fauna, landscape as well as the farming and forestry in the Amorebieta-Etxano area.
We hope this book will serve as a reference for all those people interested in the natural environ-ment of our district, especially the younger people of Amorebie-ta, because the management of our natural heritage will one day lie in their hands.
En ce qui concerne l’environnement naturel d’Amorebieta-Etxano, il manquait une vision globale et en profondeur, étant donné que l’information disponible à ce jour se présentait de manière fragmentée et sectorielle. C’est pourquoi, en 2007, après contact avec Fundación Alcoa, celle-ci dé-cide de financer à la Société des Sciences Aranzadi l’Analyse de l’Environnement Naturel de no-tre circonscription municipale. Je souhaite dans ces quelques lignes exprimer ma profonde reconnais-sance, au nom de tous les Zorno-tzarras1, à ces deux institutions.
L’objectif de l’étude était de fournir une information contrastée et mise à jour de la situation des valeurs naturelles à Amorebieta-Etxano et, avec toute cette information, créer un outil de travail pour la prise de décisions et l’éducation environnementale dans la munici-palité. Cet outil se présente com-me un outil fondamental pour le développement de la connaissan-ce environnementale de notre mi-lieu le plus proche, ce par quoi l’on prétend garantir la préservation et la récupération des valeurs natu-relles, paysagistiques et producti-ves, et contribuer à la réalisation d’une gestion environnementale adéquate.
L’étude réalisée par Aranzadi présente, conjointement à une information plus détaillée, un ca-talogue descriptif à des fins édu-catives et de sensibilisation. C’est précisément ce catalogue que nous avons souhaité mettre entre vos mains. Il reprend des données et des photographies sur la géolo-gie et l’hydrologie, la géomorpho-logie, la climatologie, la pédologie, la végétation, la faune, le paysage et les usages agraires et forestiers à Amorebieta-Etxano.
Nous espérons que ce livre suppo-sera une référence pour toutes les personnes intéressées par le milieu naturel de notre municipalité, spé-cialement pour les Zornotzarras les plus jeunes, étant donné que c’est sur eux que reposera la gestion de notre environnement naturel.
1Habitants d’Amorebieta-Etxano
David LatxagaUgartemendia
Mayor ofAmorebieta-Etxano
Maire deAmorebieta-Etxano
Prologue
9
GeologiaGeologíaGeologyGéologie
GeologiaGeologíaGeologyGéologie
I.
10
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Amorebieta-Etxanoko eta bere inguruneko litologia aztertzeko erabilitako mapa.Mapa utilizado para analizar la litología de Amorebieta-Etxano y su entorno.
Mugarra mendia eta Aramotz-Urtemondoko karsta; interes geologiko handieneko gunea.
Peña Mugarra y karst de Aramotz-Urtemondo, área de mayor interés geológico.
Mount Mugarra and the Aramotz- Urtemondo karst; an area of great geological interest.
Peña Mugarra et karst de Aramotz-Urtemondo, aire d’intérêt géolo-gique majeur.
I.1.Geologia: litologiaGeología: litología
5000 m.
Kareharri ezpuruak eta kalkarenitakCalizas impuras y calcarenitas
Karetupak, kare-harrizko tupak eta kare hondarrak txandatuz.Alternancia de margocalizas, margas, calizas y calcarenitas
Txandakako detritikoakDetríticos alternantes
Pikor larriko arroka detritikoak (hareharriak)Rocas detríticas de grano grueso (areniscas)
Azaleko metaketakDepósitos superficiales
KareharriakCalizas
Arroka bolkanikoak koladatanRocas volcánicas en coladas
11
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Amorebieta-Etxanon eta inguruan interes geologikoa duten puntu zehatzak aztertzeko erabilitako kartografia.
Cartografía utilizada para analizar los puntos de interés geológico de Amorebieta-Etxano y su entorno.
Amorebieta-Etxanon eta ingu-ruan interes geologikoa duten guneak aztertzeko erabilitako kartografia.Cartografía utilizada para analizar las áreas de interés geológico de Amorebieta-Etxano y su entorno.
I.2.Geologia: interes geologikoa duten guneak Geología: áreas de interés geológico
5000 m.
1
3
42
1
3
4
2
5
6
7
8
9
10
11
5000 m.
Tolesak eta zamalkadura-toles etzanakPliegues y pliegues tumbados cabalgantes
Kolubialak | Coluviales
Lurzorua | Suelo
Gabroa | Gabro
Olistrostomoa | Olistrostomo
Eskistositatea | Esquistosidad
Burdin-meategia | Mina de hierro
Slump-ak | Slumps
Hareharri harrobia | Cantera areniscas
Mugarra mendia eta Aramotzeko karsta | Peña Mugarra y karst de Aramotz
Ukipena | Contacto
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kareharrizko harrobiaCantera de calizas
Serie alderantzikatuko ezkata supraurgonianoaEscama supraurgoniana serie invertida
Hare harrobiaCantera de arena
Hare harrobiaCantera de arena
1
2
3
4
13
II. Geomorfologia Geomorfología
GeomorphologyGéomorphologie
14
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
www.luberri.net
Euskal Herrian katalogatuta dauden mendien artean Amorebieta-Etxano non dagoen adierazten duen mapa.
Localización de Amorebieta-Etxano entre los montes Catalo-gados de Euskal Herria.
Geomorfologia: erliebeaGeomorfología: el relieve
II.1.
>%100
%50-100
%30-50
%20-30
%10-20
%5-10
%3-5
<%3
UbideaCauce
GuztiakTodas
Ipar-mendebaldeaNW
IparraldeaN
Ipar-ekialdeaNE
EkialdeaEste
MendebaldeaOeste
Hego-mendebaldeaSW
Hego-ekialdeaSE
HegoaldeaS
UbideaCauce
MaldakPendientes
EsposizioakOrientaciones
%32
%27%6%2
%7 %0 %0 %6
%17
%10%20
%6
%7%7 %0
%10
%17
%6
%20
15
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Amorebieta-Etxanoko geomor-fologia azaltzeko erabilitako kartografia.
Cartografía utilizada para caracterizar la geomorfología en Amorebieta-Etxano.
Hegoaldeko mugan eta sistema karstikoaren barruan dolinak eta lapiazak daude. Amorebieta-Etxanoko kasuan estali gabeko lapiazak, erdiestalitakoak eta estalitakoak ageri dira.
En el límite meridional y dentro del sistema kárstico se distin-guen dolinas y lapiaces que en el caso de Amorebieta-Etxano se presentan desnudos, semi-desnudos y cubiertos.
The southern border, within the karstic system, presents a number of dolines and lapiaces that, in the case of Amorebieta-Etxano are bare, semi-bare or covered.
Dans la limite méridionale et à l’intérieur du système karstique on distingue des dolines et des lapiés qui dans le cas d’Amorebieta-Etxano se présentent nus, découverts et couverts.
II.2.GeomorfologiaGeomorfología
1000 m.
AlubiarraAluvial
TerrazakTerrazas
Lapiaz estaliaLapiaz cubierto
Erdiestalitako lapiazaLapiaz semidesnudo
Estaligabeko lapiazaLapiaz desnudo
Bloke-kolubialaColuvial de bloques
Pikor xeheko malda-metatzeaAcúmulos de grano fino
16
Amorebieta-Etxanoko gaina-zaleko formazioak azaltzeko erabilitako kartografia.
Cartografía utilizada para carac-terizar las formaciones superfi-ciales en Amorebieta-Etxano.
Bernako alubio sistemak ondo graduatutako legarrak dauzka.
El sistema aluvial en Berna pre-senta gravas bien graduadas.
II.3.Geomorfologia: azaleko formazioak Geomorfología: formaciones superficiales
1000 m.
Alubiarra. Lohi ez organikoak eta harea oso xeheak.Aluvial con limos inorgánicos y arenas muy finas
Ondo graduatutako legarrak dituen alubioiaAluvial con gravas bien graduadas
Kolubiala. Legar buztintsuakColuvial. Gravas arcillosas
Beste kolubialakOtros coluviales
17
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
ArroakCuencas
Geomorfologia: hidrologia Geomorfología: hidrología
II.4.
Ibaizabal GaraiaAlto Ibaizabal
AretxabaganeAretxabagane
Oka GaraiaAlto Oka
UgarteUgarte
Azpi-arroakSubcuencas
Drainatze sareaRed de drenaje
IbaizabalEl Ibaizabal
Lenginertze erreka Goiko MinteginLenginertze erreka en Goiko Mintegi
18
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Amorebieta-Etxanoko iragazkor-tasuna azaltzeko erabilitako kartografia.
Cartografía utilizada para caracterizar la permeabilidad en Amorebieta-Etxano.
Geomorfologia: iragazkortasunaGeomorfología: permeabilidad
II.5.
Iragazkortasun altua arrakoladuraren ondoriozPermeabilidad alta por fisuración
Iragazkortasun ertaina arrakoladuraren ondoriozPermeabilidad media por fisuración
Iragazkortasun txikia arrakoladuraren ondoriozPermeabilidad baja por fisuración
Iragazkortasun altua porositatearen ondoriozPermeabilidad alta por porosidad
Iragazkortasun ertaina porositatearen ondoriozPermeabilidad media por porosidad
Iragazkortasun txikia porositatearen ondoriozPermeabilidad baja por porosidad
Hainbat iragazkortasun motaren eta euren ezaugarrien banaketa.
Distribución de las distintas per-meabilidades y sus características.
Baxua arrakoladuraren ondoriozBaja por fisuración
Ertaina arrakoladuraren ondoriozMedia por fisuración
Altua porositatearen ondoriozAlta por porosidad
Baxua porositatearen ondoriozBaja por porosidad
Ertaina porositatearen ondoriozMedia por porosidad
Altua arrakoladuraren ondoriozAlta por fisuración
%30
%22
%0
%38
%5
%5
19
Amorebieta-Etxanon akuiferoen zaurkortasuna azaltzeko erabili-tako kartografia.
Cartografía utilizada para carac-terizar la vulnerabilidad de los acuíferos en Amorebieta-Etxano.
Hegoaldeko karstaren inguruan akuiferoen zaurkortasuna oso altua da.
En la zona del karst meridional, la vulnerabilidad de acuíferos es muy alta.
Geomorfologia: akuiferoen zaurkortasunaGeomorfología: vulnerabilidad de los acuíferos
II.6.
Zaurkortasun esanguratsurik gabeaSin vulnerabilidad apreciable
Zaurkortasun oso txikiaVulnerabilidad muy baja
Zaurkortasun txikiaVulnerabilidad baja
Zaurkortasun ertainaVulnerabilidad media
Zaurkortasun handiaVulnerabilidad alta
Zaurkortasun oso handiaVulnerabilidad muy alta
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
20
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Amorebieta-Etxanon baldintza geoteknikoak azaltzeko erabili-tako kartografia.
Cartografía utilizada para carac-terizar las condiciones geotécni-cas en Amorebieta-Etxano.
II.7.Geomorfologia: geotekniaGeomorfología: geotecnia
Oso aurkakoakMuy desfavorables
AurkakoakDesfavorables
OnargarriaAceptables
AldekoakFavorables
BaldintzakCondiciones
Mendiko pistak egiterakoan, beste gauza batzuen artean, lur-eremuaren ezaugarri geotek-nikoak kontuan izan beharko lituzkete beti.
La construcción de pistas tienen o deberían tener en cuenta siempre, entre otras cuestiones, las condiciones geotécnicas del terreno.
21
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
1. Sistema karstikoak, mendiak, bizkarrak eta muinoak.1. Sistemas kársticos, montes, lomas y colinas.
2. Ibaien sistema eraldatua.2. Sistema fluvial reconvertido.
Hainbat sistema morfodinamikok hartutako lurrazalen banaketa.
Distribución de las superficies ocupadas por los diferentes sistemas morfodinámicos.
Geomorfologia: unitate morfodinamikoakGeomorfología: unidades morfodinámicas
II.8.
%10
%46
%2
%29
%3
%10
PilaketakAcumulaciones
Ibaien sistemaSistema fluvial
Muinoen sistemaSistema colinas
Mendi-bizkarren sistemaSistema lomas
Mendien sistemaSistema montes
Sistema karstikoaSistema kárstico
1. 2.
3. 4.3. Hegoaldeko mugako sistema karstikoa.3. Sistema kárstico del límite meridional.
4. Aranaren gaineko pilaketa sistema.4. Sistema de acumulaciones sobre el valle.
23
KlimatologiaClimatología
ClimateClimatologie
III.
24
Bi fenomenoren konbinazioa: lainoa, ohikoa haran azpietan; eta elurra, ezohikoa baita men-dian ere.
Combinación de dos fenóme-nos: la niebla, frecuente sobre los fondos de valle y la nieve, poco frecuente incluso en la montaña.
A combination of two factors: fog, frequent on the lower parts of valleys and snow, scarce, even in the mountains.
Combinaison de deux phénomè-nes : le brouillard, fréquent sur les fonds de la vallée et la neige, peu fréquente même en montagne.
KlimaEl clima
III.
Hileko batezbesteko tenperatura eta prezipitazioa (2001-2006).
Temperatura y precipitación media mensual (2001-2006).
0
5
10
15
20
25
UrtEne
OtsFeb
MarMar
ApiAbr
MaiMay
EkaJun
UztJul
AbuAgo
IraSep
UrrOct
AzaNov
AbeDic
Hileko batezbesteko tenperatura ºC-tan.
Temperatura media mensual en ºC.
0
50
100
150
200
UrtEne
OtsFeb
MarMar
ApiAbr
MaiMay
EkaJun
UztJul
AbuAgo
IraSep
UrrOct
AzaNov
AbeDic
Prezipitazioa mm-tan.Precipitación en mm.
Lainoa Oka alderantzNieblas hacia Oka
Egunsentia Autzagane elurtuanAmanecer nevado junto a Autzagane
Egunsentiko lainoak ibarrean. Urrutian Durangaldea ageri da.Nieblas matinales sobre fondo de valle. Al fondo el Duranguesado.
25
IV. EdafologiaEdafología
EdaphologyÉdaphologie
26
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Edafologia: lurzoruaEdafología: suelos
IV.1.
Hainbat sistema morfodina-mikok hartutako lurrazalen banaketa erabilitako kartografia-ren arabera.
Distribución de las superficies ocupadas por los diferentes sistemas morfodinámicos según la cartografía utilizada.
