HISTORIA DE ESPAÑAHISTORIA DE ESPAÑA

A DITADURA FRANQUISTAA DITADURA FRANQUISTA

1. BASES E APOIOS DA 1. BASES E APOIOS DA DITADURA FRANQUISTADITADURA FRANQUISTA

A) O FUNCIONAMENTO DO ESTADO: LEIS FUNDAMENTAIS.A) O FUNCIONAMENTO DO ESTADO: LEIS FUNDAMENTAIS.- Leis fundamentais = 7 leis elaboradas durante case 30 anos entre Leis fundamentais = 7 leis elaboradas durante case 30 anos entre

1938 e 1967:1938 e 1967:a) Foro do Traballo (1938):a) Foro do Traballo (1938): regulamentación mundo laboral. regulamentación mundo laboral.b) Lei de Cortes (1942):b) Lei de Cortes (1942): creación Cortes franquistas creación Cortes franquistas función función consultivaconsultivac) Foro dos españois (1945):c) Foro dos españois (1945): dereitos e deberes dos españois. dereitos e deberes dos españois.d) Lei de Referendo (1945):d) Lei de Referendo (1945): rexía as votacións da opinión pública rexía as votacións da opinión pública sanción das leis que decidía o xefe de Estado.sanción das leis que decidía o xefe de Estado.e) Lei de Sucesión (1947):e) Lei de Sucesión (1947): definición de España coma reino definición de España coma reino o o sucesor de Franco recibiría o título de reisucesor de Franco recibiría o título de reif) Lei de principios do Movemento (1958):f) Lei de principios do Movemento (1958): principios do réxime principios do réxime Movemento Nacional = único partido recoñecido.Movemento Nacional = único partido recoñecido.g) Lei Orgánica do Estado (1967):g) Lei Orgánica do Estado (1967): establecía os mecanismos de establecía os mecanismos de funcionamento da funcionamento da democracia orgánica.democracia orgánica.

- - Inspiradas nos principios do fascismo, as Leis Fundamentais Inspiradas nos principios do fascismo, as Leis Fundamentais regulamento da vida política española e principios de organización regulamento da vida política española e principios de organización e estrutura do réxime franquista.e estrutura do réxime franquista.

B) O XEFE DE ESTADO: A B) O XEFE DE ESTADO: A CONCENTRACIÓN DE PODER EN CONCENTRACIÓN DE PODER EN FRANCO.FRANCO.

- Franco concentrou todos os poderes do Franco concentrou todos os poderes do Estado, en principio concedidos polo resto Estado, en principio concedidos polo resto de mandos militares sublevados.de mandos militares sublevados.

- Triunfo na guerra civil Triunfo na guerra civil indiscutible indiscutible autoridade de Franco autoridade de Franco caudillo de caudillo de España sen ningunha limitación ao seu España sen ningunha limitación ao seu poder ata a Lei Orgánica do Estado poder ata a Lei Orgánica do Estado (1967) (1967) precisou as súas funcións e precisou as súas funcións e separou os cargos de Xefe de Estado separou os cargos de Xefe de Estado (Franco) e Xefe de Goberno…(Franco) e Xefe de Goberno…

- Apoio incondicional do exército durante Apoio incondicional do exército durante toda a ditadura toda a ditadura exército = columna exército = columna vertebral do réxime franquista.vertebral do réxime franquista.

- Funcións do exército = defensa do Funcións do exército = defensa do territorio, da unidade da patria e da orde territorio, da unidade da patria e da orde pública pública numerosos privilexios dos numerosos privilexios dos militares e exaltación das virtudes militares e exaltación das virtudes castrenses = modelo a imitar na vida castrenses = modelo a imitar na vida política e social, xunto á moral católica.política e social, xunto á moral católica.

C) FORMA DE ESTADO: MONARQUÍA SEN REI.C) FORMA DE ESTADO: MONARQUÍA SEN REI.

- Ditadura franquista concíbesese como unha monarquía sen rei - Ditadura franquista concíbesese como unha monarquía sen rei mentres Franco ocupase o poder (Lei de Sucesión, 1947) mentres Franco ocupase o poder (Lei de Sucesión, 1947) aparición de 2 institucións:aparición de 2 institucións:

Consello de Rexencia:Consello de Rexencia: para actuar en caso de falta do Xefe de para actuar en caso de falta do Xefe de Estado.Estado.

Consello do Reino:Consello do Reino: asesor de Franco en asuntos relativos á asesor de Franco en asuntos relativos á sucesión.sucesión.

- Sucesor de Afonso XIII = Xoán de Borbón (conde de Barcelona) - Sucesor de Afonso XIII = Xoán de Borbón (conde de Barcelona) reclamou a Franco o trono de España. Sen embargo as relacións reclamou a Franco o trono de España. Sen embargo as relacións de Franco e don Xoán foron tensas, debido a posturas diverxentes:de Franco e don Xoán foron tensas, debido a posturas diverxentes:

Franco:Franco: non quere ceder o poder. Despois da súa morte concibe non quere ceder o poder. Despois da súa morte concibe a instauración dunha monarquía basada nos principios do réxime a instauración dunha monarquía basada nos principios do réxime franquista.franquista.

Don Xoán:Don Xoán: restauración da monarquía tradicional borbónica na restauración da monarquía tradicional borbónica na súa persoa.súa persoa.

- A pesar de relacións tensas - A pesar de relacións tensas celebración de entrevistas. En 1969 celebración de entrevistas. En 1969 Franco apartou definitivamente a Don Xoán a favor do seu fillo, Franco apartou definitivamente a Don Xoán a favor do seu fillo, Xoán Carlos Xoán Carlos príncipe herdeiro. príncipe herdeiro.

D) FUNDAMENTOS DO RÉXIME.D) FUNDAMENTOS DO RÉXIME.

Movemento Nacional.Movemento Nacional.

- Doutrina oficial do franquismo basease Doutrina oficial do franquismo basease fundamentalmente no programa da fundamentalmente no programa da Falanxe e na fusión con ela das Falanxe e na fusión con ela das diferentes forzas que apoian ao diferentes forzas que apoian ao franquismo (monárquicos, carlistas).franquismo (monárquicos, carlistas).

- En 1937 Franco ordeou a fusión de En 1937 Franco ordeou a fusión de falanxistas e requetés (carlistas) falanxistas e requetés (carlistas) Falanxe Española Tradicionalista e das Falanxe Española Tradicionalista e das XONS (FET-XONS) = partido único do XONS (FET-XONS) = partido único do novo Estado.novo Estado.

- Na década dos 50 a busca de apoios Na década dos 50 a busca de apoios internacionais para o réxime franquista internacionais para o réxime franquista necesidade de facer esquecer a necesidade de facer esquecer a axuda aos réximes fascistas por axuda aos réximes fascistas por Franco Franco modificacións = perda da modificacións = perda da influencia da Falanxe influencia da Falanxe Movemento Movemento Nacional.Nacional.

- Lei fundamental de Principios do Movemento (1958) Lei fundamental de Principios do Movemento (1958) Movemento Movemento nacional = único partido recoñecido nacional = único partido recoñecido prohibición e persecución das prohibición e persecución das demáis formacións políticas. demáis formacións políticas.

