URGENCIAS UROLÓGICAS
Silvia Suárez Muiños
R2 MfiC. HUSC
ÍNDICE
1. LITIASIS RENAL- CÓLICO NEFRÍTICO
2. INFECCIONES DEL TRACTO URINARIO
- Cistitis y uretritis
- Prostatitis
- Pielonefritis3. RETENCIÓN AGUDA DE ORINA
4. HEMATURIA
LITIASIS RENAL� Causa más frecuente de obstrucción urinaria en el varón joven
� Mayor frecuencia en varones, tipo de vida sedentaria, obesidad. Componente hereditario
� Producida por la acumulación de cálculos en el sistema urinario
Los cálculos pueden estar formados de:
> Sales de calcio (70-80% de los casos)
> Estruvita (5-15%)
> Ácido úrico (5-10%)
> Cistina
Se puede manifestar cómo...� Asintomática (cálculos que no se desplazan)
� Hematuria
� Obstrucción
� Infección
� Clínica de obstrucción
� Nefrocalcinosis
� Desplazamiento... CÓLICO NEFRÍTICO
CÓLICO NEFRÍTICO
� Causa más frecuente de consulta urológica en urgencias
� La mayoría debido al paso de un cálculo a través de las vías urinarias
� Cálculos < 4mm el 80% expulsión espontánea
CLÍNICA− Dolor lumbar de inicio brusco irradiación
abdominogenital
− Inquietud y agitación
− Náuseas y vómitos (50%),
− Paresia intestinal incluso íleo
− Polaquiuria y urgencia miccional (litiasis distal)
− Sd. febril con leucocitosis y desviación a la izquierda
DIAGNÓSTICO� Sospecha clínica
� Exploración física:
- puño percusión lumbar positiva
- hiperalgesia en la zona referida
- microhematuria en tira reactiva
� Exploraciones complementarias:
� Analítica básica con función renal
� Sedimento de orina (si labstick leucos+)
� Rx simple renal
� Ecografía
PRUEBAS DE IMAGEN
CUÁNDO SOLICITARLA?
1. Rx simple de abdomen: 90 % cálculos radiopacos (calcio)
- Primer episodio
- Cólico persistente
- Fiebre
- Antecedente de litotricia o litiasis conocida
PRUEBAS DE IMAGEN
2. ECOGRAFÍA: imágenes hiperecogénicas, sombra acústica posterior
Morfología renal y vía urinaria
� CUÁNDO?
- Duda dx
- Fiebre (leucocitosis...)
- Primer episodio
CRITERIOS DE INGRESO� Dolor incoercible a pesar de tratamiento correcto
� Leucocitosis con desviación a la izquierda, con o sin fiebre
� Marcadores de riesgo de sepsis (PCR) o signos clínicos
� Anuria o oligoanuria
� Paciente monorreno u obstrucción bilateral
� Ectasia severa o colección perirenal
TRATAMIENTO A) EN URGENCIAS
- Diclofenaco 75mg/8h i.m
- Dexketoprofeno 50mg/8h i.m o e.v
- Metamizol 2g/8h e.v
- Tramadol 100mg e.v en 100ml S.F en 20min
- Si náuseas/vómitos Metoclopramida 1amp/8h e.v
� Evitar la ingesta hídrica y los espasmolíticos
TRATAMIENTO
B) AL ALTA
- Metamizol 575mg/8h
- Diclofenaco 50mg/8h (ó Dexketoprofeno 25mg/8h)
- No control con monoterapia, alternar dos fármacos/4h
- Si no cede el dolor, opiáceos (Tramadol 50mg/8h)
- Hidratación (diuresis >2l/24h), calor local
- Metoclopramida c/8h si vómitos
COMPLICACIONES
� Fiebre + leucocitosis con desviación a la izquierda
� Alteraciones morfológicas
� Dilatación de vías urinarias
TRATAMIENTO:
> Solicitar hemocultivos y urocultivo
> ATB empírica: Ciprofloxacino 500mg/12h v.o ó Ceftriaxona 2g/12h e.v
INFECCIÓN DEL TRACTO URINARIO
� Respuesta inflamatoria del epitelio urinario secundaria a la invasión por microorganismos
� Piúria y bacteriuria
� Clasificación:
- ITU BAJAS Uretritis, cistitis, prostatitis
- ITU ALTA Pielonefritis
URETRITIS
� GONOCOCO
� CHLAMYDIA
URETRITIS
� Etiología: N. gonorrhoeae, C. trachomatis, U. urealyticum
� Clínica:
- DISURIA,
- EXUDADO URETRAL
- PRURITO URETRAL
� Exploración física: exudado, inspección genital
� Dx: clínico y Gram + cultivo
GONOCOCO
Exudado uretral o vaginal >80%
Disuria >50%
Exudado anal o disconfort
Infección faríngea asintomática >90%
Infección de endocérvix asintomática (mujer)
Dolor abdominal bajo (mujer)
CHLAMYDIA
HOMBRES
Asintomática 50%
Exudado uretral + disuria
MUJERES
Asintomática 70%
Exudado vaginal + disuria
Sangrado intermenstrual o postcoital
Dolor abdominal bajo
CLÍNICA
TOMA DE MUESTRAS
A) GRAM
Exudado sintomático y que precisa dx rápido
No aplicable a frotis faríngeo o rectal
B) CULTIVO
M. Endocérvix, uretral, rectal y faríngea
Inconveniente: técnica invasiva y conservación especial
C) PCR
Muestras vaginales y orina. No invasiva
De elección para Chlamydia
TRATAMIENTO
� Infección por Gonococo cubrir también Chlamydia (Coinfección 25%)
A) GONOCOCO
Ceftriaxona 150-250mg i.m Ó Cefixima 400mg vo
B) CHLAMYDIA
Azitromicina 1g v.o (dosis única) Ó Doxiciclina 100mg/12h x 7 días
� Tratamiento de los contactos (3 sem)
� Despistaje otras ITS (VIH, VHB, VHC, LUES)
CISTITIS
� Etiología: E.COLI (80-90%), Proteus, Klebsiella, S. saprophyticus
- Hospital, ITU complicada, portador sonda vesical, ATB previos: Enterobacterias, P. aeruginosa, Cándida...