%34
%23
%1
%24
%3
%10
%4%0
%1%0%0
Akrisol ortikoaAcrisol ortico
Kanbisol kromikoaCambisol crómico
Kanbisol distrikoaCambisol dístrico
Flubisol eutrikoaFluvisol eútrico
LitosolaLitosol
Lubisol kromikoaLuvisol crómico
Regosol eutrikoaRegosol eútrico
Kanbisol eutrikoaCambisol eútrico
Kanbisol gleikoaCambisol gleico
Kanbisol humikoaCambisol húmico
Lurzorurik gabeaSin suelo
Kanbisol gleikoaCambisol gleico
Kanbisol humikoaCambisol húmico
Kanbisol eutrikoaCambisol eútrico
27
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
Regolito lodiera mota ezberdinen banaketa erabilitako kartografia-ren arabera.
Distribución de las diferentes clases de espesores de regolito según la cartografía utilizada.
Regolitoaren lodierak lurzoruari eman behar zaion erabilera mugatzen du.
El espesor del regolito determi-na el tipo de uso que se le ha de dar a un suelo.
Edafologia: regolitoaren lodieraEdafología: espesor del regolito
IV.2.
%39
%13
%13
%5
%30
0tik 0,5m-ra0 a 0,5m
0,5etik 1m-ra0,5 a 1m
1m-tik 2m-ra1m a 2m
2m-tik 4m-ra2m a 4m
4m baino gehiagoMás de 4m
28
Erabileraren gaitasunak zehaz-teko lurzoruaren azterketa osoaren emaitza ikusi behar da. Emaitza horrek ez digu erabilerarik egokiena zehazten, lurzoru horrekin egin daitezkeen erabilera posibleak baizik.
La capacidad de uso, resultado de un análisis completo de un suelo, nos indica no el uso más adecuado, sino el conjunto de usos posibles que sobre ese suelo se pueden llevar a cabo.
Lurzoruaren gaitasuna kontuan izanik hartuta dauden gaina-zalen banaketa erabilitako karto-grafiaren arabera.
Distribución de las superficies ocupadas por las diferentes capacidades de los suelos según la cartografía utilizada.
Edafologia: lurrak eta erabilera gaitasunakEdafología: suelos y capacidades de uso
IV.3.
%50
%23
%11
%2
%3
%11
Lurzorurik gabeSin suelo
Gaitasun oso baxuaCapacidad muy baja
Gaitasun baxuaCapacidad baja
Gaitasun ertainaCapacidad moderada
Gaitasun altuaCapacidad elevada
Gaitasun oso altuaCapacidad muy elevada
EAEko ingurumenari buruzko kartografia sistema. 1999Sistema de cartografía ambiental de la CAPV. 1999
29
Flora eta landaretza Flora y vegetación
Flora and vegetationFlore et végétation
V.
30
Amorebieta-Etxanoko landaretza potentziala.
Vegetación potencial de Amorebieta-Etxano.
Landaretza potentzialaVegetación potencial
V.1.
HaltzadiaAliseda
HariztiaRobledal
AmeztiaMelojar
PagadiaHayedo
31
Amorebieta-Etxanoko gaur egungo landaretza.
Vegetación actual de Amorebieta-Etxano
Gaur egungo landaretzaVegetación actual
V.2.
IbaiakRios
Ibaiertzeko haltzadiaAlisedas riparias
HariztiakRobledales
Harizti gazteakRobledales jóvenes
Bertako espezieen heskaiakSetos de especies autóctonas
AmeztiakMarojales
PagadiakHayedos
Txilardi-otadiakBrezal-argomal
ElordiakEspinares
LahardiakZarzales
IratzediakHelechales
SegabelardiakPrados de siega
Ibarreko larreakPastos de valle
Mendiko larreakPastos de montaña
EsfagnaldiakTrampal
Pinus radiata landaketakPlantaciones de Pinus radiata
Pinus pinaster landaketakPlantaciones de Pinus pinaster
Konifero sail gazteakPlantaciones jóvenes de coníferas
Konifero moztu berriakConíferas recientemente taladas
Robinia pseudoacacia landaketak Plantaciones de Robinia pseudoacacia
Quercus rubra landaketakPlantaciones de Quercus rubra
Platanus sp. landaketakPlantaciones de Platanus sp.
Populus sp. landaketakPlantaciones de Populus sp.
Zuhaitz hostotsu eta hosto-galkorren sail gazteakPlantaciones jóvenes de frondosas caducas
Eukalipto landaketakPlantaciones de eucaliptos
Eukalipto landaketa gazteakPlantaciones jóvenes de eucaliptos
MahastiakViñedos
Fruta-arbolakFrutales
Baratzeak eta mintegiakHuertas y viveros
Kirolerako eremuakCampos deportivos
Parke eta lorategiakParques y jardines orna-mentales
HerriakPueblos
Dentsitate baxuko eraikuntzakConstrucciones de baja densidad
Errepide sareakRedes de carreteras
Trenbide sareakRedes ferroviarias
Zapaldutako eremuakZonas pisoteadas
32
Komunitateak sinplifikatuta.
Comunidades simplificadas.
Gaur egungo landaretza sinplifikatutaVegetación actual simplificada
V.3.
Bertako basoaBosque autóctono
Bertako sastrakaMatorral autóctono
Belardiak eta larreakPrados y pastos
Konifero landaketakPlantaciones de coníferas
Zuhaitz hostozabal, hosto- galkorren landaketakPlantaciones de frondosas caducas
Zuhaitz hostozabal, hosto- iraunkorren landaketaPlantaciones de frondosas perennes
Baratzeak, fruta-arbolak eta mintegiakHuertas, frutales y viveros
Gizakiak hartutako eremuakZonas antropizadas
33
HariztiakRobledales
HaltzadiakAlisedas
Komunitate naturalak eta erdi-naturalakComunidades naturales y seminaturales
V.4.
1. Basoak eta sastrakadiak1. Bosques y matorrales
ElordiakEspinares
Pago bakanakHayas aisladas
34
SegabelardiakPrados de siega
IratzediakHelechales
2. Belazeak2. Herbazales
Mendiko larreakPastos de diente de montaña
Ibarreko larreakPastos de diente de valle
3. Esfagnaldiak3. Trampales
35
Komunitate artifizialakComunidades artificiales
V.5.
Eukalipto landaketakPlantaciones de eucaliptos
Konifero landaketakPlantaciones de coníferas
Gizakiak hartutako eremuakZonas antropizadas
Baratzeak, fruta-arbolak eta mintegiak
Huertas, frutales y viveros
36
Komunitate naturalak eta artifizialakComunidades naturales y artificiales
V.6.
Komunitate naturalak edo erdi-naturalakComunidades naturales o seminaturales
Komunitate artifizialakComunidades artificiales
37
Interes berezikoakDe interés especial
ArraroakRaras
Sorbus latifoliaPrunus lusitanica
Narcissus bulbocodiumOphioglossum vulgare
Pinguicula lusitanicaVandenboschia speciosaWoodwardia radicans
V.7. Arriskuan dagoen floraV.7. Flora amenazada
38
Legedia
*
Cet arbre, qui mesure entre 5 et 20 mètre, fleurit entre mai et juin, et donne des fruits depuis la fin de l’été jusqu’en octobre. Il pousse toujours dans des points isolés ou en petits bosquets peu touffus. Bien que sa réduction se doive principalement à des raisons climatiques et phylogéni-ques, il faut interdire sa coupe et protéger son habitat.
This tree, which measures bet-ween 5 and 20 metres, blossoms between May and June and provides fruit from the end of summer until October. It always grows in isolated plots or in small leafy woods. Although the fall in numbers is mainly due to clima-tic and phylogenetic reasons, fe-lling should be forbidding and its habitat protected.
Este árbol, que mide entre 5 y 20 metros, es un híbrido de las espe-cies S. aria y S. torminalis. Florece entre mayo y junio, y da frutos desde finales de verano hasta octubre. Está presente en la Europa occidental y, en la Península Ibérica, aparece desde los Pirineos has-ta Sierra Nevada. Crece siempre en puntos aislados o en pequeños bosquetes de frondosas. En Amorebieta-Etxano se pueden ver en el barrio de Euba, en el arroyo de Areotzerrota.
Lo reducido de su área actual parece deberse a causas de tipo climá-tico y filogenético, a lo que hay que añadir la reducción de su hábitat natural por causas humanas. Por ello, ha de prohibirse la tala de este árbol y protegerse los bosquetes en los que habita.
Espeziearekin loturiko arazoakOso azalera txikia hartzen du espezie honek eta baliteke hori arrazoi klimatologikoen eraginez gertatzea. Arrazoi filogenetikoak ere egon daitezke, ordea. Izan ere, espezie honek jatorri hibridoa izan dezake eta ez dirudi bere azalera handiagoa izan zenik iraganean ere. Giza-kiak ere eragina izango zuen ziurrenik espezie hau galbidean jartze-ko, eskualdeko behealde eta erdialdean zeuden zuhaitz hostotsuko arboladi asko desegin baitira. Zuhaitz honen mozketa debekatu egin beharko litzateke eta bizi deneko arboladia babestu.
HabitataEAEn tarteka mota honetako zu-haitz bakanen bat aurkitu izan da; taldean ere aurkitu izan dira mota honetako hainbat zuhaitz erkameztiekin, pagoekin, urkie-kin edota erriberako basoekin nahasian.
BanaketaEuropako mendebaldeko ere-muaren erdian banatuta dago zuhaitz hau. Iberiar penintsulan, Pirinioetatik hasi eta Sierra Ne-vadaraino, puntu bakan batzue-tan baino ez dago. Amorebieta-Etxanon mota honetako zuhaitz bakan batzuk aurkitu dira Euba auzoan, Areotzerrota errekaren alboan.
DeskribapenaBere genoma genero bereko beste bi espezietatik dator: Sorbus aria eta S. torminalis-etik. 5 eta 20 metro arteko altura harrapa dezake. Hostoen laminak ingurunea oso obatua du, oinarri nahiko moztua eta ertzak lobulu forma txikikoak eta gutxi zerratuak. Beraz, morfo-logia aurrez aipatutako bi espezieek dutenaren tartekoa du: S. aria (koskaduna edo lobulu forma txikikoa, eta azpialde zuriduna) eta S. torminalis (lobulu forma handikoa eta berdea bi aldeetatik). Loreak muturreko korinboetan pilatzen dira, eta 5 sepalo berdexka eta beste 5 petalo zuri izaten dituzte. Maiatz eta ekain artean loratzen da eta bere fruituak uda amaieratik urri artean heltzen dira.
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: arraroa
Sorbus latifolia (Lam.) Pers.Familia: ROSACEAE
Sailkapena: ARRAROA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: RARA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
39
Legedia
*
C’est un arbuste à feuilles per-sistantes mesurant entre 4 et 8 mètres de hauteur. Il fleurit de mai à juin, et les fruits muri-ssent dans la première moitié de l’automne. Il en pousse très peu dans la CAPV1, et il conviendrait donc de doter de protection légale les précipices où on en trouve certains exemplaires.
1CAPV: Communauté Autonome du Pays Basque
This is a 4 to 8 metre-high bush with persistent leaves. It blossoms from May to June and its fruit ri-pens in the first half of autumn. It is scarce in the Basque Coun-try and, consequently, it would be a good idea to provide legal protection to the gullies where specimens have been found.
Es un arbusto de hojas persistentes de entre 4 y 8 metros de altura. Florece de mayo a junio, y los frutos maduran en la primera mitad del otoño. Su distribución en Europa es mediterráneo-atlántica y crece en el tercio occidental de la Península Ibérica. De hecho, solo se han encontrado en tres municipios de la CAPV, donde crece a baja altitud, y en el fondo de barrancos sobre materiales de silíceos. En Amorebieta-Etxano hay unos pocos ejemplares en el arroyo de Lenginertze.
Las labores forestales, y el trazado de pistas y vías de saca, unido al arrastre de troncos ponen en peligro la especie, por lo que conven-dría dotar de protección legal los barrancos en los que habita.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie hau arriskuan jar dezakete baso-lanek, mendi-bideak edo pis-tak egiteak eta egurra ateratzeak. Aipatutako lan horiek kontu handiz egin behar dira. Izan ere, espezie hau ez da ezaguna eta inork gutxik daki gure inguruan dagoenik. Gainera, ezagutzen diren populazioek ale bakan batzuk baino ez dituzte izaten. Horregatik guziagatik, be-harrezkoa izango da zuhaixka horiek dauden sakanak legearekin ba-bestea.
HabitataEAEn aurkitutako zuhaixka mota honen populazioak altuera baxuan aurkitu dira; babesean dauden sakanen hondoetan eta lur silizeoa dagoen tokian. Zu-haixka mota hau gainera, hal-tzadietan nahiz zuhaitz hostoza-balez eta pagoz osatutako baso mistoetan agertu da.
BanaketaZuhaixka hau Europan Mediterra-neo nahiz Ozeano Atlantiko ingu-ruan hazten da. Iberiar penintsu-lako mendebaldean ugariagoa da ekialdean baino, eta EAEko espezieak Iberiar penintsulan duen banaketaren ekialdeko mu-gan dauden zuhaitzak dira. Hiru lekutan aurkitu da (EAEko lurral-de bakoitzeko puntu batean) eta guztietan espezie honetako zu-haitz bakan batzuk osatutako ko-munitateak baino ez dira aurkitu. Bizkaian Amorebieta-Etxanon, Lenginertze errekaren alboan, bakarrik aurkitu dira Prunus lusi-tanica-ren ale bakar batzuk.
DeskribapenaHosto iraunkorrak dituen zuhaixka da, 4 eta 8 metro arteko altue-rakoa. Enborraren azala nahiko leuna du eta adar gorrixkak hazten zaizkio. Txorten gorridun hosto sinpleak dauzka eta tartean-tartean ateratzen zaizkio. Hostoaren lamina luzanga eta lantza formakoa da, erpin puntaluzearekin eta ertz zerradun, koriazeo, ziratu eta ilegabea-rekin. Maiatzean eta ekainean loratzen da, eta bere fruituak udazke-neko lehen erdian heltzen dira.
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: arraroa
Prunus lusitanica L.Familia: ROSACEAE
Sailkapena: ARRAROA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: RARA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
40
Legedia
*
Petite fougère d’un demi-empan de hauteur. Elle se fane au dé-but de l’automne et ses parties aériennes disparaissent en hi-ver. La douzaine de populations que l’on connaît dans la CAPV se heurtent au risque naturel que constitue être une espèce qui passe presque inaperçue, la main de l’homme influant éga-lement dans la diminution des effectifs.
A small fern that measures a few inches high. It withers in autumn and its aerial parts disappear in winter. The dozen known population in the Basque Country face the natural risk of a species that is almost unknown although man has also contribu-ted to its scarcity.