- Principios do movemento nacional = mestura de ideas do tradicionalismo Principios do movemento nacional = mestura de ideas do tradicionalismo católico e fascismo:católico e fascismo: Nacional-catolicismo.Nacional-catolicismo. Participación orgánica (cooperativismo) na vida política.Participación orgánica (cooperativismo) na vida política. sometemento dos individuos ao Estado.sometemento dos individuos ao Estado. Intervencionismo social do Estado.Intervencionismo social do Estado. Unidade indisoluble da patria.Unidade indisoluble da patria.

Dous abrazos:

Franco e Hitler (Hendaya, 1940), Franco e Eisenhower (Madrid, 1959).

Unidade nacional e centralismo.Unidade nacional e centralismo.- Ditadura franquista Ditadura franquista concepción de España coma nación única e concepción de España coma nación única e

indivisible indivisible centralismo centralismo eliminación autonomías creadas pola eliminación autonomías creadas pola IIª República e persecución manifestacións dos particularismos IIª República e persecución manifestacións dos particularismos (linguas).(linguas).

- Pola súa parte a administración local (concellos) quedou sometida Pola súa parte a administración local (concellos) quedou sometida ao poder central ao poder central elección dos alcaldes: elección dos alcaldes:

Nas vilas de + de 10.000 hab Nas vilas de + de 10.000 hab elección polo goberno elección polo goberno central.central. Nas vilas de – de 10.000 hab Nas vilas de – de 10.000 hab elección polos elección polos

gobernadores civís.gobernadores civís.

Nacionalcatolicismo.Nacionalcatolicismo.

- Franquismo Franquismo defensa do catolicismo, defensa do catolicismo, confesionalidade do Estado e confesionalidade do Estado e sometemento moral pública ás directrices sometemento moral pública ás directrices da Igrexa da Igrexa conversión da Igrexa en conversión da Igrexa en lexitimadora do réxime franquista.lexitimadora do réxime franquista.

- Unión de Igrexa e Estado durante a Unión de Igrexa e Estado durante a ditadura franquista:ditadura franquista:

Apoio da Igrexa católica á sublevación Apoio da Igrexa católica á sublevación = cruzada contra o comunismo.= cruzada contra o comunismo.

A cambio a Igrexa recibiu A cambio a Igrexa recibiu recompensas recompensas convertiuse na única convertiuse na única autorizada e obtivo o control sobre moral, autorizada e obtivo o control sobre moral, costumes e educación.costumes e educación.

- Unión Igrexa–Estado - Unión Igrexa–Estado Concordato de Concordato de 1953 1953 Franco conseguía o Franco conseguía o recoñecemento do seu réxime polo recoñecemento do seu réxime polo Papado e obtiña privilexios (Palio, Papado e obtiña privilexios (Palio, Presentación de bispos = elección por Presentación de bispos = elección por Franco do bispo dentre unha lista Franco do bispo dentre unha lista confeccionada pola Igrexa).confeccionada pola Igrexa).

A cambio a Igrexa obtiña privilexios:A cambio a Igrexa obtiña privilexios:

Potenciación do culto católico.Potenciación do culto católico.

Capacidade legal de posuír e adquirir toda clase de bens e restitución Capacidade legal de posuír e adquirir toda clase de bens e restitución dos bens perdidos nas desamortizacións.dos bens perdidos nas desamortizacións.

Dereito a establecer Seminarios, escolas e obras pías.Dereito a establecer Seminarios, escolas e obras pías.

Garantía de ensino da relixión católica.Garantía de ensino da relixión católica.

Control da moral pública (Fundamentalismo ou integrismo católico).Control da moral pública (Fundamentalismo ou integrismo católico).

- Na década dos 60 - Na década dos 60 papado de Xoán XXIII e o Concilio Vaticano II papado de Xoán XXIII e o Concilio Vaticano II renovación da Igrexa Católica renovación da Igrexa Católica aparición dunha corrente crítica co réxime aparición dunha corrente crítica co réxime dentro da xerarquía católica e oposición á ditadura dentro do clero máis dentro da xerarquía católica e oposición á ditadura dentro do clero máis novo (curas-obreiros).novo (curas-obreiros).

Sindicalismo vertical.Sindicalismo vertical.

- Réxime franquista Réxime franquista regulamento da vida laboral regulamento da vida laboral Foro do Traballo (1938) = Foro do Traballo (1938) = 1ª das leis fundamentais. Establecía:1ª das leis fundamentais. Establecía:

Aspectos sociais: descanso dominical, vacacións anuais pagadas, subsidios e Aspectos sociais: descanso dominical, vacacións anuais pagadas, subsidios e seguros sociais…seguros sociais…

Reorganización do mundo sindical Reorganización do mundo sindical modelos de inspiración fascista modelos de inspiración fascista ilegalización dos sindicatos e integración forzosa dos traballadores en sindicatos ilegalización dos sindicatos e integración forzosa dos traballadores en sindicatos oficiais de carácter vertical oficiais de carácter vertical inclusión de patróns e obreiros para evitar inclusión de patróns e obreiros para evitar conflitividade laboral e loita de clases conflitividade laboral e loita de clases Organización Sindical do Movemento. Organización Sindical do Movemento.

Limitación dereitos individuais.Limitación dereitos individuais.- - Foro dos Españois (1945) Foro dos Españois (1945) dereitos e deberes dos españois. dereitos e deberes dos españois.- Deberes:- Deberes:

Fidelidade á patria.Fidelidade á patria. Lealtade a Franco. Lealtade a Franco. Obediencia a Leis Fundamentais. Obediencia a Leis Fundamentais. Servizo militar obrigatorio. Servizo militar obrigatorio. Pagar tributos.Pagar tributos. Alimentar aos fillos. Alimentar aos fillos.

Manter unidade espiritual de España.Manter unidade espiritual de España.-Dereitos: algúns de carácter individual (opinión, reunión, asociación…). Sen Dereitos: algúns de carácter individual (opinión, reunión, asociación…). Sen embargo imposibilidade do seu exercicio.embargo imposibilidade do seu exercicio.-Franquismo Franquismo férrea censura férrea censura limitación da liberdade de opinión, prensa limitación da liberdade de opinión, prensa control do pensamento e educación da poboación no Espírito Nacional = conxunto control do pensamento e educación da poboación no Espírito Nacional = conxunto de valores políticos e sociais de valores políticos e sociais entre eles subordinación da muller, na que tivo un entre eles subordinación da muller, na que tivo un papel destacado a Sección Femenina de Falanxe papel destacado a Sección Femenina de Falanxe papel feminino = pasividade papel feminino = pasividade política e nula participación pública política e nula participación pública familia e fogar = únicas actividades. familia e fogar = únicas actividades.

Democracia orgánica:Democracia orgánica:

- Modelo político franquista = Democracia orgánica = consideración Modelo político franquista = Democracia orgánica = consideración polos seus partidarios que existía representación da sociedade a polos seus partidarios que existía representación da sociedade a través dos seus órganos naturais (familia, concello, sindicato), través dos seus órganos naturais (familia, concello, sindicato), rexeitando a participación baseada en individuos e partidos rexeitando a participación baseada en individuos e partidos políticos.políticos.