� Clínica:
- DISURIA - HEMATURIA
- POLAQUIURIA - URGENCIA MICCIONAL
- TENESMO
DIAGNÓSTICO Y TRATAMIENTO
� Tira reactiva; sedimento de orina si patólogica.
� Si factores de riesgo, solicitar analítica básica y Rx de abdomen.
� Urocultivo en: varones, reciviva, orígen intrahospitalario, ITU complicada. Valorar ecografía
� TTO:- Fosfomicina 3g monodosis
− Cefuroxima 250mg/12h x 3-5 días� Si ITU complicada o no mejoría: Amoxicilina/Clavulánico
500/125mg/8h x 7 días (o Ciprofloxacino 500mg/12h x 7-10 días)
PROSTATITIS
� E. COLI (80%)
� CLÍNICA
- FIEBRE, MALESTAR GENERAL, SÍNTOMAS IRRITATIVOS/OBSTRUCTIVOS
� E.FÍSICA: Tacto rectal (próstata grande, DOLOROSA)
- Contraindicado el masaje� DIAGNÓSTICO
- Urocultivo
- Analítica si sepsis
- Hemocultivos
TRATAMIENTO
� Amoxicilina/Clavulánico 875/125mg/8h vo
� Ciprofloxacino 750/12h o Levofloxacino 500mg/24H vo
durante un período de 3-4 semanas
PIELONEFRITIS
� Infección renal y de las vías urinarias altas
� CLÍNICA-
- Fiebre + Escalofríos + Dolor lumbar/abdominal
− Náuseas/Vómitos
− Síndrome miccional
− PPL +
RETENCIÓN URINARIA
� DEFINICIÓN: Imposibilidad de vaciar el contenido vesical
RETENCIÓN DE ORINA� Conceptos básicos:
- Oliguria < 500ml/día (volumen urinario)
- Anuria < 100ml/día
- Poliuria > 2500ml/día
� Presentación:
- AGUDA Y TOTAL: RAO
- CRÓNICA Y PARCIAL
� Etiología más frecuente: OBSTRUCTIVA (HBP)
- Otras: infecciosas, postoperatorias, medicamentosas, neurológicas, psicógenas
RETENCIÓN AGUDA DE ORINA
� ANAMNESIS Y E.FÍSICA
- Palpación abdominal (Globo vesical)
� CLÍNCA
- Deseo miccional intenso con dolor hipogástrico intenso y agitante
� TRATAMIENTO: Sondaje vesical uretral
Contraindicado: uretritis aguda, prostatitis aguda, trauma.vesical, estenosis uretral
- En estos casos: Cistotomía suprapúbica
RESULTADO DEL SONDAJE...
A) ANURIA
- Analítica básica con función renal, ionograma y sedimento
- Rx de abdomen y tórax
- Ecografía: valorar estado de vía urinaria
INGRESO
B) RETENCIÓN
1. Complicada
- Fiebre, hematuria, poliuria, F.Riesgo
INGRESO EN URO
HEMATURIA
� Hematuria aislada monosintomática
� Microhematuria >2-3 hties/campo
� Hematuria macroscópica >100 hties/campo
� Pseudohematuria: alimentos, pigmentos endógenos, fármacos
� Origen
DIAGNÓSTICO1. Anamnesis
� Ant. Familiares: poliquistosis renal, sd. Alport, hematuria familiar, litiasis, anemias hemolíticas
� Ant. Personales:
- Pseudohematuria
- Ejercicio reciente
- Litiasis
- Hematuria macro indolora (cáncer)
- Episodios de dolor lumbar...
2. Exploración física (identificar la causa)
Neoplasia ante varón > 50 años con macrohematuria monosintomática
Vías urinarias: roja, coágulos, dolor, sd.miccional
Piuria con cultivo estéril: TBC, infección tratada reciente, inflamatoria...
HEMATURIA MACROSCÓPICA
1. Recoger muestra de orina
2. Exploración física
3. Analítica básica + urocultivo (si sedimento +) y Rx abdominal (valorar ECO)
4. Sondaje vesical
- Coágulos: LAVADOS CON S.F ( sonda 3 vías)
� Si buena evolución y no anemización
TTO: Ingesta hídrica abundante, sonda vesical (ATB), visita con urología.
HEMATURIA MICROSCÓPICA1. Sospecha clínica importante para el dx
2. Anamnesis y exploración física
3. Clínica
- Dolor lumbar Cólico nefrítico?
- Disuria+dolor HG+fiebre Prostatitis?
(ver protocolo)
� Otros: sospechar causa nefrológica
CRITERIOS DE INGRESO
� Hematuria macroscópica persistente con repercusión hemodinámica
� Retención urinaria por coágulos
� Hematuria recidivante de causa tumoral
BIBLIOGRAFÍA
- MIR ASTURIAS 2010
- www.uptodate.com
- www.fisterra.com guias clínicas
- www.3clicks.com