Pequeño helecho que rara vez sobrepasa medio palmo de altura. A comienzos de otoño se marchita y sus partes aéreas desaparecen en invierno. Se encuentra en varias partes del mundo, y en la Península Ibérica está en la mitad septentrional y la zona occidental. Vive en herbazales húmedos, manantiales, juncales, alisedas y robledales de fondo de valle. En la CAPV, se han encontrado una docena de po-blaciones por debajo de los 800 metros de altitud, una de ellas en Belatxikieta (Amorebieta-Etxano).
Son poblaciones que pasan casi desapercibidas y esto constituye un riesgo natural. Sin embargo, las actuaciones como la desecación de humedales han tenido gran influencia en la disminución de efectivos.
Espeziearekin loturiko arazoakLandare mota hauek puntu jakin batzuetan bakarrik ateratzen dira, sakabanatuta eta ale kopuru txikiek osatzen dute populazioa. Iriste-ko errazak diren lekuetan ateratzen denez eta oharkabean pasatzen denez, hondatua edo deuseztua izateko arrisku handia du landare honek. Hezeguneak lehortzeak, esate baterako, zuzen-zuzenean era-gin dio espezie honi eta kopuruak nabarmen egin du behera. Landare honen babesa eraginkorra izan dadin, bizi deneko leku jakinetan zen-bait neurri hartu beharko lirateke.
HabitataBelardi hezeetan, iturburuetan, ihitokietan eta ibarretako haltza-di nahiz hariztietan hazten da.
BanaketaEuropan, Afrika Iparraldean, Asian eta Ameriketan bakarrik dago. Iberiar penintsulan iparral-dean eta mendebaldean aurki daiteke. Oso arraroa da Sistema Iberiarrean horrelako landarerik ikustea eta Sierra Nevadan es-pezie erlikiala da. EAEn landare honen dozena bat populazio eza-gutzen dira; itsasoaren altuera eta 800metro artean daude guz-tiak. Ez dago batere alerik EAEko hegoaldeko eremu lehorretan. Amorebieta-Etxanon populazio bat aurkitu da Belatxikietan.
DeskribapenaIratze txikia da: oso gutxitan hazten da arra erdi baino gehiago. Lur-peko zurtoin loditik ateratzen zaizkio hosto berde-horixkak, bi seg-mentutan banatuak: beheko segmentua arrautza eta lantza arteko forma duen hostotxo bat da, zain-belarren hostoen antzekoa; goiko segmentua berriz, oso mehea eta luzanga da. Udazken hasieran lan-darea ihartu egiten da, baina aste batzuetan zehar artean ezagutu daiteke, horitu eta itxuraldatu egiten den arren. Neguan desagertu egiten da guztiz landarea. Hau da, kanpoaldeko edo aireko parte guz-tia desagertzen zaio eta lurpeko zurtoinari esker bizirik irauten du.
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
Ophioglossum vulgatum L.Familia: OPHIOGLOSSACEAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
41
Legedia
C’est une des fougères les plus robustes du Pays Basque. Ses spores murissent de juin à novembre, et germent en au-tomne. On les trouve dans le versant atlantique de la CAPV, dans des lieux avec une humi-dité constante. Les plantations de conifères et d’eucalyptus qui arrivent jusqu’aux bords des rigoles sont une menace à résoudre légalement.
This is one of the most robust ferns in the Basque Country. Its spores mature from June to November and germinate in au-tumn. It is found in the Atlantic region of the Basque Country, in permanently damp areas. Coni-fer and eucalyptus plantations that reach the banks of streams are a threat that should be sol-ved from a legal point of view.
*
Es uno de los helechos más robustos de la flora del País Vasco. Sus esporas maduran de junio a noviembre, germinando a lo largo del otoño. Navarra es el límite oriental peninsular de este helecho que vive en taludes arcillosos, sombríos y abrigados, en barrancos con humedad constante y temperaturas suaves, y en bordes de arroyo y cascadas. Se encuentra en la vertiente atlántica de la CAPV, mayori-tariamente en Bizkaia, y hay ejemplares en el arroyo de Lenginertze de Amorebieta-Etxano.
Las plantaciones de coníferas y eucaliptos, que en muchos casos llegan hasta las orillas de las regatas, suponen una grave amenaza, por lo que dichos arroyos se deberían proteger legalmente.
Espeziearekin loturiko arazoakIratze handiak Kantauri isurialdeko erreka ondoetan bizi diren beste zenbait espeziek izaten dituzten arazo berberak ditu. Baso-lanek lan-dare honen populazio ugariri eragiten diote, kasu askotan konifero nahiz eukalipto sailak erreka ondoetaraino hedaturik baitaude. Egurra moztu ondoren adarrak pilatzen direlako itxita geratzen diren erreka horiek legeak babestu behar lituzke.
HabitataEzponda buztintsu, soil eta ba-bestuetan; tenperatura epeleko sakan hezeetan; eta erreka eta ur-jauzi bazterretan hazten da.
BanaketaIratze honen banaketa oso za-tikatua da; makaronesikoa eta atlantikokoa. Iberiar penintsu-lan garo honek ekialdeko muga Nafarroan dauka. EAEn ezagu-tzen diren leku guztiak isurialde atlantikoan daude eta gehienak Bizkaian. Amorebieta-Etxanon Lenginertze errekaren alboan daude zenbait ale.
DeskribapenaIratze hau EAEko floran espezie mardulenetakoa da. Lur azpian zur-toin lodia ateratzen zaio. Hainbat hamarkada iraun ditzake zurtoin horrek eta bertatik koroia handien antzera hostoak ateratzen dira: 0,5 eta 2,5 metro arteko luzera harrapa dezakete. Hostoen ingurunea lantza formakoa da eta hostoak eurak bi aldiz zatitzen dira. Segmentu primarioak 30 cm neurtzera irits daitezke, eta beheko aldean espora-ontziak izaten ditu esporak ekoizteko. Hostoaren errakian erraboilak sortzen zaizkio eta horiei esker iratzeak landare-ugalketa egin dezake, erraboil horiek lurrean sustraitu eta landare berriak sortzen baitituzte. Esporak ekainetik azaroa bitartean heltzen dira eta udazkenean zehar ernamuintzen dira.
UICN nazioarteko kategoria: kaltebera
Habitat zuzentaraua: II eta IV eranskinak
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: arraroa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
*
*
Woodwardia radicans L. Sm.Familia: BLECHNACEAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*
vn
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wn
42
Legedia
Cette délicate fougère subtro-picale est une plante vivace qui mesure entre 10 et 40 cm. Pro-pre des îles macaronésiennes et de l’ouest européen, la CAPV et Navarre maintiennent une des meilleures représentations de cette espèce en Europe. Les plantations forestières qui arri-vent jusqu’aux bords des rigoles sont en train de détruire leur habitat.
This delicate sub-tropical fern is a perennial plant that mea-sures between 10 and 40 cm. It is typical in the Macaronesia islands and in Western Europe. The Basque Country and Nava-rre have one of the best popu-lations of this species in Europe. Forest plantations that reach the banks of streams are destroying its habitat.
Este delicado helecho subtropical es una planta vivaz que puede lle-gar a medir entre 10 y 40 cm. Propia de las islas macaronésicas y del oeste de Europa, la CAPV y Navarra mantienen una de las mejores representaciones de esta especie a nivel europeo. Se cobija en las oquedades que se forman en las cascadas de arroyos, sobre sustrato silíceo, en ambiente general muy abrigado y húmedo. En Amorebieta-Etxano se encuentra en el arroyo de Areotzerrota, barrio de Euba.
Al igual que sucede con otras especies confinadas en pequeños arro-yos, la regulación de las plantaciones forestales puede influir directa-mente en la conservación de esta especie en el municipio.
Espeziearekin loturiko arazoakIratze mota honen populazioak oso txikiak izan ohi dira eta habitat zehatz batzuetan bakarrik bizitzen dira. Amorebieta-Etxanoko popu-lazioak esaterako, metro koadro bat besterik ez du hartzen eta bertan 30 hosto daude. Inguruan zuhaitz sailak zituen erreka baten altzoan zegoen populazio hori. Errekaren eskuinaldeko zuhaitzak orain dela gutxi moztu dituzte. Iratzeak uretatik urruti samar zeuden, metro koadro bateko harkaitz batean erantsirik. Zuhaitz sail horiek ukitzeak zuzen-zuzenean eragin dezake herriko iratze mota honengan. Horre-gatik beharrezkoa da iratzea bizi den errekak eta erreka bazterrak legearekin babestea.
HabitataGeofito errupikola hau ur-saltoe-tan egoten diren zuloguneetan jaiotzen da normalean; substra-tu silizeoan eta giro heze nahiz babesekoetan.
BanaketaIratze hau eremu subtropika-lekoa da; izatez irla makarone-sikoetakoa eta Europako men-debaldekoa. Atlantiko inguruan ageri da gehien. EAEn eta Nafa-rroan iratze arraro honek Euro-pan dituen erakusgarririk onenak daude. Bizkaian eta Gipuzkoan 30 eta 500 metroko altueran dauden erreka bazter askotan dago. Amorebieta-Etxanon be-rriz, Euba auzoan aurki daiteke, Areotzerrota errekaren alboan.
DeskribapenaIratze fin hau landare bizikorra da. 10 eta 40 cm. artean neur ditzake. Ipurdi edo andui horizontala eta nahiko lodia dauka: 3 bat mm-koa, eta hortik hostoak jaiotzen dira. Txorten luzea eta ilegabea dauka-te hostoek. Lamina berriz, zeharrargitsua da; ingurune obal, lantza formakoa dauka; eta oso zatikatua da. Gure latitudeetan bizi diren iratzeek oso gutxitan garatzen dituzte espora-ontziak. Espora-ontzi horiek normalean kapsula txiki zilindrikoen itxura izaten dute eta hos-toaren azpialdean ateratzen dira, nerbioen amaieran. Esporak oso gu-txitan heltzen dira inguru honetan, baina heltzen badira uda betean izaten da; ekainetik abuztura bitartean.
Vandenboschia speciosa (Willd.) KunkelFamilia: HYMENOPHYLLACEAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*UICN nazioarteko kategoria: kaltebera
Habitat zuzentaraua: II eta IVeranskinak
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: arraroa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
*
*
*
vn
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wn
43
Legedia
*
*
Ce Narcisse est une herbe viva-ce capable de survivre à l’hiver. Il pousse avant ou au début du printemps et fleurit de février à mai. C’est une plante endémi-que du Golfe de Biscaye qui vit au-dessous des 1.300 mètres d’altitude. Bien que les travaux dans les zones humides puissent lui nuire, il ne semble pas exis-ter de risques pour l’ensemble de la population.
This Narcissus is a grass capable of surviving in winter. It sprouts before or at the beginning of spring and blooms from February to May. It is endemic of the Bay of Biscay and survives below an altitude of 1300 metres. Although the development of marshlands may be detrimental to it, the population as a whole does not seem to be endangered.
Este Narciso es una hierba vivaz con un pequeño bulbo en el que acumula reservas para resistir dormida durante el otoño y el invier-no. Brota justo antes de primavera o durante las primeras semanas de ésta y su flor amarillo pálido se abre entre febrero y mayo. Lo interesante de esta flor es que es endémica del Golfo de Bizkaia, distribuyéndose desde las Landas hasta Asturias en pastos, repisas, prados, juncales y brezales con humedad por debajo de los 1.300 metros de altitud. Se han encontrado ejemplares en la parte noreste de Amorebieta-Etxano.
Aunque no parecen existir riesgos para el conjunto de la población, las obras en humedales perjudican la conservación de esta planta.
vn
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wn
Espeziearekin loturiko arazoakEz dirudi espezi honetako populazio talde osoak arriskurik baduenik, baina ibarretan urak hartzen dituen zenbait sakonune drainatzeak eta makinekin lurra mugitzeak suntsitu egin ditzake populazio horiek. Landare interesgarri honek bizirik iraun dezan, espezie hori bizi de-neko hezeguneetako lurra mugitzea eta bertan lan publikoak egitea saihestu beharko litzateke. Espezie honek lore oso politak ematen dituenez, paseoan dabiltzanek landareak biltzen dituzte, baina horrek ez die populazioei kalte handiegirik eragiten.
HabitataItsasoaren mailatik hasi eta 1.300 metro arteko larre, erlaitz, belardi, ihitoki eta txilardietan jaiotzen da.
BanaketaAtlantikoko landarea da eta ba-tez ere Bizkaiko golkoan hazten da. Espezie honen eremua oso txikia da: Landetatik hasi eta Asturias arterainokoa; zentroa berriz, Euskal Herrian dauka. EAEko hiru lurraldeetan aurki daiteke; kostatik hasi eta Kan-tabriako mendi zerraraino. Me-diterraneoko eremuarekin kon-taktuan hasten da hor. EAEn dauka beraz, espezie honek bere bizilekuaren hegoaldeko muga. Amorebieta-Etxanon zenbait ale daude, herriaren ipar-ekialdean.
DeskribapenaNarcissus generoko espezie guztien moduan belar bizikorra da hau ere. Lur azpian erraboila txiki bat dauka eta horren bidez substantziak pilatu eta erreserban gordetzen ditu udazkena eta negua lotan pasa-tzeko eta udaberria iritsi baino lehen edo udaberriko lehen egunetan ernetzeko. 2 hosto izan ohi ditu eta tarteka 3 ere bai. Lerro itxurakoak eta 2mm baino gutxiagoko zabalerakoak dira hostoak. Lorea otsail eta maiatz artean irekitzen da eta hori argi kolorekoa da, limoia beza-laxe. Oinarrian alderantziz jarritako kono formako hodi bat dauka eta hodi horrek inbutuaren itxurako koroi batekin egiten du bat. Hazi asko izaten ditu: txikiak, beltzak eta lodikoteak dira.
Habitat zuzentaraua: V eranskina
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
Narcissus bulbocodium L. subsp. citrinus (Baker)Familia: LILIACEAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
44
Legedia
*
C’est une plante vivace et car-nivore qui s’alimente de petits invertébrés. Elle fleurit d’avril à septembre et donne des fruits de juin à octobre. Cette plante atlantique ne pousse jamais de manière abondante en raison de ses strictes exigences écolo-giques. Sa conservation est en danger à cause de l’assèchement ou l’altération des rares zones humides où elle vit.
This is a perennial and carnivo-rous plant that feeds on small invertebrates. It blooms from April to September and gives fruit from June to October. This Atlantic plant never grows in large numbers due to its strict ecological requirements. It is in danger from drainage projects or the alteration of the few marshlands where it survives.