- Inspiración no fascismo italiano Inspiración no fascismo italiano participación política no estado participación política no estado franquista a través dos cabezas de familia e corporacións políticas.franquista a través dos cabezas de familia e corporacións políticas.

- En 1942 foron creadas as Cortes (Lei de Cortes) = órgano En 1942 foron creadas as Cortes (Lei de Cortes) = órgano consultivo do Caudillo integrado por procuradores. Éstes eran consultivo do Caudillo integrado por procuradores. Éstes eran designados por Franco, ou ben elexidos polo seu cargo.designados por Franco, ou ben elexidos polo seu cargo.

Lei Orgánica do EstadoLei Orgánica do Estado (1967) (1967) variación na composición das variación na composición das Cortes Cortes elección dos procuradores por cabezas de familia. Pero elección dos procuradores por cabezas de familia. Pero non cambiaron as súas funcións = aprobación sen discusións das non cambiaron as súas funcións = aprobación sen discusións das leis propostas polo goberno. En canto aos concellos leis propostas polo goberno. En canto aos concellos mecanismos de elección dos concelleiros:mecanismos de elección dos concelleiros:

un terzo por cabezas de familia.un terzo por cabezas de familia.

un terzo por sindicatos locais.un terzo por sindicatos locais.

un terzo por concelleiros xa electos.un terzo por concelleiros xa electos.

- A democracia orgánica completábase co recoñecemento da - A democracia orgánica completábase co recoñecemento da participación cidadá na sanción das leis propostas participación cidadá na sanción das leis propostas Lei de Lei de referendo (1945)referendo (1945) participación cidadá de homes e mulleres participación cidadá de homes e mulleres maiores de 21 anos, sen embargo só se aplicaría por vontade de maiores de 21 anos, sen embargo só se aplicaría por vontade de Franco Franco celebración en 2 ocasións = Lei de Sucesión (1947) e Lei celebración en 2 ocasións = Lei de Sucesión (1947) e Lei Orgánica do Estado (19679Orgánica do Estado (19679

2. A POSGUERRA (1939-1959)2. A POSGUERRA (1939-1959)A) ASPECTOS POLÍTICOS: DO ILLAMENTO AO RECOÑECEMENTO A) ASPECTOS POLÍTICOS: DO ILLAMENTO AO RECOÑECEMENTO

INTERNACIONAL.INTERNACIONAL.- Podemos diferenciar tres etapas na posguerra:Podemos diferenciar tres etapas na posguerra:

IIª Guerra Mundial (1939-45).IIª Guerra Mundial (1939-45). Illamento (1945-53).Illamento (1945-53). Recoñecemento internacional (1953-59).Recoñecemento internacional (1953-59).

Os anos da IIª Guerra Mundial (1939-45).Os anos da IIª Guerra Mundial (1939-45).- Dende remate G. Civil a inicio a IIª Guerra Mundial (abril-setembro 1939), Dende remate G. Civil a inicio a IIª Guerra Mundial (abril-setembro 1939),

goberno franquista goberno franquista política de aproximación ás potencias fascistas. política de aproximación ás potencias fascistas.- Comezo Guerra Mundial Comezo Guerra Mundial España declárase neutral. Vitorias iniciais do España declárase neutral. Vitorias iniciais do

bando fascista bando fascista paso da neutralidade a “non belinxerancia” en 1940 = paso da neutralidade a “non belinxerancia” en 1940 = postura de amizade e colaboración coas potencias do Eixe postura de amizade e colaboración coas potencias do Eixe envío envío División Azul = expedición de voluntarios para colaborar cos nazis na División Azul = expedición de voluntarios para colaborar cos nazis na invasión da Unión Soviética (60.000 homes) invasión da Unión Soviética (60.000 homes) 5.000 mortos, 2.000 5.000 mortos, 2.000 mutilados.mutilados.

- En 1943, as vitorias dos aliados (EEUU, URSS e Gran Bretaña) En 1943, as vitorias dos aliados (EEUU, URSS e Gran Bretaña) abandono da non belinxerancia pola neutralidade, para tentar previs as abandono da non belinxerancia pola neutralidade, para tentar previs as consecuencias da derrota.consecuencias da derrota.

Illamento internacional (1945-1953).Illamento internacional (1945-1953).

- Tras a II ª Guerra Mundial, debido ao seu réxime Tras a II ª Guerra Mundial, debido ao seu réxime ditatorial ditatorial España non foi aceptada na recén España non foi aceptada na recén creada ONU creada ONU ruptura de relacións diplomáticas ruptura de relacións diplomáticas con España polos estados membros.con España polos estados membros.

- Condena internacional Condena internacional adhesión popular á adhesión popular á persoa do Caudillo de gran parte dos españois persoa do Caudillo de gran parte dos españois manifestacións multitudinarias a favor do manifestacións multitudinarias a favor do ditador e en contra da actitude da ONU.ditador e en contra da actitude da ONU.

- Únicos apoios internacionais do franquismo Únicos apoios internacionais do franquismo nesta época: Portugal e algunha nación nesta época: Portugal e algunha nación latinoamericana (Arxentina de Perón).latinoamericana (Arxentina de Perón).

- A situación cambia a partir do inicio da Guerra A situación cambia a partir do inicio da Guerra Fría (1947) Fría (1947) división do mundo en 2 bloques división do mundo en 2 bloques políticos e económicos antagónicos: capitalista políticos e económicos antagónicos: capitalista (liderado por EEUU) e o comunista (liderado (liderado por EEUU) e o comunista (liderado pola URSS) pola URSS) potencias occidentais buscaron o potencias occidentais buscaron o apoio de estados anticomunistas (como España) apoio de estados anticomunistas (como España) fin do illamento, aínda que a ditadura fin do illamento, aínda que a ditadura franquista seguía condenada pola maioría das franquista seguía condenada pola maioría das democracias.democracias.

Recoñecemento internacional (1953-1959).Recoñecemento internacional (1953-1959).

- 1953 foi o ano decisivo para o recoñecemento internacional do 1953 foi o ano decisivo para o recoñecemento internacional do réxime de Franco grazas o achegamento co Vaticano e os EEUU réxime de Franco grazas o achegamento co Vaticano e os EEUU pola oposición de Franco ao comunismo.pola oposición de Franco ao comunismo.

Vaticano: sinatura de Concordato en 1953 Vaticano: sinatura de Concordato en 1953 confesionalidade do Estado, matrimonio eclesiástico, ensino da confesionalidade do Estado, matrimonio eclesiástico, ensino da relixión católica nas escolas…relixión católica nas escolas…

EEUU: a cambio de importante axuda económica a EEUU: a cambio de importante axuda económica a España España instalación bases americanas en España (Rota, Torrejón instalación bases americanas en España (Rota, Torrejón de Ardoz, Morón de la Frontera e Zaragoza).de Ardoz, Morón de la Frontera e Zaragoza).

- Grazas ao apoio norteamericano Grazas ao apoio norteamericano admisión de España na ONU admisión de España na ONU en 1955 e organismos internacionais como o FMI (Fondo Monetario en 1955 e organismos internacionais como o FMI (Fondo Monetario Internacional) e Banco Mundial. Culminación da apertura ao exterior Internacional) e Banco Mundial. Culminación da apertura ao exterior coa visita do presidente norteamericano Eisenhower a Madrid en coa visita do presidente norteamericano Eisenhower a Madrid en 1959).1959).

