Date post: | 02-Jul-2015 |
Category: |
Education |
Upload: | mendigoiti |
View: | 190 times |
Download: | 8 times |
UGALKETA
GIZA UGALKETA
Izaki bizidunek 3 bizi funtzio hauek egiten dituzte: nutrizioa, harremana eta
ugalketa.
Ugalketaren bidez, izaki bizidunek beraien
antzeko izaki bizidunak sortzen dituzte.
Bibiparoak gara, amaren sabeletik jaiotzen garelako.
Ugaztunak gara, haurrak garenean amaren bularretan
sortzen den esneaz elikatzen garelako.
SEXU-EZAUGARRIAK
Zer dira sexu-ezaugarriak?Sexu-ezaugarriak gizonen eta emakumeen arteko desberdintasun fisikoak dira. Bi mota daude:
lehen mailakoak eta bigarren mailakoak.
· Lehen mailako sexu-ezaugarriak ugaltze-organoak dira.
· Bigarren mailako sexu-ezaugarriak ugalketarekin lotura zuzena ez duten ezaugarri fisikoak dira.
PubertaroaJaiotzean, pertsonek badituzte sexu-organoak, baina garatu gabeak, bigarren mailako sexu-
ezaugarriekin batera.
Pubertaroan, gizakion ugaltze aparatua garatu egiten da:
Mutilei, ahotsa aldatu eta mukuluak handitu egiten zaie.
Neskei, berriz, titiak handitu eta aldakak zabaldu.
Etapa horretan, neskei eta mutilei ilea ateratzen zaie pubisean eta galtzarbeetan.
GIZONEN UGALTZE-APARATUA
Gizonen ugaltze-aparatua sexu-organo hauek
osatzen dute.
Barrabilak Hodi
deferenteak
Espermatozoide
deritzen gameto
arrak organo
horietan sortzen
dira ere bertan
sexu-ormonak
sortzen dira.
Gernubideraino
eramaten dituzte
espermatozoideak.
Gernubidea
Espermatozoideak
kanpoaldera
eramaten ditu.
Gernua kanporatzeko
ere balio du.
Guruinak
Semen-besikulak eta
prostata
dira,espermatozoideak
garraiatzen dituen
likidoa da.
Eskrotoa Zakila
Barrabilak
babesten
dituen ehun
poltsa da.
Gernubidea
hor amaitzen
da.
EMAKUMEEN UGALTZE-APARATUA
Emakumeen ugaltze-aparatua hainbat
organoz osatuta dago
dira:
Obulutegiak
Obulu deritzen
gameto emeak
organo horietan
sortzen dira
Falopioren
tronpak
Obulutegiak
eta umetokia
lotzen dituzte
Umetokia
Haurra bertan
garatzen da
haurdunaldian
BaginaAlua
Umetokia
eta
kanpoaldea
lotzen dituen
kanala da
Gernu-bidearen
zuloa ere aluan
dago eta hortik
gernua
kanporatzen da
SEXU-ZELULAK ETA ERNALKETA
Sexu-zelula emeakEmakumeen sexu-zelulak obuluak dira. Nesken obulutegiek obulu heldugabe
ugari dituzte. 28 egunetan behin, gutxi gorabehera, obulutegi bateko obulu bat
heltzen da odoljario txiki batekin batera. Horri menstruazio edo hileko esaten
zaio. Obulutegian obuluak sortzen dira. Bi zati nagusitan banatuta dago:
-Nukleoa
-Zitoplasma
Obuluak ez dira bere kabuz lekuz aldatzeko gai.
SEXU-ZELULA ARRAK
Gizonen sexu-zelulak espermatozoideak dira.
Obulua baino askoz txikiagoak dira, eta isats
mugikor txiki bat dute.
Espermatozoideak eten gabe sortzen dira barrabiletan
Espermatozoidearen atalak burua, lepoa eta
flageloa dira.
Nukleoak ia buru osoa hartzen du, eta lepoa,burua eta flageloa lotzen ditu.
Flageloarengatik lekuz aldatu eta obuluetara iristeko gai dira.
ERNALKETA
Emakumezkoen gorputzaren barruan gertatzen da. Obulu bat eta espermatozoide bat elkartzeari deritzo.
Nondik igarotzen da?
Obulua Falopioren tronpatik igarotzean espermatozoide bat aurkitzen badu ernalketa gerta daiteke.
Zer behar da?
Gizonaren semena emakumearen baginara iritsi behar da.Zer sortzen da?
Obulua espermatozoidearekin elkartzean zigoto izeneko zelula bat sortzen da, gizakiaren lehen zelula da.
Hasieran, zigotoa banatu eta bi zelula sortzen dira, ondoren lau… Hainbat zelula osatutakoan bola bat sortzen da.
Bola horri, enbrioi esaten zaio.
Nora doa?
Enbrioia Falopioren tronpak zeharkatu umetokira iritsi eta han itsasten da.
HAURDUNALDIA ETA
ERDITZEA
Enbrioiaren garapena:
Enbrioia umetokiko paretan itsatsita geratzen denean, zelula kopurua ugaritu
egiten da.
Enbrioia poltsa batean dago.Poltsa hori likidoz beteta
egoten da.Likido horri, amniotiko esaten zaio, eta enbrioia
babesten du.
Zilbor-estean, hainbat odol-hodi daude, mantenugaiak eta
oxigenoa eramateko.
Enbrioia hazi eta aldatu egiten da:formaz aldatzen da, eta organoak garatzen
dira.
HAURDUNALDIA
Hirugarren hilabetean, enbrioiari fetu esaten zaio eta organo guztiak
garatuta daude, birikak izan ezik.
Haurdunaldian, emakumeak ezin du edozer jan ezta edan enbrioiari iritsi eta kalte
egin baitiezaioke.Bederatzi hilabete dituenean, haurra jaiotzeko moduan dago.
Haurdunaldia 3 fasetan desberdintzen da:
Lehenengo
hiruhilekoa
Bigarren
hiruhilekoaHirugarren
hiruhilekoa
ERDITZEA
Haurtxoa amaren baginatik kanporatzeari esaten
zaio. Horretarako likido-amniotiko duen poltsa
apurtu behar da, ura apurtu esaten zaio.
Lau fase ditu:
Dilatazio
fasea.
Egozte- fasea.
Zilbor- estea
moztea.
Plazenta
kanporatzea.
EDOSKITZEA
Haurtxoak lehendabiziko hilabetean esnea edaten dute. Horri,edoskitzaro
esaten zaio. Amaren esnea oso osasungarria da gaixotasun askoren kontrako
defentsak dituelako. Amak titietan sortzen du esnea. Amaren esnea ez ezik,
esne artifiziala ere edan dezakete.
Bideoa
EGILEAK:
JON I
IRATI S
JON S
OIHANE
AINTZANE