Es una planta vivaz y carnívora que se alimenta de pequeños inver-tebrados a los que atrapa segregando una viscosidad a través de sus diminutas papilas. Florece de abril a septiembre y los frutos madu-ran de junio a octubre. Podemos encontrar esta planta atlántica en Bizkaia y Gipuzkoa aunque nunca de forma abundante debido a sus estrictas exigencias ecológicas: nace en turberitas incipientes, ma-nantiales y esfagnales que se forman en las montañas con sustratos silíceos, entre 20 y 800 metros de altitud. Podemos encontrarla en la parte noreste de Amorebieta-Etxano y en el barranco de Areotzerrota en Euba.
La conservación de esta especie depende de evitar la desecación o alteración de los escasos humedales en los que vive.
Espeziearekin loturiko arazoakLandare honek behar ekologiko bereziak dituenez, bizirik iraun dezan beharrezkoa da bizi deneko habitatak egoera onean edukitzea. Espezie honetako populazioak oso txikiak direnez, bizi deneko hezeguneak lehortu edo aldatuz gero, segituan kaltetuko litzateke espezie hau. Mota horretako hezeguneak legearekin babestea oso beharrezkoa da, Pinguicula lusitanica espeziea ez ezik, espezie horren antzeko ezau-garriak dituzten beste espezie batzuk ere bizi baitira bertan.
Habitata20 eta 800 metro arteko lur si-lizeoetan sortzen diren zohikaz-tegi berrietan, iturburuetan eta esfagnaletan bizi da landare hau. Bere behar ekologikoak oso be-reziak direnez, inoiz ez da multzo handitan hazten.
BanaketaAtlantikoko landarea da. EAEn ezagutzen diren populazio gehi-enak Kantauri isurialdean daude, Gipuzkoako eta Bizkaiko par-teetan. Araban oso arraroa da landare hau; lurraldearen ipar-mendebaldean eta Gorbeiako mendigunean bakarrik aurkitu da. Amorebieta-Etxanon bi leku-tan aurki daiteke: Eubako Areo-tzerrota sakanean eta herriaren ipar-ekialdeko zatian.
DeskribapenaLandare haragijale hau landare bizikorra da. Ipurdi mehea dauka eta bertatik hostotxoak hazten zaizkio erroseta basalaren forman. Inguru eliptikoa dute hostoek eta ertza osoa. Milaka papila txiki dauzkate eta horietatik biskositate handia jariatzen dute. Hala, harrapakinak harra-patu eta jan egiten dituzte. Harrapakin horiek ornogabeak eta txikiak izan ohi dira. 5 eta 15 cm arteko zurtoin motz eta tenteen muturrean lore bakarti bat jaiotzen da. Landare honen korola arrosa argia da, ia zuria; eta 6 eta 10 mm arteko luzera izaten du: horietatik erdiak ezproiaren tamainari dagozkio. Apiriletik iraila artean loratzen da, eta fruituak ekainetik urria artean heltzen dira.
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
Pinguicula lusitanica L.Familia: LENTIBULARIACEA
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
vn
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wn
45
FaunaFaunaFaunaFaune
VI.
46
Katalogatutako espezieakEspecies catalogadas
FaunaFauna
VI.
%7
%8
%3
%13
%9
FloraFlora
OrnogabeakInvertebrados
Anfibioak eta narrastiakAnfibios y reptiles
HegaztiakAves
HaragijaleakCarnívoros
0
50
100
150
200
250
300Espezie kopuruaNúmero de especies
IntsektuakInsectos
ArmiarmakArañas
MoluskuakMoluscos
AnfibioakAnfibios
NarrastiakReptiles
HegaztiakAves
HaragijaleakCarnívoros
Espezie potentzialak: 421Especies potenciales: 421
Herriko espezieak: 98Especies municipio: 98
Faunaren barnean katalogatutako espezieak: 31Especies catalogadas fauna: 31
47
Reticulitermes lucifugusTermitaTermita
IbaiakRíos
Hiri-inguruneaMedio urbano
VI.1. OrnogabeakVI.1. Invertebrados
Baso autoktonoak eta zuhaitz zaharrakBosques autóctonos y árboles viejos
LandaketakPlantaciones
KALTEBERAKVULNERABLES
INTERES BEREZIKOAKDE INTERÉS ESPECIAL
Hylotrupes bajulusEtxe-kaprikornioaCapricornio doméstico
Diprionidae Thaumetopoeia pityocampaPinu-beldarraProcesionaria
Anobium punctatumPipi arrunta Carcoma común
Cerambyx cerdo Pagadiak
Hayedos
Rosalia alpina
Coenagrion mercuriale Austropotamobius pallipes
Ingurumen arazoa: intsekti-ziden gehiegizko erabilera Pinu sailei egiten dizkien aireko fumigazioak
Etxeetan erabiltzen diren pestizidak
Problemática ambiental: abuso de insecticidas Fumigaciones aéreas de las plan-taciones de pinos
Introducción de pesticidas en el interior de viviendas
*
*
*
*
Lucanus cervus
Hildako egurra
Madera muerta
Liocola lugubris Elona quimperiana
HariztiakRobledales
48
Legedia
C’est un scarabée de 15-35 mm de couleur bleu-grisâtre et avec des taches noires. Il se trouve dans la moitié nord de la pé-ninsule et son exigence la plus importante est une forêt humide avec de vieux arbres à grands troncs. Sa population est en régression et pour sa conser-vation il est vital de régénérer les hêtraies et de conserver les vieux arbres.
This is a grey blue 15-35 mm beetle with black spots. It is found in the northern half of the peninsula and survives in damp forests that feature old trees with large trunks. Its population is falling and requires the rege-neration of beech forests and the conservation of old trees to survive.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honetako populazio askok atzerakada nabarmena izan dute azken urteetan pagadiak hondatu direlako, zutik baina gaixo edo hila dauden zuhaitzak moztu direlako edota usteltzen ari ziren enborrak basotik eraman direlako. Amorebieta-Etxanon espezie honek bizirik iraun dezan, Belatxikietako pagadia berriztatzea eta herriko zuhaitz zaharrak bizirik kontserbatzea da egin daitekeen onena.
HabitataMendi guneetan nahiz ibarretan bizi da. Larbak xilofagoak dira. Helduak eguneko intsektuak dira eta pago zaharren enborretan; edo zutik, baina hilda dauden pagoetan aurkitzen dira; batez ere, bide edo erreka bazterre-tako argiuneetan dauden pagoe-tan. Espezie hau bizitzeko bal-dintzarik garrantzitsuenetakoa enbor handiko zuhaitz zaharrak dauden baso hezea inguruan edukitzea da.
BanaketaEspezie hau Iberiar penintsula-ren iparraldeko erdian bizi da; eta era berean, baita EAEko hiru probintzietan ere. Bizkaian, Gorbeian, Urkiolan eta Orduñan aurkitu da. Amorebieta-Etxanon berriz, espezie honen presentzia nabarmena da Belatxikietako pa-gadian. Baina ez litzateke harri-tzekoa izango Euba inguruan ere aurkitzea.
Deskribapena15-35 mm artean neurtzen duen kakalardoa da. Burua, protoraxa eta elitroak tomentu urdin-grisaxkarekin dauzka estaliak; pronotoan tomentu beltz bat dauka eta elitroetan hiru orban beltz. Segmentuen muturrean, berriz, eraztun beltzdun antenak dauzka.
Es un escarabajo de 15-35 mm de color azul grisáceo y manchas negras. Se encuentra en la mitad norte peninsular, en zonas de mon-taña y en llanura. Su requerimiento más importante es un bosque húmedo con árboles viejos de grandes troncos, especialmente hayas vivas con ramas muertas o hayas muertas en pie. En Amorebieta-Etxano se ha localizado la especie en el hayedo de Belatxikieta y no sería de extrañar que se pudiera encontrar en Euba.
La población de esta especie está en regresión por la desaparición o degradación de los hayedos. La regeneración del hayedo de Bela-txikieta y la conservación de árboles viejos en el municipio son las principales recomendaciones de cara a su conservación.
Rosalia alpina (Linnaeus, 1758)Familia: CERAMBYCIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*UICN nazioarteko kategoria: kaltebera
Habitat zuzentaraua: II eta IV eranskinak
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: sailkatu gabea
*
*
*
49
Legedia
*
*
*
Scarabée de grand dimorphisme sexuel. Il se distribue ample-ment en Europe centrale et se localise dans la moitié septen-trionale péninsulaire, dans des forêts caducifoliées avec du bois d’arbres morts. Sa princi-pale menace est la progressive disparition de son habitat, ainsi que l’utilisation de pesticides et la circulation routière dans les chemins.
Beetle with pronounced sexual bimorphism. It is widely dis-tributed throughout central Europe and can be found in the northern part of the peninsu-la in deciduous forests rich in wood from dead trees. Its main threat comes from the gradual disappearance of its habitat, the use of pesticides and the amount of traffic on country paths.
Escarabajo de gran diformismo sexual -el macho mide entre 35-75 mm y la hembra entre 30-40 mm-. Está ampliamente distribuido en Europa central y se localiza en la mitad septentrional peninsular. Es una especie ligada a bosques caducifolios con madera en torno a los 5 años tras la muerte del árbol. Las larvas se desarrollan en madera en descomposición y los adultos son diurnos o crepusculares y se localizan en caminos o sobre viejos troncos abatidos. En Amorebieta-Etxano está presente tanto en el medio urbano como en robledales y bosques mixtos.
Su principal amenaza es la progresiva desaparición de su hábitat, así como el uso de pesticidas y el tráfico rodado en los caminos.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honentzako mehatxurik handiena bere habitata galtzea da, eta ondorengo arrazoiengatik gal dezake habitata: basoak mozteaga-tik, hildako egurra basotik eramateagatik, pestizidak erabiltzeagatik eta komertzioagatik. Bideetan zenbait ale ikusi izan dira zapalduta eta hilda. Horrek erakusten du mendiko pistak heriotzarako tranpa direla espezie honentzat.
HabitataBaso hostogalkorrei lotutako es-peziea da. Baso horietan ustel-tzen ari diren zuhaitzetako en-borrean sortzen eta heltzen dira larbak. Helduak eguneko edo krepuskuluko intsektuak dira, eta bideetan edo zahartutako enborretan ibiltzen dira. Espezie honen bizilekuak izan dezakeen ezaugarririk garrantzitsuena duela bost urte baino lehenago hildako zuhaitzen enborrak edu-kitzea da.
BanaketaEuropa erdialdean nahiko zabal-dua dagoen espeziea da. Iberiar penintsulan iparraldeko erdiko baso hostogalkorren inguruan bizi da. EAEn hiru probintzie-tako herri ugaritan aurkitu da. Amorebieta-Etxanon espezie hau hiri-gunean nahiz basoan ikus daiteke.
DeskribapenaDimorfismo handiko kakalardoa da. Arrak 35-75 mm artean neurtzen du, eta burua eta masailezurra oso garatuta dauzka; emea berriz, txi-kiagoa da: 30-40 mm artean neurtzen du. Antenak ukabil tolestuaren formakoak ditu; pronotoak angelu kamutsekoak eta gutxi markatuak; eta elitroak punta mehekoak, baina oso markatuak: gorrixkak arren kasuan eta beltzak emeenean.
Habitat zuzentaraua: II erans-kina
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Lucanus cervus (Linnaeus, 1758)Familia: LUCANIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
50
Legedia
C’est un scarabée noir de gran-de taille, 24-55 mm, amplement distribué dans le Pays Basque. Les rouvraies et chênaies hu-mides sont son habitat naturel, spécialement les vieux chênes malades. Pour protéger l’espèce il faut conserver les vieux chê-nes isolés et veiller aux jeunes chênes pour l’avenir.
This is a large, 24-55 mm, black beetle widely extended throug-hout the Basque Country. Its natural habitat includes oak forests, especially old diseased oak trees. The protection of this species requires the conserva-tion of old isolated oak trees and of young oak trees for the future.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honentzako mehatxurik handienak, haritzak mozten direlako -batez ere gaixorik daudenak- habitata galtzea eta pestiziden erabi-lera dira. Espezie hau babesteko haritz zaharrak -ermiten inguruetan daudenak esaterako- zutik mantendu behar dira; eta era berean, ha-ritz berriak ere zaindu behar dira zaharren errelebo izan daitezen.
HabitataHarizti eta artadi iberiarrei loturik dago espezie hau. Zutik, baina gaixorik dauden haritzen enbor eta adarretan jaiotzen eta hazten dira larbak normalean. Heldua, maiatza eta iraila bitartean ikus-ten dena, gauekoa edo krepus-kularra da, eta haritzek azalean izaten dituzten zaurietatik bo-tatzen duten izerditik elikatzen da. Espezie honen habitaterako ezaugarririk garrantzitsuena ha-ritz zahar eta gaixoak dauden basoak edukitzea da.
BanaketaEuropako nahiz Asiako espeziea da. Iberiar penintsulan ssp. mir-becki Lucas-ak ordezkatzen du eta EAEn oso zabaldua dago. Es-pezie hau Amorebieta-Etxanon ere badagoela Pablo Bahillo de la Puebla Doktoreak ziurtatu du. Pagoeta olgetarako parkean dauden haritz zaharrak, edota ermitak inguratzen dituztenak bitarteko garrantzitsuak dira Amorebieta-Etxanon espezie ho-nek bizirik iraun dezan.
DeskribapenaKakalardo handia da; 24-55 mm arteko luzerakoa. Gorputza beltz distiratsu kolorekoa dauka eta bere elitroen muturra gorrixka da. An-tena luzeak dauzka; arren kasuan sabelerainokoak baino luzeagoak.
Es un escarabajo negro de gran tamaño, 24-55 mm, ampliamente distribuido en el País Vasco. Los robledales y encinares húmedos son su hábitat natural, especialmente los viejos robles enfermos. Las lar-vas se desarrollan en los troncos y ramas de estos árboles y los adul-tos se alimentan de la savia exudada de las heridas en las cortezas. La principal problemática a la que se enfrenta esta especie es la tala de robles enfermos y la utilización de pesticidas. Para protegerla se deben conservar particularmente los viejos robles aislados como los del entorno de las ermitas y cuidar de los robles jóvenes para asegurar el relevo que garantice la supervivencia de la especie en el municipio.