- Pero integración de España na ONU Pero integración de España na ONU consecuencias para consecuencias para España = recoñecemento da independencia de Marrocos (1959).España = recoñecemento da independencia de Marrocos (1959).

B) ASPECTOS ECONÓMICOS: DA AUTARQUÍA AOS INICIOS DA B) ASPECTOS ECONÓMICOS: DA AUTARQUÍA AOS INICIOS DA LIBERALIZACIÓN.LIBERALIZACIÓN.

- A actividade económica non recuperou os niveis anteriores da A actividade económica non recuperou os niveis anteriores da Guerra Civil até ben entrado a década dos 50 Guerra Civil até ben entrado a década dos 50 retroceso no nivel retroceso no nivel de vida da poboación española.de vida da poboación española.

- Dúas fases:Dúas fases:

1. Autarquía (1939-50).1. Autarquía (1939-50).- Illamento internacional - Illamento internacional autarquía e intervención estatal na ec autarquía e intervención estatal na ec obxectivo = autosuficiencia económica:obxectivo = autosuficiencia económica:

Agricultura: Agricultura: - Continuación de contrarreforma agraria iniciada na Guerra - Continuación de contrarreforma agraria iniciada na Guerra

Civil que favorecía as grandes propietarios Civil que favorecía as grandes propietarios recuperación das recuperación das terras expropiadas pola República.terras expropiadas pola República.

- - produción por escasez de abonos, maquinaria, baixa produción por escasez de abonos, maquinaria, baixa produtividade e redución superficie cultivada produtividade e redución superficie cultivada problemas de problemas de abastecemento de alimentos.abastecemento de alimentos.

- Para incrementar a produción - Para incrementar a produción posta en explotación de posta en explotación de novas terras polo Instituto Nacional de Colonización. Para evitar novas terras polo Instituto Nacional de Colonización. Para evitar propiedades pequenas propiedades pequenas Lei de Concentración Parcelaria (1952). Lei de Concentración Parcelaria (1952).

Industria: Industria: Política intervencionista do Estado Política intervencionista do Estado creación do INI creación do INI (Instituto Nacional de Industria) para o control dos sectores (Instituto Nacional de Industria) para o control dos sectores industriais básicos. A pesar disto continuación dependencia industriais básicos. A pesar disto continuación dependencia tecnolóxica do estranxeiro.tecnolóxica do estranxeiro.

Transportes: Transportes: Nacionalización da rede de ferrocarrís de vía ancha Nacionalización da rede de ferrocarrís de vía ancha RENFE (Rede Nacional de Ferrocarrís Españois), sen embargo o RENFE (Rede Nacional de Ferrocarrís Españois), sen embargo o sector continuou anticuado.sector continuou anticuado.

Comercio: tanto no interior coma no exterior forte intervención Comercio: tanto no interior coma no exterior forte intervención estatal estatal organización do comercio exterior a través de licencias e organización do comercio exterior a través de licencias e acordos bilaterais.acordos bilaterais.

- A pesar destas medidas, dominaba a escaseza, a inflación e o - A pesar destas medidas, dominaba a escaseza, a inflación e o estancamento da produción estancamento da produción desenvolvemento mercado negro desenvolvemento mercado negro (estraperlo) e xeneralización cartillas de racionamento para repartir (estraperlo) e xeneralización cartillas de racionamento para repartir e controlar os alimentos básicos.e controlar os alimentos básicos.

2. Inicios da liberalización económica (1950-59).2. Inicios da liberalización económica (1950-59).

- Anos 50 = inicios da recuperación económica. Boas colleitas e Anos 50 = inicios da recuperación económica. Boas colleitas e excedentes agrícolas excedentes agrícolas supresión cartillas de racionamento (1952). supresión cartillas de racionamento (1952).

- Acordos con EEUU Acordos con EEUU importantes axudas económicas en divisas, importantes axudas económicas en divisas, materias primas, fontes de enerxía e bens de equipo materias primas, fontes de enerxía e bens de equipo recuperación nivel de renta da poboación e impulso do proceso recuperación nivel de renta da poboación e impulso do proceso industrializador (ex: fundación SEAT).industrializador (ex: fundación SEAT).

- Novas medidas económicas modificaron a política autárquica Novas medidas económicas modificaron a política autárquica abrindo a economía española aos investimentos estranxeiros.abrindo a economía española aos investimentos estranxeiros.

- Poboación española experimenta cambios a partir da década dos Poboación española experimenta cambios a partir da década dos 50 50 poboación activa agraria poboación activa agraria éxodo rural éxodo rural poboación poboación industrial e de servizos.industrial e de servizos.

- Migracións do campo a cidade Migracións do campo a cidade proceso de urbanización proceso de urbanización (sobre todo en Madrid e Barcelona), (sobre todo en Madrid e Barcelona), taxa de natalidade e taxa de natalidade e poboación.poboación.

- Cambios económicos e sociais Cambios económicos e sociais protestas obreiras, provocadas protestas obreiras, provocadas por malas condicións de vida dos traballadores nas cidades por malas condicións de vida dos traballadores nas cidades protestas en Manresa (1946), Bilbao (1947) e Barcelona (1951).protestas en Manresa (1946), Bilbao (1947) e Barcelona (1951).

C) ASPECTOS SOCIAIS: REPRESIÓN DOS C) ASPECTOS SOCIAIS: REPRESIÓN DOS VENCIDOS.VENCIDOS.

- Represión en 1940 Represión en 1940 300.000 españois na 300.000 españois na cadea (22.000 fusilados), 7.000 mestres cadea (22.000 fusilados), 7.000 mestres encarceados e dous terzos do profesorado encarceados e dous terzos do profesorado universitario destituído universitario destituído exilio de miles exilio de miles de persoas de persoas oposición ao réxime de oposición ao réxime de Franco no exterior (exiliados) e no interior Franco no exterior (exiliados) e no interior (guerrilleiros).(guerrilleiros).

Exiliados:Exiliados:

- Moitos dos vencidos - Moitos dos vencidos exilio. Varios exilio. Varios destinos:destinos:

a) a) FranciaFrancia: gran maioría (150.000), : gran maioría (150.000), nun 1º momento en campos de refuxiados. nun 1º momento en campos de refuxiados. Conquista nazi de Francia (1940) Conquista nazi de Francia (1940) ingreso en campos de concentración ingreso en campos de concentración (13.000, só a sexta parte sobreviviu) ou (13.000, só a sexta parte sobreviviu) ou devolución a España (moitos executados). devolución a España (moitos executados). Moitos españois enroláronse no exército Moitos españois enroláronse no exército francés ou na resistencia francesa contra francés ou na resistencia francesa contra os nazis.os nazis.

b) b) MéxicoMéxico: o goberno de Lázaro Cárdenas mantívose aberto á : o goberno de Lázaro Cárdenas mantívose aberto á recepción de exilios, ao igual que moitas repúblicas recepción de exilios, ao igual que moitas repúblicas latinoamericanas (Chile…).latinoamericanas (Chile…).

c) c) Unión SoviéticaUnión Soviética: recibiu sobre todo a militantes do Partido : recibiu sobre todo a militantes do Partido Comunista, e tamén a nenos orfos durante a guerra (“nenos da Comunista, e tamén a nenos orfos durante a guerra (“nenos da guerra”).guerra”).