UICN nazioarteko kategoria: kaltebera
Habitat zuzentaraua: II eta IV eranskina
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: sailkatu gabea
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: sailkatu gabea
Cerambyx cerdo ssp. Mirbecki Lucas, 1842Familia: CERAMBYCIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*
*
*
*
51
Interes berezikoakDe interés especial
Eskulapioren sugea
Culebra de Esculapio
Schreiber muskerra
Lagarto verdinegro
San Antonen igeltxoa
Ranita de San Antón
Ibai-ibilguak (anfibioak)Cauces de arroyos (anfibios)
Espezie hauetan aberatsenak diren habitatakHábitats más ricos en especies
Baso hostogalkorra (anfibioak)
Bosque caducifolio (anfibios)
Larreak (narrastiak)
Pastizales (reptiles)
VI.2. Anfibioak eta narrastiakVI.2. Anfibios y reptiles
Espezie mota asko dituzten habitatakHábitats más diversos
Sastrakak eta heskaiak (narrastiak)Matorrales y setos (reptiles)
EspezieakEspecies
Salamandra salamandraLissotriton helveticusMesotriton alpestrisAlytes obstetricansBufo bufoPelophylax pereziRana ibericaRana temporariaMauremys leprosaAnguis fragilisLacerta bilineataLacerta schreiberiZootoca viviparaPodarcis muralisPodarcis hispanicaCoronella austriacaZamenis longissimusNatrix mauraVipera seoanei
Amorebieta-Etxanon dauden herpe-toak eta herpeto potentzialakHerpetos presentes y/o potenciales en Amorebieta-Etxano
Katalogatutako espezieakEspecies catalogadas
Alytes obstetricansHyla arboreaAnguis fragilisLacerta schreiberiPodarcis muralisCoronella austriacaZamenis longissimus
Amorebieta-Etxanon katalogatutako herpetofauna. Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa. Herpetofauna catalogada en el tér-mino de Amorebieta-Etxano. Catálo-go Vasco de Especies Amenazadas.
52
Legedia
This is a frog that measures about 50 mm long and that fea-tures black lateral strips, coloured back and white under-part. This European species can be found from the Iberian Peninsula to the Caspian Sea and lives in flat and mountainous areas. Its greatest threat comes from the destruction of the water masses where it breeds.
C’est une grenouille de quelque 50 mm de longueur avec une bande noire latérale, dos colo-ré et ventre blanc. Cette espè-ce européenne s’étend depuis la péninsule ibérique jusqu’à la mer Caspienne et habite dans des zones de plaine et montag-ne. La destruction des masses d’eau où elle se reproduit repré-sente une grande menace.Espeziearekin loturiko arazoak
Espezie honentzako mehatxurik handiena ur-masak suntsitzea da. Eguneko orduak urmael inguruetan dauden zuhaixketan babesturik ematen ditu. Landareak eskalatzea du gogoko eta horretarako egokia den begetazioa behar du inguruan. Amorebieta-Etxanon hezeguneak desagertzen ari direnez, apenas aurkitzen du ugaltzeko lekurik.
HabitataIbarretan nahiz mendietan bizi da. 2.100 metroko altueran ere bizi daiteke. Errekak eta basoak erabiltzen ditu alde batetik bes-tera joateko. Landaretza askoko putzuetan ugaltzen da.
BanaketaEuropako espeziea da. Iberiar pe-nintsularen eta Caspio itsasoaren artean bizi da. Iberiar penintsulan erdialde, iparralde eta mende-baldean dago. EAEn, batez ere, Mediterraneoko isurialdean aur-ki daiteke. Amorebieta-Etxanon Arrikrutzen abandonatuta dagoen urmael batean soilik aurkitu dira, 140 metroko altueran.
DeskribapenaBehatzetan dauzkan disko itsaskorren bidez zuhaitz zein landareetara igo daiteke espezie hau. 50 mm inguruko luzera du. Burutik hasi eta izterrondoraino marra beltz bat dauka saihetsean. Bizkarraldeko kolorea aldakorra da, baina normalean berdea izaten du; sabelaldea berriz, zuria.
Es una rana de unos 50 mm de longitud con una banda negra lateral, dorso colorido y vientre blanco. Es una especie europea que se ex-tiende desde la península ibérica hasta el mar Caspio y que habita en zonas de llanura y montaña, pudiendo remontar hasta 2.100 metros de altitud. Se desplaza por ríos y bosques, gracias a que los discos adhesivos de sus dedos le permiten trepar a la vegetación. En el País Vasco es propia de la vertiente mediterránea pero se ha encontrado en Arrikrutz, Amorebieta-Etxano, en un estanque industrial abando-nado a 140 metros de altitud.
La destrucción de las masas de agua en las que se reproduce, que además son escasas en Amorebieta-Etxano, son una gran amenaza.
Hyla arborea (Linnaeus, 1758)Familia: HYLIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*UICN nazioarteko kategoria: ia mehatxupean
Habitat zuzentaraua: IV erans-kina
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: sailkatu gabea
*
*
*
0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
53
Legedia
Espeziearekin loturiko arazoakKantauri aldeko ekialdean espezie honetako populazioak izatea oso arraroa da eta aurkitzekotan populazio bakanak aurkitzen dira. Kan-tauri aldean oso arrunta den musker berdearekin lehian ari da espezie hau, biek antzeko beharrak baitituzte. Lehia horretatik galtzen ateratzen da Lacerta schreiberi espeziea. Espezie honen biziraupena erreken zein erriberen eta ganadu-larreak inguratzen dituzten sastraka eta zuhaixken kalitatearen menpe dago.
HabitataMendiko erreken inguruan ager-tzen da askotan. Urtean 800 mm baino gutxiagoko plubiometria izaten duten eremuetan. Gus-tukoen duen landaretza baso hostogalkorra da. Leku freskoak eta belardi ondoetan dauden sas-trakak hautatzen ditu bizitzeko. Horixe da Amorebieta-Etxanon aurkitu diren populazioen kasua ere. Bizkaian kostako zenbait duna kolonizatu ditu.
BanaketaIberiar penintsulako endemikoa da, eta bertan ipar-mendebaldeko laurdena hartzen du. Kantauri itsasoaren inguruan Bidasoa in-gururaino dago hedatua espezie hau (Jaizkibel). Portugalgo Atlan-tikoko kostaldetik behera jaisten da, Sistema Zentrala kolonizatzen du eta hegoaldeko sisteman po-pulazio bakan batzuk izaten ditu. EAEn oso tarteka agertzen da; batez ere, Kantauri isurialdean. Amorebieta-Etxanon Arkotxan bakarrik aurkitu da, 180m-ko al-tueran.
DeskribapenaEspezie honen gorputzaren luzera 130 mm ingurukoa da, eta luzera hori bikoiztu egin daiteke buztanean. Itxura sendoa dauka. Emeak arrak baino handixeagoak dira eta kolorearengatik bereizten dira: biz-karraldearen hondoa arre kolorekoa du eta orban beltzaxkak dauzka. Arren bizkarra berdea da eta puntutxo beltzak dauzkate. Araldi ga-raian buruak eta lepoak urdin kobalto kolorea hartzen du. Sabela be-rriz, horia da, beste horrenbeste puntu beltz askorekin.
Este lagarto tiene una longitud corporal de unos 130mm que puede duplicarse en la cola. La hembra, que es mayor que el macho, tiene el dorso pardo con manchas negras de gran tamaño. El dorso del macho es verde con puntos negros y su cabeza se colorea de azul cobalto durante el celo. Es endémico del cuadrante noroccidental de la península y su hábitat son los arroyos de montaña de bosques ca-ducifolios situados en áreas con pluviometría anual inferior a los 800 mm. En el País Vasco aparece muy disperso, preferentemente en la vertiente atlántica. En Amorebieta-Etxano sólo se ha encontrado en Arkotza, a 180 metros de altitud.
Su supervivencia depende de la calidad de los cauces y riberas de las pequeñas regatas, y de los setos arbustivos que bordean los pastizales.
Lacerta schreiberi Bedriaga, 1878Familia: LACERTIDAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Ce lézard possède une longueur corporelle de quelque 130 mm. Le dos est brun chez les femelles et vert chez les mâles. Endémi-que du quadrant nord-occidental de la péninsule, il vit dans les ruisseaux de montagne des forêts caducifoliées. La qualité des lits, des rives et des haies qui bordent les pacages est vita-le pour l’espèce.
This lizard measures about 130mm. Females feature dun-coloured backs while males are green. It is endemic of the north-western part of the peninsula and lives in mountain streams in deciduous forests. The quality of the streams, banks and of the hedges that surround pastures are vital for this species.
*UICN nazioarteko kategoria: ia mehatxupean
Habitat zuzentaraua: II eta IV eranskinak
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
*
*
*
0
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
54
Legedia
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honen biziraupenaz ez dago ezer jakinik. Populaziotan zati-tuta ageri da eta kopuru mugatuekin. Bere behar ekologikoak ere ez dira ongi ezagutzen, suge mota honetaz egiten diren ohar bakanak kotxeak harrapatuta edo nahita hil diren aleetatik atera dira. Ikerketa zehatza egin behar da mehatxupean dagoen espezie honen gaineko katalogazio egokia egiteko.
HabitataBasoko sugea da eta pagadie-tan, hariztietan, baso mistoetan, artadietan edota pinudietan bizi da. Zuhaixketara igotzen da eta nahiago ditu estalita dauden guneak, baina eremu heze, ire-ki eta harritsuetan ere ibiltzen da; heskai, baso bazter, soro eta errepideetan esaterako. Urtean 700 mm baino gehiagoko plubio-metria izaten duten eremuetan bizi daiteke.
BanaketaEuropa erdialdean eta hegoal-dean bizi da espezie hau; Iberiar penintsularen eta Ural mendien artean. Iberiar penintsulan bi eremu nagusitan aurki daiteke: Pirinioen bi muturretan, hain zuzen ere. Katalunian itsasoaren mailatik hasi eta 1200 metro ar-teko altueran bizi dira. Bizkaiko populazioa bi gunetan dago ba-natua: kostaldekoan eta hegoal-dekoan. Erdialdean populazio gutxi eta ale gutxikoak daude. Amorebieta-Etxanon Txabalondon aurkitu da espezie hau, 220 me-troko altueran.
Deskribapena1.700 mm baino gehiagoko luzera izatera irits daiteke espezie hau. Itxura dotorea du suge honek. Bizkarraldean 23 ilara-ezkata izan ohi ditu, eta 212-248 sabelean. Bizkarra arre ilun kolorekoa eta distira-tsua dauka; batzuetan azeituna kolorea ere hartzen du eta puntu zuri eta horixka ugari dauzka gorputz guztian banatuta. Sabela berriz, hori argi kolorekoa du. Tamainari dagokionez, dimorfismo sexuala dauka: arrak emeak baino handiagoak dira.
Culebra de aspecto esbelto que puede sobrepasar los 1.700 mm de longitud. Dorso pardo oscuro con numerosos puntos blancos o amarillentos. Se distribuye principalmente en Europa central y me-ridional. Se trata de una culebra forestal, presente en hayedos, ro-bledales, bosques mixtos, encinares y pinares que prefiere zonas cubiertas, pero aparece también en áreas húmedas abiertas y pe-dregosas, como setos, bordes de bosques, cultivos y carreteras. En la península están en ambos extremos (este-oeste) de los Pirineos. La observación en Amorebieta-Etxano se hizo en Txabalondo, a 220 metros de altitud.
Se desconoce el estado de conservación de la especie, que aparece fragmentada en poblaciones de efectivos limitados.
Zamenis longissimus (Laurenti, 1768)Familia: COLUBRIDAE
Sailkapena: INTERES BEREZIKOA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: DE INTERÉS ESPECIAL (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Couleuvre d’aspect svelte qui peut dépasser 1.700 mm de longueur. Elle se distribue prin-cipalement en Europe centrale et méridionale, essentiellement dans des zones forestières, et elle est présente aux deux extré-mités, est-ouest, des Pyrénées. On ignore l’état de conservation de l’espèce.
A slender snake that may rea-ch a length of 1,700 mm. It is mainly found in central and southern Europe, especially in forests and is present on both sides, east to west, of the Pyre-nees. The state of conservation of this species is unknown.
*UICN nazioarteko kategoria: sailkatu gabea
Habitat zuzentaraua: IV erans-kina
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: interes be-rezikoa
*
*
*
0
8
7
6
5
4
3
2
1
0
98765432109876
vp wp
wnvn
55
VI.3. HegaztiakVI.3. Aves
ArraroakRaras
Accipiter nisusGabiraia
Gavilán común
Buteo buteoZapelatz arrunta
Busardo ratonero
Interes berezikoakDe interés especial
BASOAKBOSQUES
LANDAZABALACAMPIÑA
BASOAKBOSQUES
Alcedo atthisMartin arrantzalea
Martin pescador
ERREKAKRIOS
Falco subbuteoBelatz europarra
Alcotán europeo
Pernis apivorusZapelatz liztorjalea
Abejero europeo
Hieraaetus pennatusArrano txikia
Aguila calzada
Circus cyaneusAguilucho pálido
Mirotz zuria
56
Tuntun arruntaAcentor vulgar
Gerri-txori arruntaAgateador común
Antzandobi arruntaAlcaudón dorsirrojo
EskinosoaArrendajo
Uda-txirtaBisbita arbóreo
Txirta pratentseaBisbita pratense
Zapelatz arruntaBusardo ratonero
Benarriz nabarraBuscarla pintoja
GailupaCamachuelo común
Kaskabeltz handiaCarbonero común
Pinu-kaskabeltzaCarbonero Garrapinos
Kaskabeltz txikiaCarbonero Palustre
Cetia urretxindorraCetia ruiseñor
Txepetx arruntaChochin común
Txirritxo txikia*Chorlitejo chico*
Cisticola ihi-txoriaCistícola Buitrón
Bele arruntaCorneja común
Kuku arruntaCuco común
Txinbo kaskabeltzCurruca Capirotada
Baso-txinboaCurruca mosquitera
Berdantza horiaEscribano cerillo
Sakoneko krabarroka arrunta*Gallineta común*
Enara arruntaGolondrina común
Etxe-txolarre arruntaGorrión común
Amorebieta-Etxanon dauden he-gaztien katalogazioa, Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalo-goaren eta Espainiako Hegaztien Liburu Gorriaren arabera (Ma-droño et al., 2005).
* Iñigo Zuberogoitiak utzitako datuak.
Catalogación de las aves presen-tes en Amorebieta-Etxano, se-gún el Catálogo Vasco de Espe-cies Amenazadas y el Libro Rojo de las Aves de España (Madroño et al., 2005).
* Datos cedidos por Iñigo Zube-rogoitia.
Izen arruntaNombre vulgar
Prunella modularis
Certhia brachydactyla
Lanius collurio
Garrulus glandarius
Anthus trivialis
Anthus pratensis
Buteo buteo
Locustella naevia
Pyrrhula pyrrhula
Parus major
Parus ater
Parus palustris
Cettia cetti
Troglodytes troglodytes
Charadrius dubius
Cisticola juncidis
Corvus corone
Cuculus canorus
Sylvia atricapilla
Sylvia borin
Emberiza citrinella
Gallinula chloropus
Hirundo rustica
Passer domesticus
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
KalteberaVulnerable
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Interes berezikoaInterés especial
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Ia mehatxupeanCasi amenazado
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Interes berezikoaInterés especial
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Ez da nahikoa ezagutzenInsufic. Conocida
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Izen ZientifikoaNombre Científico
Euskal KatalogoaCatálogo Vasco
Espainiako Hegaztien Liburu GorriaLibro Rojo Aves De España
57
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Ia mehatxupeanCasi amenazado
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Ez da nahikoa ezagutzenInsufic. Conocida
KalteberaVulnerable
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Landa-txolarreaGorrión molinero
Amilotz mottodunaHerrerillo capuchino
Amilotz arruntaHerrerillo común
KarnabaJilguero
Buztanikara zuriaLavandera blanca
Buztanikara horiaLavandera Cascadeña
TarinaLúgano
Martin arrantzaleaMartín Pescador
Zozo arruntaMirlo común
BuztanluzeaMito
Txio arruntaMosquitero común
Euli-txori beltzaPapamoscas cerrojillo
Txoka arruntaPardillo común
Txantxangorri europarraPetirrojo europeo
MokolodiaPicogordo
Okil txikiaPico menor*
Okil handiaPico picapinos
Txonta arruntaPinzón vulgar
Okil berdeaPito real
Uroilanda handia*Rascón*
Erregetxo bekainzuriaReyezuelo listado
Pitxartxar burubeltzaTarabilla común
LepitzuliaTorcecuello
Usapal arruntaTórtola europea
Mika arruntaUrraca
Sorbeltz arruntaVencejo común
TxirriskilaVerdecillo
Txorru arruntaVerderón común
Sasi-txori poliglotaZarcero políglota
Birigarro arruntaZorzal común
Passer montanus
Parus cristatus
Parus caeruleus
Carduelis carduelis
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Carduelis spinus
Alcedo atthis
Turdus merula
Aegithalos caudatus
Phylloscopus collybita
Ficedula hypoleuca
Carduelis cannabina
Erithacus rubecula
Coccothraustes coccothraustes
Dendrocopos minor
Dendrocopos major
Fringilla coelebs
Picus viridis
Rallus aquaticus
Regulus ignicapilla
Saxicola torquatus
Jynx torquilla
Streptopelia turtur
Pica pica
Apus apus
Serinus serinus
Carduelis chloris
Hippolais polyglotta
Turdus philomelos
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Interes berezikoaInterés especial
Interes berezikoaInterés especial
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
ArraroaRara
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Interes berezikoaInterés especial
Interes berezikoaInterés especial
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Interes berezikoaInterés especial
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Mehatxurik gabeaNo Amenazada
Izen arruntaNombre vulgar
Izen ZientifikoaNombre Científico
Euskal KatalogoaCatálogo Vasco
Espainiako Hegaztien Liburu GorriaLibro Rojo Aves De España
58
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Common Buzzard
A medium size, generally dark dun-coloured bird of prey. The populations in the north and centre of Europe are migratory and some winter together with local populations in the penin-sula, mainly in the north. This forest species hunting grounds are areas of low vegetation and, although it can adapt to diffe-rent habitats, forestry activities are endangering its nesting areas.
Buse Variable
Rapace de taille moyenne et de couleur, en général, brun foncé. Les populations du nord et du centre de l’Europe son migra-toires et certaines passent l’hiver à proximité des populations lo-cales de la péninsule, principale-ment au nord. Cette espèce fo-restière nécessite des zones de végétation basse pour chasser et, même si elle s’adapte bien à l’habitat qu’elle rencontre, les activités forestières nuisent à la nidification.
Buteo buteo (Linnaeus, 1758)Zapelatz arrunta | Busardo ratonero
Familia: ACCIPITRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Rapaz de tamaño medio y color, en general, pardo oscuro que tiene marcada una franja clara en el diafragma. Las poblaciones del norte y centro de Europa son migratorias y una parte ellas pasan el invierno y se reproducen en la Península Ibérica, especialmente en el norte, donde también hay poblaciones locales. En Amorebieta-Etxano se ha confirmado la nidificación en Urremendi y se han detectado parejas por las zonas de Autzagane, Garitondo, Antzuntze y Bernagoitia. Es una especie forestal que, por otro lado, necesita zonas de vegetación baja para cazar.
A pesar de que este ave se adapta bien al hábitat que encuentra, las actividades forestales perjudican la nidificación.
Espeziearekin loturiko arazoakHegazti hau espezie oportunista da, eta tokatzen zaion habitatera egokitzen da. Hala ere, habia egiteko garaian baso-lanak mehatxua dira espezie honentzat.
HabitataBasoko espeziea da. Bizkaian pinu sailak ditu gogokoen. Izan ere, landaretza ertainarekin, Bizkaiko basorik arruntenak ho-riexek dira. Hegazti mota honek ehizatzen dituen harrapakin ge-hienak landaretza baxuko ere-muetan bizi dira, beraz espezie hau ere soro bazterretan edo landazabal atlantiarretan ibiltzen da sarri. Neguan, hemen bertan bizi diren populazioei Europa ipa-rraldetik elikagai bila etorritakoak gehitzen zaizkie.
BanaketaPaleartikoaren zatirik handienean ugaltzen da espezie hau. Europa iparraldeko eta erdialdeko po-pulazioak migratzaileak dira eta haietako batzuek negua Iberiar penintsulan igarotzen dute: pe-nintsula guztian zehar heda-tzen dira, baina ugariagoak dira iparraldean; urriagoak berriz, Levante inguruan. Amorebieta-Etxanon habien eremua aurkitu dute Urremendin eta txori-biko-teak ikusi dituzte Autzagane, Ga-ritondo, Antzuntze eta Bernagoi-tia inguruetan.
DeskribapenaTamaina ertaineko hegazti harraparia da. Normalean arre ilun kolo-rekoa izaten da, baina kolore ilunetatik hasi eta argietarainokoak ere ikusten dira. Diafragman marra argi bat izan ohi du. Hego zabalak eta ertz biribilekoak dauzka, barra askokoak. Buztan motza dauka eta haren muturrean barra zabala helduetan eta marraduna gazteetan. Buru marroia dauka, eta begiak marroi argi grisaxkak gazteen ka-suan, eta marroiak helduenean.
59
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Common Sparrowhawk
A small, fast flying bird of prey with wide wings and a long tail. It is a forest species and lives in all types of woods throughout Europe, Asia and northwest Africa and can be found in large numbers in the Iberian Peninsu-la. Many are killed in the hunting season and forestry activities are a serious risk factor.
Épervier d’Europe
Petit rapace à larges ailes et lon-gue queue qui possède un vol rapide et léger. C’est une espèce forestière qui utilise tout type de forêts et se distribue en Europe, en Asie et dans le nord-ouest de l’Afrique, très abondante dans la Péninsule Ibérique. Les pertes sont nombreuses en période de chasse et les travaux forestiers lui nuisent sérieusement.
Espeziearekin loturiko arazoakHegazti hau hiltzeko arrazoi nagusia arma bidez tiro egiten zaiolako da. Ehiz garaian beraz, gabirai ugari hiltzen dira. Kumeei ez diete ba-tere onik egiten zuhaitz sailak garbitzeko egiten diren baso-lanek ere. Gainera, ornitofagoa denez, nekazal ustiapen tradizionaleko eremuak suntsitzeak ere kalte egiten dio. Europako zenbait lekutan atzerakada handia izan du espezie honek, pestiziden erabilera dela eta. Ikertu diren guneetan, kontrolik gabeko ehizaz gain, hegaztiaren ume ga-raian egiten diren baso-lanak edota habiak egiteko erabiltzen dituzten eremuetako zuhaitzak moztea izan litezke espezie honen biziraupene-rako arriskurik handienak.
HabitataBasoko espeziea da, eta mota guztietako basoetan bizi da, gai-nera. Normalean, landazabaletan tartekatutako konifero sailetan ibiltzen da, baina baita baso hos-togalkorretan edota hezeguneen inguruan daudenetan ere. Hiri inguruko zuhaiztietan ere ikusi izan da, horietan elikagai asko baitauzka. Bizkaian konifero gaz-teen sailak kolonizatu dituen le-hen espezieetakoa da.
BanaketaEuropan, Asian eta Afrikako ipar-mendebaldean ugaltzen da he-gazti hau. Iparraldeko eta Asiako populazioak migratzaileak dira. Iberiar penintsulan espezie hau ugaria da, batez ere neguan. Izan ere, urtaro horretan ipa-rraldeko hegazti batzuk jan bila etortzen dira eta elikagai askoko lekuetan geratzen dira. Amore-bieta-Etxanon Autzaganen, Gari-tondon, Bernagoitian eta Ganza-balen aurkitu da espezie hau.
DeskribapenaHarrapari txikia da. Hego zabalak eta ertz biribilekoak dauzka, eta buztan luzea. Bere goialdea arbel koloreko grisa da; bularra eta be-healdea berriz, zuriak ditu. Barra ilun ugari dauzka, tonu gorrixkekin saihetsetan eta masailean, zenbait arren kasuan. Gazteek tonu arre-agokoak dauzkate, bizkarraldean kolore herdoiltsuekin. Hanka hori luze eta meheak dituzte; begiak berriz, horiak, baina adinarekin gorri kolorea hartuz joaten dira. Hegan azkar eta arin egiten dute.
Accipiter nisus (Linnaeus, 1758)Gabiraia | Gavilán común
Familia: ACCIPITRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Pequeña rapaz de alas anchas y cola larga que tiene un vuelo rápido y ligero. Esta especie cría en Europa, Asia y el noroeste de África. Abunda en la Península Ibérica y las poblaciones se refuerzan en in-vierno con individuos procedentes del norte. Es una especie forestal que utiliza todo tipo de bosques, desde plantaciones de coníferas a bosques de caducas o bosquetes de áreas urbanizadas. En Amore-bieta-Etxano se ha detectado en Autzagane, Garitondo, Bernagoitia y Ganzabal.
Su primera causa de muerte es por disparo, lo que supone numero-sas bajas en época de caza. Los trabajos forestales en época de cría y la tala de áreas adecuadas para la nidificación también repercuten negativamente.
60
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Eurasian Hobby
This is a small falcon with po-inted wings and a long tail that breeds in Europe, Asia and north Africa. It is a forest spe-cies that can be found in the north of the peninsula. The main threats affecting this bird are the destruction of its natural habitat, the fall in the numbers of its main prey and hunting.
Faucon Hobereau
C’est un petit faucon aux ailes pointues et à longue queue qui nidifie en Europe, en Asie et dans le nord de l’Afrique. Il s’agit d’une espèce forestière qui est présente dans le nord de la péninsule. La dégradation de son milieu naturel, la diminution des ses principales proies et la chasse sont une grave menace pour cet oiseau.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honen mehatxurik handiena ehiza da. Izan ere, ehiza garaian hegazti ugari hiltzen dira. Eta ehiz garai hori txitak habiatik atera eta migraziorako prestatzen diren garaia da. Txitak jaiotzen diren ere-muari gizakiak eragiten dion presioak ere kalte egiten dio espezie honi. Ibarsoroak suntsitzearen, suteen eta larreak urbanizatzearen ondorioz sortzen diren habitaten degradazioak larritu egiten du es-pezie honen egoera; baita bere harrapakinak gutxitzeak ere.
Amorebieta-Etxanon espezie honi zuzenean eragiten diotenak kon-trolik gabeko ehiza eta baso-lanak dira. Kalte egiten diote bestalde, landazabalak desagertzeak edota degradatzeak ere.
HabitataHabitat mota asko hartzen dituen espeziea da, baina urte horretan bertan eraikitako korbidoen ha-biak eduki behar izaten dituzte gertu, batez ere, belearen ha-biak. Argiuneak dituen basoak ditu gustuko, landazabaletako zuhaiztiak, hezeguneak edo pa-ramoak adibidez. Izan ere, ha-biak zuhaitzetan egiten dituzten arren, eremu irekiak erabiltzen dituzte larreratzeko. Bizkaian he-dadura handiko sail helduak eta begetazio ertainekoak hautatzen dituzte bizitzeko eta kilometro ugari egiten dituzte elikagaiak aurkitzeko.
BanaketaPaleartikoan ugaltzen da espezie hau; Europa, Asia eta Afrika ipa-rraldean. Espezie migratzailea da eta negua Afrika hegoaldean eta Indian igarotzen du. Iberiar pe-nintsulan iparraldean ikusten da gehien; hegoaldean berriz, saka-banatuagoa dago. Amorebieta-Etxanon Garitondo Bekoa eta Muniketagane inguruetan aurki-tu da espezie hau.
DeskribapenaLuma puntazorrotzak eta buztan luzea dituen zapelatz txikia da. Gor-putzaren goiko partea arbelaren gris kolore antzekoa du. Buruan kas-koa dauka; moko ingurua iluna, eta lepo eta masailak zuriak ditu. Gorputzaren behealdea krema kolorekoa dauka; oin eta uzki ingurua berriz gorria. Gazteak helduak baino marroiagoak dira; goiko partea arre kolorekoa dute, behekoa krema kolorekoa eta ez daukate hel-duen tonu gorrixkarik.
Falco subbuteo (Linnaeus, 1758)Belatz europarra | Alcotán europeo
Familia: FALCONIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Es un pequeño halcón de alas puntiagudas y cola larga que cría en el paleártico, desde Europa a Asia y en el norte de África y que pasa el invierno en el sur de África y la India. Esta especie forestal que ocupa cualquier hábitat que tenga disponible nidos de córvidos está presen-te en la zona norte peninsular y más disperso en zonas meridionales. En Amorebieta-Etxano se ha detectado la especie en zonas próximas a Garitondo Bekoa y a Muniketagane.
La degradación de su medio natural y la disminución de sus presas principales agravan la problemática de la especie, ya por si delicada, debido a las numerosas bajas que se registran durante la época de caza que coincide con la migración.
61
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Honey Buzzard
This is a medium size bird of prey that breeds throughout Europe and western Asia and that winters in sub-Saharan areas of Africa. It can be found in the north of the Iberian Pe-ninsula, in areas where the cli-mate is warm and humid. Many are killed in the hunting season and forestry activities are a se-rious risk factor.
Bondrée apivore
Il s’agit d’un rapace de taille mo-yenne qui nidifie dans presque toute l’Europe et l’ouest de l’Asie et hiverne dans l’Afrique subsa-harienne. Il est présent au nord de la Péninsule Ibérique, dans des zones au climat tempéré et humide. Les pertes sont nom-breuses en période de chasse et les travaux forestiers lui nuisent sérieusement.