- Non todos os exiliados saíron ao finalizar a guerra. Moitos tiveron Non todos os exiliados saíron ao finalizar a guerra. Moitos tiveron que marchar nos anos posteriores como consecuencia da forte que marchar nos anos posteriores como consecuencia da forte represión.represión.

- O goberno republicano exiliado estableceuse en México O goberno republicano exiliado estableceuse en México manifestacións públicas contra o franquismo, publicación de artigos manifestacións públicas contra o franquismo, publicación de artigos e ensaios críticos co réxime de Francoe ensaios críticos co réxime de Franco

Guerrilleiros:Guerrilleiros:- Oposición no interior de España por grupos e partidos políticos na Oposición no interior de España por grupos e partidos políticos na

clandestinidade clandestinidade loita armada loita armada movemento guerrilleiro. movemento guerrilleiro.- Nun 1º momento, guerrilleiros = fuxidos da zona nacional para escapar da Nun 1º momento, guerrilleiros = fuxidos da zona nacional para escapar da

represión represión co tempo organización de resistencia, que durou até os anos co tempo organización de resistencia, que durou até os anos 50.50.

- En 1944 = reunión dos principais dirixentes guerrilleiros para lograr unidade En 1944 = reunión dos principais dirixentes guerrilleiros para lograr unidade de acción, dificultada pola persecución da Garda Civil.de acción, dificultada pola persecución da Garda Civil.

- Actividade guerrilleira moi intensa entre 1944 e 52 en Asturias, León, Actividade guerrilleira moi intensa entre 1944 e 52 en Asturias, León, Andalucía e Galicia (case 10.000 guerrilleiros, como Pancho ou Foucellas).Andalucía e Galicia (case 10.000 guerrilleiros, como Pancho ou Foucellas).

- Na guerrilla Na guerrilla unión de todas as ideoloxías contrarias ao réxime de Franco unión de todas as ideoloxías contrarias ao réxime de Franco (sobre todo, comunistas). Erradicación a partir de 1952.(sobre todo, comunistas). Erradicación a partir de 1952.

3. DESENVOLVEMENTO 3. DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO E INMOBILISMO ECONÓMICO E INMOBILISMO

POLÍTICO (1959-1973POLÍTICO (1959-1973)) Anos 60 e 70 = importante desenvolvemento económico por Anos 60 e 70 = importante desenvolvemento económico por

políticos próximos ao Opus Dei cunha sólida formación técnica políticos próximos ao Opus Dei cunha sólida formación técnica (tecnócratas).(tecnócratas).

En economía En economía aprobación do Plan de Estabilización (1959) aprobación do Plan de Estabilización (1959) medidas liberalizadoras medidas liberalizadoras “milagre español” = forte crecemento “milagre español” = forte crecemento económico, non acompañado de cambios políticos.económico, non acompañado de cambios políticos.

A) DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO.A) DESENVOLVEMENTO ECONÓMICO.- Autarquía económica Autarquía económica problemas económicos (inflación, déficit co problemas económicos (inflación, déficit co

exterior, escaseza de materias primas…) exterior, escaseza de materias primas…) necesidade dun xiro radical na necesidade dun xiro radical na economía economía medidas económicas medidas económicas bos resultados e crecemento ec. bos resultados e crecemento ec. espectacular. 2 tipos de medidas:espectacular. 2 tipos de medidas:

$ Plan de Estabilización de 1959.$ Plan de Estabilización de 1959.- Obxectivo = modificar a economía en profundidade Obxectivo = modificar a economía en profundidade liberalización liberalización

eliminación control e intervencionismo estatal na economía.eliminación control e intervencionismo estatal na economía.- Cambio por iniciativa de ministros técnicos do Opus Dei (tecnócratas) Cambio por iniciativa de ministros técnicos do Opus Dei (tecnócratas)

Plan de Estabilización Plan de Estabilización importantes éxitos importantes éxitos apertura da economía ao apertura da economía ao exterior.exterior.

- Medidas do Plan de Estabilización (1959):Medidas do Plan de Estabilización (1959): Liberalización da economía: supresión do intervencionismo estatal, Liberalización da economía: supresión do intervencionismo estatal, liberalización dos prezos, libre competencia…liberalización dos prezos, libre competencia… Liberalización dos intercambios comerciais no interior e no exterior e Liberalización dos intercambios comerciais no interior e no exterior e apertura da economía española aos investimentos estranxeiros.apertura da economía española aos investimentos estranxeiros. Axuste e redución polo Goberno dos gastos públicos, diminución da Axuste e redución polo Goberno dos gastos públicos, diminución da inflación, mellora do sistema fiscal…inflación, mellora do sistema fiscal…

- Plan de Estabilización = abandono da política autárquica e bases para forte - Plan de Estabilización = abandono da política autárquica e bases para forte crecemento dos anos 60, completado cos Plans de Desenvolvementocrecemento dos anos 60, completado cos Plans de Desenvolvemento

B)B) PLANS DE DESENVOLVEMENTO.PLANS DE DESENVOLVEMENTO.

- Plans de desenvolvemento = intervencións do Estado no deseño de Plans de desenvolvemento = intervencións do Estado no deseño de obxectivos da economía obxectivos da economía tres Plans de Desenvolvemento: Iº tres Plans de Desenvolvemento: Iº (1964-66), IIª (1969-1972) e IIIª (1972-1975). Todos se centraron no (1964-66), IIª (1969-1972) e IIIª (1972-1975). Todos se centraron no desenvolvemento da industria = sector económico clave. Incluían desenvolvemento da industria = sector económico clave. Incluían medidas:medidas:

Creación de Polos de Desenvolvemento e Promoción Creación de Polos de Desenvolvemento e Promoción Industrial:Industrial: creación en cidades que ata ese momento non tiñan creación en cidades que ata ese momento non tiñan case instalacións industriais (A Coruña, Vigo, Burgos, Huelva, case instalacións industriais (A Coruña, Vigo, Burgos, Huelva, Sevilla, Valladolid, Zaragoza…). Incluían medidas para favorecer a Sevilla, Valladolid, Zaragoza…). Incluían medidas para favorecer a instalación de industrias (exencións fiscais, subvencións, solo instalación de industrias (exencións fiscais, subvencións, solo barato…) barato…) obxectivo: correxir as desigualdades rexionais. obxectivo: correxir as desigualdades rexionais.

Sector industrialSector industrial: gran crecemento e diversificación. Medidas:: gran crecemento e diversificación. Medidas:

a) Beneficios para industrias de base (siderurxia, naval…).a) Beneficios para industrias de base (siderurxia, naval…).

b) Crecemento das de bens de consumo (automóbiles…).b) Crecemento das de bens de consumo (automóbiles…).

c) Intalación de refinerías de petróleo.c) Intalación de refinerías de petróleo.

d) Potenciación da produción hidroeléctrica (construción de d) Potenciación da produción hidroeléctrica (construción de encoros) e mantemento da industria do carbón.encoros) e mantemento da industria do carbón.