Espeziearekin loturiko arazoakHegazti honen populazioaren dentsitatea txikia da. Espezie honek daukan mehatxurik larriena bere habitaten suntsiketa da. Baita umeak izateko garaian euren habiak hondatzea ere, haietatik alde egin be-harrean aurkitzen baitira. Gainera, ugalketa tasa oso baxuak dauzka eta heriotza-tasa altua gaztetan. Tasa altu horretan legez kanpoko ehizak eragin handia du. Ikertu den lekuan baso-lanak dira espezie honi kalterik handiena eragiten diotenak; batez ere, umeak izateko garaian egiten diren baso-lanak edo zuhaitz mozteak.
HabitataBasoko espezie honek gustuko ditu espazio irekiak eta dentsi-tate gutxikoak, elikagaiak lortu ahal izateko. Liztorren larbare-kin elikatzen da, baina anfibioak eta hegazti txikiak ere jan ohi ditu umeak izateko garaian edo besterik ez daukanean. Bizitzeko hautatzen dituen habitatak era askotakoak dira: konifero sailak, baso mistoak edota zuhaitz hos-tozabalen basoak, adibidez. Bai-na Bizkaian eukalipto sailetan ere aurkitu izan dira. Habiak egiteko nahiz elikatzeko azalera handiak hartzen dituen espeziea da.
BanaketaEspezie hau ia Europa guztian eta Asia mendebaldean ugaltzen da. Negua berriz, Afrika azpisa-hararrean igarotzen du. Urtearen zatirik handiena negualdiko ere-muetan edo migrazioan ematen du. Iberiar penintsulan iparral-deko zatian bizi da, klima hezea eta epela den lekuan; eta baita Sistema Iberiarraren iparraldean ere. Amorebieta-Etxanon, Otsoe-ta eta Urremendi inguruetan iku-si da espezie hau.
DeskribapenaTamaina ertaineko harraparia da, zapelatz arruntaren antzekoa. Gor-putzaren goiko partea arre kolorekoa du eta arren kasuan buru grisa; beheko partean berriz, kolore desberdinetakoa izan daiteke: marroi ilunetik hasi eta zurietaraino. Buztan luzea du eta horretantxe ezber-dintzen da zapelatz arruntetik. Buztanaren muturrean zinta zabal bat dauka eta beste zinta estuxeagoak barrualdean. Helduek begi horiak izaten dituzte eta gazteek ilunak.
Pernis apivorus (Linnaeus, 1758)Zapelatz liztorjalea | Abejero europeo
Familia: ACCIPITRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Se trata de un ave rapaz de tamaño medio que cría en casi toda Europa y el oeste de Asia e inverna en el África subsahariana. Está presente al norte de la Península Ibérica, en zonas de clima tem-plado y húmedo. La selección de hábitat de esta especie forestal es variada, va desde plantaciones de coníferas a bosques mixtos o de frondosas, aunque siempre prefiere las zonas poco densas donde es más fácil buscar alimentos. En Amorebieta-Etxano su presencia ha sido detectada entre las zonas de Otsoeta y Urremendi.
Los trabajos forestales en época de cría, la tala de áreas adecuadas para la nidificación y la caza ilegal representan una seria amenaza a nivel poblacional.
62
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Booted Eagle
This medium size bird of prey is the smallest of European ea-gles. It can be found in the Pa-learctic and, to a certain extent in southern Africa. It nests in dense areas near open spaces. The main problems affecting this bird are the destruction of its habitat and hunting.
Aigle botté
Ce rapace de taille moyenne est le plus petit des aigles euro-péens. Il se distribue dans le Pa-leartique et un peu dans le sud de l’Afrique. Il nidifie dans des zones denses proches à des zo-nes ouvertes. La destruction de son habitat et la chasse repré-sentent son principal problème.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie honen biziraupenerako mehatxurik handiena bere habitata hondatzea edo suntsitzea da. Eragiten dioten ekintzen artean, zuhai-tzen mozketak, mendiko pistak egitea eta ugalketa garaian habietatik gertu egiten diren baso-lanak daude. Beste alde batetik, ehizaren ondorioz hiltzen diren hegaztien arazoak ere bere horretan jarrai-tzen du, hildakoen kopuruak behera egin badu ere. Azkenik, linea elektrikoekin txoke egiteak ere kalte egiten dio espezie honi. Ikertu den lekuan ugalketa prozesurik aurkitu ez denez, eta espezie honek elikatzeko erabiltzen dituen eremuak bakarrik aurkitu direnez, hegazti mota hauei Amorebieta-Etxanon etor dakiekeen arazorik larriena la-borantzarako eta abeltzaintzarako erabiltzen diren lurrak eraldatu eta industriarako bideratzea izango litzateke.
HabitataBasoko espeziea da, eta den-tsitate handiko basoetan edo arboladiak eremu irekiekin tar-tekatzen diren lekuetan egiten du habia. Zuhaitz gazteen sailak saihesten ditu. Pinudiak, baso mistoak edo hariztiak hautatzen ditu bizitzeko. Gune irekiak be-har ditu ehizarako eta kilometro asko egin ditzake elikatzeko.
BanaketaPaleartikoko zati handi batean ugaltzen da espezie hau, eta Afrikako hegoaldean ere badu presentzia. Iberiar penintsulan oso urria da Kantauriar ingu-ruan; batez ere, penintsularen iparraldeko parteko erdialdean dago kontzentratuta espezie hau. Hegoaldean sakabanatua dago eta urriagoa da ekialdean.Amorebieta-Etxanon Berna eta Boroa inguruetan ikusi da larre-ratzen eta itzuli handiak egiten. Ondorioz, eremu hori elikatzeko gunea izan daitekeela pentsatu da. Ez da espezie honen hegazti-kumerik ikusi.
DeskribapenaTamaina ertaineko harraparia da, eta Europan dauden arranoetatik txikiena. Bi kolore-fase izaten ditu: argia eta iluna. Bi faseetan he-gaztiaren goiko partea arraun-luma ilunekoa izaten da. Hegoetako sorbalda-lumak eta luma suprakaudalak argiak dira. Buztan luze gri-saxka izaten dute eta burua ante kolorekoa. Fase argian, hegaztiaren beheko partea nahiko homogeneoa izaten da: iluna. Azpiko luma kau-dalak oso argiak dira eta bukaeran banda iluna dauka; barrualdeko primarioak zeharrargitsuak dira. Begiak nabar-laranjaren eta marroia-ren arteko kolorekoak izaten dira helduetan; eta grisak gazteetan.
Hieraaetus pennatus (Gmelin, 1788)Arrano txikia | Aguililla Calzada
Familia: ACCIPITRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Esta rapaz de tamaño medio es la más pequeña de las águilas eu-ropeas. Se trata de una especie reproductora en una amplia franja del Paleártico con presencia también en el sur de África. Nidifica en zonas densas, ya sean pinares, bosques mixtos o robledales, próxi-mas a zonas abiertas de matorral, campiña o cultivo. A pesar de que es escasa en el cantábrico, en Amorebieta-Etxano se la ha visto campear por la zona de Berna y Boroa, aunque no se ha detectado la cría.
La destrucción o degradación de su hábitat es el mayor problema para su conservación. Por otro lado, la mortalidad debida a la caza, aunque en disminución, sigue existiendo.
63
Legedia
*
*
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Northern Harrier
This bird of prey with long wings and tail breeds in warm area in northern Europe, Asia, North Africa and North America. As it nests on the ground, it is at risk in harvesting seasons, by bur-ning scrubland and by the use of its habitat for plantations or new infrastructures.
Busard Saint-Martin
Ce rapace stylisé aux ailes et à la queue longues nidifie dans des zones tempérées et boréa-les en Europe, Asie, nord de l’Afrique et Amérique du Nord. Nidifiant au sol, la récolte des cultures, le brûlage des fourrés et l’utilisation de son habitat na-turel pour des plantations ou de nouvelles infrastructures sont très négatifs.
Espeziearekin loturiko arazoakHabia lurrean jartzen duenez, eragozpen mordoa izaten du espezie honek biziraupenerako. Soroetan ugaltzen baldin bada, uzta garaia arazoen garaia izaten da espezie honentzat eta bikoteen %50ari era-giten dio. Sasiak edo uztondoak erretzea ere oso kaltegarria da es-pezie honentzat. Bizkaian duen arazo larriena ugalketarako habitata txikitzea da eta hori uneoro gertatzen da. Izan ere, eremu irekiak zuhaitzak landatzeko edota azpiegiturak egiteko erabiltzen dira.
HabitataLandaretza baxua dagoen leku irekietan jartzen ditu habiak; txi-lardietan, sastraketan, estepan, basoko argiuneetan eta soroe-tan, esate baterako. Bizkaian, batez ere, otadiak eta sastraka-diak erabiltzen ditu habia egite-ko; baina baita pinu sailak ere, pinu horiek gazteak direnean. Eremu ireki zabalak behar ditu ehizarako baldintza egokiak izan ditzan.
BanaketaOso zabalduta dagoen espeziea da. Europako eremu epel eta borealetan, Asian, Afrikako ipa-rraldean eta Ipar-Ameriketan ugaltzen da. Europa iparraldeko populazioak migratzaileak dira; hegoaldekoak berriz, aldi bateko migratzaileak. Negua pasatzeko lekuak Europako mendebaldean eta hegoaldean, eta Afrika ipa-rraldean daude. Iberiar penintsu-lan klima eurosiberiarra dagoen eremuan dago zabaldua. Klima mediterranearra den lekuetan berriz, mirotz urdina dago haren ordez. Amorebieta-Etxanon iker-keta egin den aldian ez da hau-teman, aurreko urteetan ikusi den arren.
DeskribapenaHego eta buztan luzeak dituen harrapari dotorea da. Dimorfismo sexual oso nabarmena dauka. Arra grisa da, muturreko primarioak beltzak ditu, bularra eta hegaztiaren gainontzeko behealdeko partea zurixka da, eta sekundarioek ez daukate barrarik. Emeek eta txitek kolore arre jaspeatua daukate. Ipurtxuntxur deigarria daukate eta azpiko lumek hiru zinta dauzkate hego guztian zehar. Beste mirotz batzuenak ez bezala, mirotz zuriaren hegoak berez dena baino zaba-lagoa dirudi, eta ez hain puntazorrotza.
Circus cyaneus (Linnaeus, 1766)Mirotz zuria | Aguilucho Pálido
Familia: ACCIPITRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
Esta rapaz estilizada de alas y cola largas está ampliamente exten-dida y cría en zonas templadas y boreales de Europa, Asia, norte de África y Norteamérica. Los ejemplares del norte de Europa son migradores y los más meridionales son migradores parciales. En la Península Ibérica se sitúan en la zona de clima Eurosiberiano. Esta rapaz nidifica en zonas abiertas de vegetación baja con buenas con-diciones para la caza. En Amorebieta-Etxano, a pesar de haberse visto en años anteriores, no ha sido detectada durante el periodo de estudio.
Al nidificar en el suelo, la recolección de cultivos, la quema de ma-torrales, así como la utilización de su hábitat para plantaciones o nuevas infraestructuras son muy negativos.
Interes berezikoakDe interés especial
64
KalteberaVulnerable
VI.4. HaragijaleakVI.4. Carnívoros
Genetta genettaKatajineta
Gineta
BASOAKBOSQUESBASOAKBOSQUES
Mustela putoriusIpurtatsa
Turón
ERREKAKRIOS
Mustela lutreolaUr-ipurtatsa
Visón europeo
65
Legedia
*
European MinkThe European mink is a severely endangered small, semi-aquatic mustelid. The population in Ibe-ria is mainly found in the Basque Country, Navarre and La Rioja. The destruction of its habitat, predators, hunting and the ex-pansion of the American mink is endangering the species.
Vison d’Europe
Le vison d’Europe est un petit mustélidé semi-aquatique gra-vement menacé. La population ibérique se trouve principale-ment dans le Pays Basque, la Navarre et La Rioja. La destruc-tion de son habitat, les dépré-dateurs, la chasse et l’expansion du vison américain font que l’espèce est en danger.
El visón europeo es un pequeño mustélido semiacuático que ha desa-parecido de gran parte de los países que ocupaba en el siglo XIX en la Europa central y septentrional. La población ibérica se encuentra principalmente en el País Vasco, Navarra y La Rioja. Este visón vive toda su vida en los cursos fluviales, vegas o marinas y en Bizkaia se sitúa en las riberas ampliamente cubiertas por arbustos y sotos.
Este mustélido se halla gravemente amenazado debido, principal-mente, a la depredación de perros y gatos, la persecución de tram-peros, la fragmentación o destrucción de su hábitat, el deterioro de la calidad del agua y la expansión del visón americano y las enferme-dades traídas por este.
Espeziearekin loturiko arazoakUgaztun mustelido hau arrisku bizian dago. Ur-ipurtatsari eragiten dioten faktore nagusiak ondorengoak dira: zakurrek eta katuek jatea, tranpa-jartzaileen jazarpena, azpiegiturak gurutzatzera behartzen duen habitataren zatiketa (errepideak adibidez, ibilgailuek harrapa-tuta hil baitaiteke horietan), kanalizazioen bidez habitata suntsitzea, erriberen eta erreketako tutuen garbiketak, uraren kalitatea txartzea, bisoi amerikarraren hedapena eta honek ekarritako gaixotasunak.
HabitataLurreko eta uretako espeziea da. Erreketan, ibarretan eta padure-tan bizi da nagusiki. Gazteak gu-rasoengandik banatzen direnean belardietan, basoetan eta men-dietan ibiltzen dira, bertan ge-ratzeko leku bat topatzen duten arte. Euren eremua aurkitzean, ur-ipurtatsak ez dira gehiago leku horretatik mugitzen. Bizkaian, es-pezie honek zuhaixkek eta sas-trakadiek estalita dauzkaten erri-berak hautatzen ditu bizitzeko.
BanaketaXIX. mende arte Erdialdeko eta Hegoaldeko Europa osoa hartzen zuen espezie honek, baina orduz geroztik, ingurune horietatik ge-hienetatik desagertu da. Europa ekialdeko eta mendebaldeko po-pulazioa Frantziako hego-men-debaldera eta Iberiar penintsu-laren iparraldera mugatzen da. Populazio iberiarra EAEn, Nafa-rroan eta Errioxan bizi da, batez ere. Bizkaian lurraldearen ekial-deko erdian aurkitu da. Nerbioin dauka muga, mendebalderantz hedatzen ari bada ere.