Sector agrícola: Sector agrícola: menor desenvolvemento que o industrial. Trazos:menor desenvolvemento que o industrial. Trazos:

Subvención de prezos e fomento de produtos tradicionais (trigo, cebada…).Subvención de prezos e fomento de produtos tradicionais (trigo, cebada…).

Aumento gandería vacuna e descenso da lanar.Aumento gandería vacuna e descenso da lanar.

Mecanización e introdución melloras técnicas (abonos, insecticidas…).Mecanización e introdución melloras técnicas (abonos, insecticidas…). Construción:Construción: extraordinario auxe por crecemento urbano e turístico de áreas extraordinario auxe por crecemento urbano e turístico de áreas

costeiras.costeiras. Vías de comunicaciónVías de comunicación: incremento na construción de estradas e inicio das : incremento na construción de estradas e inicio das

primeiras autoestradas.primeiras autoestradas. Comercio:Comercio: balanza comercial negativa por importacións e dependencia balanza comercial negativa por importacións e dependencia

enerxética do exterior.enerxética do exterior.

- Resultados crecemento económico acelerado - Resultados crecemento económico acelerado PNB dun modo PNB dun modo espectacular nos sesenta e espectacular nos sesenta e renda per cápita (duplícase entre 1964 e renda per cápita (duplícase entre 1964 e 1972).1972).

- Sen embargo, o desenvolvemento económico non foi capaz de absorber ao Sen embargo, o desenvolvemento económico non foi capaz de absorber ao excedente de man de obra excedente de man de obra forte emigración, tanto interior (éxodo rural) forte emigración, tanto interior (éxodo rural) coma exterior (países de Europa occidental).coma exterior (países de Europa occidental).

- A pesar do crecemento A pesar do crecemento problemas: escándalo MATESA = industria téxtil problemas: escándalo MATESA = industria téxtil catalana onde se descubriu un fraude (1969), con participación de membros catalana onde se descubriu un fraude (1969), con participación de membros do goberno (tecnócratas).do goberno (tecnócratas).

B) CAMBIOS SOCIAIS.B) CAMBIOS SOCIAIS.

- Crecemento económico Crecemento económico cambios sociais, pero non políticos cambios sociais, pero non políticos aumento da oposición.aumento da oposición.

- Sociedade española nos anos 60 foi transformándose nunha Sociedade española nos anos 60 foi transformándose nunha sociedade cada vez máis parecida á do resto de Europa occidental sociedade cada vez máis parecida á do resto de Europa occidental (urbanizada, dinámica, secularizada e aberta). Causas do cambio:(urbanizada, dinámica, secularizada e aberta). Causas do cambio:

❤ ❤ Desenvolvemento económicoDesenvolvemento económico

❤ ❤ Influencias estranxeiras a través do turismo e a Influencias estranxeiras a través do turismo e a emigración.emigración.

❤ ❤ Influencia medios comunicación (radio, prensa e Influencia medios comunicación (radio, prensa e televisióntelevisión).).

- Transformacións na sociedade:Transformacións na sociedade:

✤ ✤ Aumento clases medias.Aumento clases medias.

✤ ✤ Incorporación, lenta, pero progresiva da muller ao Incorporación, lenta, pero progresiva da muller ao mercado laboral.mercado laboral.

✤ ✤ Lento proceso de alteración da familia tradicional.Lento proceso de alteración da familia tradicional.

Cambios nos costumes e na vida cotiá:Cambios nos costumes e na vida cotiá:

Mellora da dieta alimenticia.Mellora da dieta alimenticia.

Aumento da capacidade adquisitiva (neveiras, lavadoras, Aumento da capacidade adquisitiva (neveiras, lavadoras, automóbil e televisión).automóbil e televisión).

Inicio de viaxes turísticas e vacacións.Inicio de viaxes turísticas e vacacións.

Mellora da hixiene e a sáude coa xeneralización da Mellora da hixiene e a sáude coa xeneralización da Seguridade Social.Seguridade Social.

Maior acceso á vivenda Maior acceso á vivenda vivendas protexidas. vivendas protexidas.

Mellora do nivel de alfabetización da poboación.Mellora do nivel de alfabetización da poboación.

Cambios no clero por Concilio Vaticano II Cambios no clero por Concilio Vaticano II aparición aparición curas-obreiros (parrocos das barriadas obreiras, máis próximos aos curas-obreiros (parrocos das barriadas obreiras, máis próximos aos problemas concretos da sociedade).problemas concretos da sociedade).

Cambios na moda e na estética (pelo longo nos homes, Cambios na moda e na estética (pelo longo nos homes, pantalón nas mulleres, minifaldas, bikinis…).pantalón nas mulleres, minifaldas, bikinis…).

C) OPOSICIÓN POLÍTICA.C) OPOSICIÓN POLÍTICA.

- Anos 60 = intensificación da oposición ao réxime:Anos 60 = intensificación da oposición ao réxime:

Universidade:Universidade: algúns integrantes da comunidade universitaria algúns integrantes da comunidade universitaria esixían a volta á democracia esixían a volta á democracia primeiras manifestacións en 1956. A primeiras manifestacións en 1956. A loita centrouse en conseguir sindicatos de estudiantes democráticos loita centrouse en conseguir sindicatos de estudiantes democráticos resposta dura do goberno: detencións, expedientes, suspensión resposta dura do goberno: detencións, expedientes, suspensión das clases…das clases…

Movemento obreiro:Movemento obreiro: das protestas nos anos 60, reivindicando das protestas nos anos 60, reivindicando melloras salariais, redución da xornada… En 1962 nacen as melloras salariais, redución da xornada… En 1962 nacen as Comisións Obreiras (CCOO) na clandestinidade co obxectivo de Comisións Obreiras (CCOO) na clandestinidade co obxectivo de infiltrarse no sindicato vertical para poder chegar con facilidade aos infiltrarse no sindicato vertical para poder chegar con facilidade aos obreiros.obreiros.

Os principais conflitos laborais tiveron lugar entre 1962 e 63 Os principais conflitos laborais tiveron lugar entre 1962 e 63 (Cataluña e Euskadi) (Cataluña e Euskadi) medidas represivas do goberno: despidos, medidas represivas do goberno: despidos, multas e creación dun tribunal de Orde Pública (TOP). A partir dos multas e creación dun tribunal de Orde Pública (TOP). A partir dos 70 70 accións sindicais e folgas. accións sindicais e folgas.

En Galicia destacou unha manifestación obreira en Ferrol (marzo 72) En Galicia destacou unha manifestación obreira en Ferrol (marzo 72) de miles de persoas que acabou con 2 mortos. Estas accións de miles de persoas que acabou con 2 mortos. Estas accións desprestixio do réxime.desprestixio do réxime.

Igrexa Católica:Igrexa Católica: Concilio Vaticano II Concilio Vaticano II cambios na xerarquía cambios na xerarquía eclesiástica e en numerosos clérigos. En 1960 varios sacerdotes eclesiástica e en numerosos clérigos. En 1960 varios sacerdotes denunciaron a falta de liberdades. En 1973 os bispos solicitaron a denunciaron a falta de liberdades. En 1973 os bispos solicitaron a revisión do concordato de 1953 e a separación entre Igrexa e revisión do concordato de 1953 e a separación entre Igrexa e Estado. Ao mesmo tempo Estado. Ao mesmo tempo xurdimento de numerosos xurdimento de numerosos movementos católicos no mundo obreiro como a Xuventude Obreira movementos católicos no mundo obreiro como a Xuventude Obreira Católica (JOC) e a Irmandade Obreira de Acción Católica (HOAC).Católica (JOC) e a Irmandade Obreira de Acción Católica (HOAC).

Oposición política:Oposición política:

Actividade terrorista:Actividade terrorista:

- En 1959 fundación de ETA - En 1959 fundación de ETA (Euskadi Ta Askatasuna = (Euskadi Ta Askatasuna = Euskadi e Euskadi e liberdadeliberdade) = forma radicalizada do ) = forma radicalizada do nacionalismo vasco nacionalismo vasco pretensión de pretensión de converterse nun movemento de converterse nun movemento de liberación nacional vasco contra o liberación nacional vasco contra o réxime de Franco.réxime de Franco.

- Táctica: loita guerrilleira e - Táctica: loita guerrilleira e terrorismo terrorismo 1º asasinato en 1968 1º asasinato en 1968 multiplicación de asasinatos a multiplicación de asasinatos a atentados a partir desta data.atentados a partir desta data.

- Resposta do goberno: aplicar - Resposta do goberno: aplicar xurisdición militar para delitos políticos xurisdición militar para delitos políticos (Ex: Proceso de Burgos en 1970 (Ex: Proceso de Burgos en 1970 pena de morte para 16 etarras, logo pena de morte para 16 etarras, logo conmutada por cadea perpetua) conmutada por cadea perpetua) aumento da oposición vasca.aumento da oposición vasca.

Partido ComunistaPartido Comunista: A pesar da represión estatal : A pesar da represión estatal activo papel do activo papel do PCE (Partido Comunista de España) na loita antifranquista PCE (Partido Comunista de España) na loita antifranquista (Santiago Carrillo).(Santiago Carrillo).

PSOE:PSOE: na clandestinidade. Problemas de dirección nos anos 60 na clandestinidade. Problemas de dirección nos anos 60 entre históricos (socialistas no exilio) e os renovados (no interior).entre históricos (socialistas no exilio) e os renovados (no interior).

Contubernio de Munich:Contubernio de Munich: Congreso do Movemento Europeo (xuño Congreso do Movemento Europeo (xuño 1962) = feito máis destacado da oposición nesta época. Tratouse 1962) = feito máis destacado da oposición nesta época. Tratouse dun congreso de membros da oposición do interior e o exilio dun congreso de membros da oposición do interior e o exilio (demócrata-cristianos, nacionalistas vascos e cataláns, socialistas) (demócrata-cristianos, nacionalistas vascos e cataláns, socialistas) desexo de implantar en España unha democracia. A resolución desexo de implantar en España unha democracia. A resolución aprobada no congreso esixía aos países que quixeran entrar nos aprobada no congreso esixía aos países que quixeran entrar nos organismos europeos, ter rexímenes democráticos.organismos europeos, ter rexímenes democráticos.

D) RELACIÓNS CO EXTERIOR.D) RELACIÓNS CO EXTERIOR.

- Política exterior española nos 60 caracterizada polo recoñecemento Política exterior española nos 60 caracterizada polo recoñecemento e aceptación de España polos organismos internacionais e países e aceptación de España polos organismos internacionais e países máis poderosos:máis poderosos:

CEE:CEE: obxectivo do réxime = acceso de España aos organismo obxectivo do réxime = acceso de España aos organismo europeos europeos solicitud de acceso de España a CEE en 1962. solicitud de acceso de España a CEE en 1962.

Marrocos:Marrocos: Independencia dos territorios marroquís españois en Independencia dos territorios marroquís españois en 1956 1956 problemas nalgunhas rexións problemas nalgunhas rexións enfrontamentos bélicos enfrontamentos bélicos devolución a Marrocos de territorios (Cabo Xuni, Sidi Ifni).devolución a Marrocos de territorios (Cabo Xuni, Sidi Ifni).

Guinea Ecuatorial:Guinea Ecuatorial: colonia explotada económicamente por colonia explotada económicamente por España. Aparición dun movemento a favor da independencia en España. Aparición dun movemento a favor da independencia en 1958 1958 Independencia tras referendo en 1968 Independencia tras referendo en 1968

Xibraltar:Xibraltar: A Asemblea da ONU A Asemblea da ONU recomendación a GB de recomendación a GB de descolonización do Peñón descolonización do Peñón negativa británica negativa británica peche da peche da fronteira con España (fronteira con España (peche da verxa, 1968). peche da verxa, 1968). GB non estaba GB non estaba disposta a cedelo e os gibraltareños en referendo preferiron seguir disposta a cedelo e os gibraltareños en referendo preferiron seguir sendo británicos.sendo británicos.

EEUU: EEUU: En 1963 renóvanse os acordos bilaterais de 1953, pero En 1963 renóvanse os acordos bilaterais de 1953, pero tamén sucédense problemas tamén sucédense problemas accidente de Palomares accidente de Palomares (1966) = (1966) = caída dunha boma atómica norteamaricana no litoral de Almería caída dunha boma atómica norteamaricana no litoral de Almería solución polas autoridades de ambos países cun baño (M. Fraga) solución polas autoridades de ambos países cun baño (M. Fraga) para demostrar que as augas non estaban contaminadaspara demostrar que as augas non estaban contaminadas..

4. A CRISE DO FRANQUISMO 4. A CRISE DO FRANQUISMO (1973-1975)(1973-1975)

A) CRISE ECONÓMICA E POLÍTICA.A) CRISE ECONÓMICA E POLÍTICA.

- 1973 = ano moi grave para Franco por - 1973 = ano moi grave para Franco por crise económica e a morte do seu crise económica e a morte do seu principal colaborador e presidente do principal colaborador e presidente do goberno Carrero Blanco. 2 crises:goberno Carrero Blanco. 2 crises:

Crise económica.Crise económica.

- - Crise enerxética de 1973 (Crise enerxética de 1973 ( subida dos subida dos prezos do petróleo pola OPEP) prezos do petróleo pola OPEP) grave crise para a economía mundial.grave crise para a economía mundial.

- O Estado franquista non adoptou ningún - O Estado franquista non adoptou ningún tipo de medidas tipo de medidas crise sacou á luz crise sacou á luz os defectos do desenvolvemento os defectos do desenvolvemento económico dos anos 60 (dependencia económico dos anos 60 (dependencia tecnolóxica do estranxeiro, tecnolóxica do estranxeiro, endebedamento das empresas endebedamento das empresas públicas, aumento do paro ou a públicas, aumento do paro ou a necesidade de reconversión necesidade de reconversión industrial).industrial).

B) CRISE POLÍTICA.B) CRISE POLÍTICA.

- En xullo de 1973 Franco nomeou presidente do goberno ao almirante Luis En xullo de 1973 Franco nomeou presidente do goberno ao almirante Luis Carrero Blanco, o seu máis fiel seguidor e posible sucesor político.Carrero Blanco, o seu máis fiel seguidor e posible sucesor político.

- O seu goberno durou moi pouco porque en decembro falecía vítima dun O seu goberno durou moi pouco porque en decembro falecía vítima dun atentado de ETA (atentado de ETA (Operación OgroOperación Ogro).).