DeskribapenaMustelido txiki erdi-urtarra da. Kolore uniformeko ilea dauka, baina ile horiek kolore askotakoak dira: marroitik hasi eta beltzeraino. Orban zuri bat dauka muturrean eta ezpainaren bi aldeak estaltzen dizkio: gainaldea eta azpialdea. Eta horixe da bisoi amerikarretik desberdin-tzen duena. Ipurtats arruntak ez bezala, aurpegian edota belarrietan ez dauka beste orban zuririk. Eskuetan eta hanketan osatugabeko behatzarteko mintza dauka. Eta tamainari dagokionez, dimorfismo sexual handia dauka.
*
UICN: arriskuan A1ace
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
Mustela lutreola (Linnaeus, 1761)Ur-ipurtatsa | Visón europeo
Familia: MUSTELIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*
66
Legedia
*
Polecat
This intermediate size mustelid, familiarly known as polecat, can be found throughout almost all Europe. It is a generalist species concerning habitat selection. The main problems it is suffe-ring from are the destruction of its habitat and the fall in its food sources.
Putois
Ce mustélidé de taille intermé-diaire, plus connu comme Pu-tois, se distribue dans presque toute l’Europe. Il s’agit d’une espèce généraliste quant à la sélection d’habitat. Actuelle-ment, ses principaux problèmes sont la destruction de l’habitat et la diminution de ses sources d’alimentation.
Este mustélido de tamaño intermedio, más conocido como Turón, se distribuye por toda Europa, a excepción de la Península Balcánica y el norte de Escandinavia. En Amorebieta-Etxano se detectó la especie en las zonas próximas a Urritxe. Se trata de una especie generalista en cuanto a la selección de hábitat, ya que utiliza desde bosques ca-ducifolios o de coníferas a matorrales o lagunas y zonas de cultivo. El Turón sigue sufriendo la persecución humana que en el pasado propició su desaparición de algunas zonas. Sin embargo, actual-mente la destrucción del hábitat y la disminución de sus fuentes alimenticias, así como los incendios forestales suponen una mayor amenaza.
Espeziearekin loturiko arazoakGizakiaren jazarpenaren eraginpean jarraitzen du espezie honek. Ga-rai batean leku batzuetatik desagertu egin zen arrazoi horrexegatik. Dena den, gaur egun eragin handiagoa izan dezake espezie honen-gan habitata suntsitzeak, errodentizida eta pestizidarekin kutsatu di-relako bere elikagai iturriak gutxitzeak, edota suteek.
HabitataEra askotako habitatak hauta-tzen ditu espezie honek bizitze-ko: baso hostogalkorrak, koni-fero sailak, sastrakak, aintzirak edota soroak. Frantziako eta Po-loniako zenbait lekutan erreke-tan, ibarretan edota paduretan ere bizi da. Beste leku batzuetan berriz, nahiago ditu basoak eta gune irekiak tartekatuta dauden eremuak. Bizkaian erriberetan, pinudietan, hariztietan nahiz pa-gadietan aurkitu dira.
BanaketaPenintsula balkanikoan eta Es-kandinavia iparraldean izan ezik, Europa guztian dago banatuta. Iberiar penintsulan ere lurralde guztian zehar dago zabaldua, erdiko mesetan eta ekialdean nahiko urria den arren. Bizkaian, lurralde osoan dagoen arren za-baldua oso urria da. Amorebieta-Etxanon Urritxetik gertu haute-man zen espezie hau.
DeskribapenaTamaina ertaineko mustelidoa da. Begi ingurunea beltza dauka eta horrek kontrastea egiten du mutur, belarri eta masaila zuriekin. Baina indibiduo batzuetan kolore desberdintasun hori ez da nabaritu ere egiten. Gorputzaren kolorea uniformea da: iluna. Eta hegaletan ar-gitu egiten da. Ilaun horia dauka eta horrexek bereizten du etxeko ipurtats eta hudoetatik.
Mustela putorius (Linnaeus, 1758)Ipurtatsa | Turón
Familia: MUSTELIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*
UICN: ia mehatxupean NT
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
*
67
Legedia
*
Genet
The genet is a small carnivore found in Africa, the Arabian Pe-ninsula and in the south-west of Europe. It lives in all types of habitats although it prefers fo-rests. This is not an endangered species but it is being trapped illegally and is being affected by the fragmentation and destruc-tion of its habitats.
Genette
La Genette est un carnivore de petite taille distribuée en Afri-que, péninsule arabique et sud-ouest de l’Europe. Elle utilise tout type d’habitat bien qu’elle préfère les forestiers. L’espèce n’est pas en danger, mais elle souffre du braconnage et de la fragmentation et la destruction des habitats.
La Gineta es un carnívoro de pequeño tamaño distribuido por África, la península Arábiga y el suroeste de Europa. Está presente en toda la Península Ibérica y en Amorebieta-Etxano se ha detectado en los ríos Garatondo, Artitxas, Marabi, Antzuntze y Zubitxu y en las zonas de Errotabarri y Arluziaga. Se trata de una especie generalista que utiliza todo tipo de hábitats, aunque tiene cierta preferencia por los hábitats forestales, tanto las zonas arboladas como con abundante cobertura vegetal.
No se trata de una especie en peligro, pero es objeto del trampeo ilegal y se ve influida por la fragmentación y la destrucción de los hábitats.
Espeziearekin loturiko arazoakEspezie hau ez dago arriskuan, baina legez kanpoko tranpen helburu izaten jarraitzen du, batez ere oilategietara ehizatzera joaten denean erortzen da tranpa horietan. Habitataren zatiketak eta suntsiketak ere eragiten dio espezie honi.
HabitataEra askotako habitatak hautatzen ditu espezie honek bizitzeko, bai-na landaretza askoko basoko ha-bitatak nahiago ditu. Iberiar pe-nintsulan, inguruan harrapakinak eta babesguneak izatea hartzen du kontuan habitata aukeratze-rakoan. Bizkaian gustukoago ditu baso itxiak; horien artean Kantauriko artadiak nabarmendu behar dira.
BanaketaAfrikan, Arabiar penintsulan eta Europako hego-mendebaldean bizi da. Berez ez dela Europako espeziea uste da, baina bertan espezie honetako lau mota eza-gutzen dira gaur egun. Iberiar penintsula osoan zehar dago banatuta. Bizkaian ere lurralde osoan bizi da: kostaldetik hasi eta mendiko eremuetaraino. Hala ere, altuera txikietan gehia-go daudela uste da. Amorebieta-Etxanon Garatondo, Artitxas, Marabi, Antzuntze eta Zubitxu erreketan eta Errotabarri eta Ar-luziaga inguruko eremuetan ikusi da.
DeskribapenaTamaina txikiko haragijalea da, ante koloreko eta orban beltzeko gor-putz luzanga duena. Buztana gorputza bezain luzea du eta zortzi-hamar eraztun beltz dauzka bertan. Belarri handiak eta borobilduak ditu eta muturra zorrotza. Hanka motzak dauzka, esku nahiz oinetan bost behatz ditu eta bere erpeak erdi-barneragarriak dira. Basakatua-ren antza du, baina basakatua askoz ere handiagoa delako eta buztan motzagoa duelako bereizten da harengandik.
Genetta genetta (Linnaeus, 1758)Katajineta | Gineta
Familia: VIVERRIDAE
Sailkapena: SAILKATU GABEA (Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa)
Catalogación: NO CATALOGADA (Catálogo Vasco de Especies Amenazadas)
*
UICN: ardura txikikoa Lc
Arriskuan dauden Espezieen Katalogo Nazionala: interes berezikoa
Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogoa: katalogatu gabea
*
69
PaisaiaEl paisaje
LandscapePaysage
VII.
70
PaisaiaEl paisaje
VII.
Amorebieta-Etxanon basoko pai-saia da nagusi eta baserri ugari daude baso-nekazal eremu horri balio handia ematen diotenak.
El paisaje en Amorebieta-Etxano es predominantemente forestal y existen numerosos caseríos que aportan al dominio agrario-forestal un gran valor paisajístico.
The landscape of Amorebieta-Etxano is mainly woody with a large number of farmhouses that provide a farming-forestry landscape value.
Le paysage d’Amorebieta-Etxano est essentiellement forestier et il existe de nombreuses maisons rurales qui apportent au secteur agraire-forestier une grande valeur paysagistique.
Errepide alboan edertasun han-diko mikropaisaiak daude; A-8ko irteeran Donostiarako norantzan, haritz kandudunak dituzten larre atlantikoak esaterako. Errekak eta ibaiak begi-inpaktu positibotzat hartzen dira. Horixe da adibidez, Ibaizabalen kasua, Bernan.
Junto a la carretera, hay micropaisajes de gran belleza, como el adehesado con robles pedunculados sobre prados atlánticos junto a la carretera que da salida a la A-8 dirección Donostia. Los cursos de agua se consideran impactos visuales positivos. Caso del Ibaizabal en Berna.
BasokoaForestal
LandatarraRural
Beste batzukOtros
HirikoaUrbana
Inpakturik jasan ez duten eta interes naturalistikoa duten guneakZonas de interés naturalístico no afectadas por impactos
Osagarriak, erabilerak eta funtzioakComponentes, usos y funciones
71
Nekazaritzaren eta basogintzaren
erabilerak Usos agrarios y
forestales Farming and forestry use
Usages agraires et forestiers
VIII.
72
Erabileren banaketa (ha)(EAEko 2005eko Baso Inbenta-rioaren arabera)
Eusko Jaurlaritza. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Aldun-diekin lankidetzan. Ingurumen Ministerioa. 2006.
Distribución de usos (ha)(según Inventario Forestal 2005 de CAV)
Gobierno Vasco. En colaboración con las Diputaciones Forales de Araba, Bizkaia y Gipuzkoa. Ministerio Medio Ambiente. 2006.
Nekazaritzaren eta basogintzaren erabilerak Usos agrarios y forestales
VIII.
ArtifizialaArtificial
Autobideak eta autobiakAutopistas y autovías
Garraiobideentzako azpiegiturakInfraestructuras de conducción
Meatzaritza, obra-hondakindegia, zabortegiaMinería, escombrera, vertedero
NekazaritzaAgrícola
Larreak eta larreak heskaiekinPrado y prado con setos
BelardiakHerbazal
Larre-sastrakakPastizal-matorral
Larreak eta harkaiztiakRoquedas con pastoreo
Goiko landaretzarik gabeko mendiakMonte sin vegetación superior
SastrakakMatorral
Basoaren osagarriakComplementos bosque
Menditik kanpoko zuhaitzakÁrboles fuera del monte
Baso guneetan dauden erriberakRiberas en zona forestal
Zuhaitz sailen basoaBosque de plantación
BasoaBosque
Ura, hezeguneakAgua, humedal
Beste batzukOtros
GUZTIRATOTAL
ErabilerakUsos
Amorebieta-Etxano DurangaldeaDuranguesado
Bizkaia EAECAV
485
63
21
11
11
940
22
91
87
5
338
4
25
8
3.299
470
12
0
5.892
2.009
165
107
186
296
4.930
214
824
489
586
1.235
11
140
70
17.231
3.161
43
9
31.706
15.533
1.150
351
837
2.087
40.849
2.841
9.200
3.084
1.913
11.176
128
777
619
102.033
27.217
1.286
151
221.232
34.270
3.820
1.043
2.201
87.812
92.918
12.150
29.618
17.112
4.503
34.096
288
2.937
1.878
209.509
182.377
5.554
351
722.437
Amorebieta-Etxano DurangaldeaDuranguesado
Bizkaia EAECAV
%1
%56
%8
%6
%8%0
%1
%0
%0%1
%16
%2%0
%0
%0
%56
%10
%0
%6%0
%2
%1%1
%16
%3%1
%4
%0%1
%2
%1
%46
%12
%0
%7%0
%1
%1
%18
%4%1
%5
%0%1
%1
%1
%29
%25
%0
%5
%1
%12
%13
%4%2
%5
%0%1
%2
%0
%0
%0%0 %0
%0
%0
%0
%0
%0%0
73
Erabilera artifizialak belardi asko ordezkatu ditu; basogintzako lurren erabilera ordea, manten-du egiten da.
El uso “artificial” ha sustituido muchos prados, en cambio, el uso forestal se mantiene.
Many fields are dedicated to “artificial” uses although forestry usage has been maintained.
L’usage “artificiel” a substitué de nombreux prés, par contre l’usage forestier se maintient.
Hiriko eta bizitegi-guneko parkea Parque urbano y residencial
Industrialdearen hedapenaExpansión de polígonos
Erabilera artifizialaUso artificial
Hazitarako ganadua: zaldiak eta behiak.
La ganadería equina, bovina y vacuna con semental.
74
Uneoro zaintzapean dauden lursailak daude basoan. Batzuek ganadua hartzen dute, beste batzuek ez.
Existen parcelas con cuidados continuos sobre la explotación forestal con o sin ganado.
Basoko zuhaitz sailak, produkzio ikuspegiaren eta denbora-pasako ikuspegiaren arabera.
Las plantaciones forestales se-gún su visión productora y según su función social de recreo.
Iristeko gaitzagoak diren lursail-etan bertako oihanpeak ari dira zabaltzen. Lursail horietako batzuen kasuan pagoa landatuz basoberritu dira.
En parcelas de mayor inaccesi-bilidad el sotobosque autóctono recupera terrenos. De manera muy puntual se ha repoblado con haya.
75
Marabi eta Urgoitiko landa-guneen seinaleak eta Arazotza baserria.
Señalización de los núcleos rura-les Marabi y Urgoiti y caserío de Arazotza.
Ustiapenetako asko mistoak dira. Garitondo Bekoa eta Etxano auzoa.
Muchas de las explotaciones son mixtas. Garitondo Bekoa y Etxano auzoa.
Bernabeitia eta Garita auzoak.
Núcleos rurales de los barrios Bernabeitia y Garita.
Orria / Página
azala / portada, 10, 15, 16, 19, 20, 21, 24, 26, 27, 28, 35, 58, 59, 60, 61, 70, 73, 74, 75
33, 34, 35, 37, 38, 39, 73
37, 42, 43, 44
37, 40
47, 48, 49, 50
47
47, 50
47, 49
47
51, 52, 53, 54, 55, 62
51, 53, 55, 63, 65, 66
51, 54
55, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 67
ArgazkiakFotografías
Egilea / Autor
Marko Sierra
Maite Gartzia
Iker Zendoia
www.nekanet.net
Leticia Martinez de Murguia
Iñaki Mezkita
P. Bahillo de la Puebla
Eneko Salaberria de Miguel
Alazne Casis
Alberto Gosá
Aitziber Egaña
Xabier Rubio
Ainara Azkona