- Atentado afectou profundamente a Franco xa que Carrero simbolizaba a Atentado afectou profundamente a Franco xa que Carrero simbolizaba a continuidade e futuro do réxime continuidade e futuro do réxime nomeamento dun novo presidente = nomeamento dun novo presidente = Carlos Arias Navarro = político franquista partidario da liña dura (xaneiro de Carlos Arias Navarro = político franquista partidario da liña dura (xaneiro de 1974).1974).

- Goberno Arias Navarro Goberno Arias Navarro primeiras medidas para combater a crise do primeiras medidas para combater a crise do petróleo e programa de goberno reformista (“Espírito do 12 de febreiro”) = petróleo e programa de goberno reformista (“Espírito do 12 de febreiro”) = maior liberdade de prensa, xudicial e sindical maior liberdade de prensa, xudicial e sindical pero estas medidas foron pero estas medidas foron rexeitadas pola facción conservadora do franquismo (rexeitadas pola facción conservadora do franquismo (Búnker).Búnker).

C) O INCREMENTO DA OPOSICIÓN.C) O INCREMENTO DA OPOSICIÓN.

- Promesas de reformas e problemas de saúde de Franco Promesas de reformas e problemas de saúde de Franco oposición tanto no interior coma no exterior de España.oposición tanto no interior coma no exterior de España.

Interior:Interior:

- Trala morte de Carrero Blanco Trala morte de Carrero Blanco forte aumento da oposición no forte aumento da oposición no interior:interior:

Políticos:Políticos: espírito 12 de febreiroespírito 12 de febreiro esperanza de cambios no esperanza de cambios no réxime para intelectuais e políticos xoves réxime para intelectuais e políticos xoves avance hacia posicións avance hacia posicións democráticas dentro das filas franquistas (Grupo Tácito).democráticas dentro das filas franquistas (Grupo Tácito).

Igrexa:Igrexa: certo distanciamento do tradicional apoio da Igrexa ao certo distanciamento do tradicional apoio da Igrexa ao réxime.réxime.

Exército:Exército: fundación da Unión Militar Democrática (UMD), formada fundación da Unión Militar Democrática (UMD), formada por oficiais xoves por oficiais xoves defensa de que o exército non fora un defensa de que o exército non fora un obstáculo no camiño á democracia.obstáculo no camiño á democracia.

Mundo obreiro e universitarioMundo obreiro e universitario: intensificación das protestas nos : intensificación das protestas nos anos 70 anos 70 folgas, manifestacións,… agravadas pola crise folgas, manifestacións,… agravadas pola crise económica.económica.

Actividade terrorista: Actividade terrorista: numerosos atentados, non só de ETA, numerosos atentados, non só de ETA, senón de FRAP (Fronte Revolucionaria Antifascista e Patriótica) e senón de FRAP (Fronte Revolucionaria Antifascista e Patriótica) e GRAPO (Grupos de Resistencia Antifranquista Primeiro de GRAPO (Grupos de Resistencia Antifranquista Primeiro de Outubro).Outubro).

- A pesar da oposición interna, o réxime non cedía - A pesar da oposición interna, o réxime non cedía 11 penas de 11 penas de morte para terroristas morte para terroristas peticións de clemencia (bispos, Papa, peticións de clemencia (bispos, Papa, gobernos estranxeiros gobernos estranxeiros non atentidas polo ditador. non atentidas polo ditador.

Exterior:Exterior:

- Unidade de partidos e organizacións Unidade de partidos e organizacións antifranquistas no exterior par tentar antifranquistas no exterior par tentar conseguir para España institucións conseguir para España institucións democráticas:democráticas:

En xullo de 1974 constitución polo En xullo de 1974 constitución polo Partido Comunista (Santiago Carrillo) Partido Comunista (Santiago Carrillo) dunha dunha Xunta DemocráticaXunta Democrática en París. en París.

En xuño de 1975 organización polo En xuño de 1975 organización polo PSOE dunha PSOE dunha Plataforma de Plataforma de Converxencia Democrática.Converxencia Democrática.

- En outubro de 1975 En outubro de 1975 unión de unión de ambas ambas Plataxunta.Plataxunta.

- Paralelamente, celebración do Paralelamente, celebración do Congreso de Suresnes Congreso de Suresnes resolución resolución do enfrontamento no PSOE entre os do enfrontamento no PSOE entre os renovados (interior) e históricos renovados (interior) e históricos (exterior) coa elección de Felipe (exterior) coa elección de Felipe González coma secretario xeral.González coma secretario xeral.

D) OS PROBLEMAS EXTERIORES: A MARCHA VERDE.D) OS PROBLEMAS EXTERIORES: A MARCHA VERDE.- España so conservaba unha colonia: o Sahara Occidental. As súas España so conservaba unha colonia: o Sahara Occidental. As súas

riquezas minerais (fosfatos) riquezas minerais (fosfatos) pugna entre Marrocos e Mauritania pugna entre Marrocos e Mauritania polo seu control coa oposición da Fronte Polisaria (organización pro polo seu control coa oposición da Fronte Polisaria (organización pro independencia do Sahara).independencia do Sahara).

- Marrocos organizou unha marcha pacífica de 200.000 marroquinos Marrocos organizou unha marcha pacífica de 200.000 marroquinos que se adentrou en territorio sahariano (outubro de 1975) que se adentrou en territorio sahariano (outubro de 1975) petición do Consello de Seguridade da ONU a Marrocos para que petición do Consello de Seguridade da ONU a Marrocos para que detivera a súa ocupación do Sahara detivera a súa ocupación do Sahara retorno da marcha a retorno da marcha a Marrocos Marrocos sinatura dun acordo en Madrid con Marrocos e sinatura dun acordo en Madrid con Marrocos e Mauritania en Madrid en novembro Mauritania en Madrid en novembro reparto do Sahara entre os reparto do Sahara entre os dous países sen escoitar a opinión dos saharauis dous países sen escoitar a opinión dos saharauis abandono do abandono do Sahara por España en febreiro de 1976Sahara por España en febreiro de 1976

E) ENFERMIDADE E MORTE DE FRANCO.E) ENFERMIDADE E MORTE DE FRANCO.- Caída das ditaduras de Portugal (Revolución dos caraveis, abril 1974) - Caída das ditaduras de Portugal (Revolución dos caraveis, abril 1974)

e Grecia (xullo, 1974) e Grecia (xullo, 1974) Franco = último ditador de Europa Franco = último ditador de Europa occidental.occidental.

- Tras o seu derradeiro discurso en outubro de 1975, Franco, que - Tras o seu derradeiro discurso en outubro de 1975, Franco, que padecí enfermidade de Parkinson, sufriu un infarto o día 17. Nas padecí enfermidade de Parkinson, sufriu un infarto o día 17. Nas semanas seguintes ucedéronse todo tipo de complicacións semanas seguintes ucedéronse todo tipo de complicacións Franco foi desconectado na madrugada do día 20 de novembro de Franco foi desconectado na madrugada do día 20 de novembro de 1975 (39 anos despois da morte de José Antonio). Foi enterrado ao 1975 (39 anos despois da morte de José Antonio). Foi enterrado ao seu carón na igrexa do Val dos Caídos.seu carón na igrexa do Val dos Caídos.