�4 2013KO URTARRILAREN 27A
ASTEKO GAIA
ZENTRAL NUKLEARREN ERAISTEA
Neurrigabea, inkognitaz josia
Zentral nuklearrak eraistea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, erradioaktibitateak eragitenduen amesgaiztoa ez baita planta ixtearekin batera amaitzen. Prozesu arrunt luzea eta
ikaragarri garestia da atzetik datorrena, baina batik bat, ezezaguna, zientzialaririkjakintsuenak ere sasi-eskola egiten dutenen pare uzten dituena. Kontuan hartzeko
baldintzak, krisi garaiotan aitzakia bila dabiltzanentzat.
| JOXERRA AIZPURUA |
DENBORAK AURRERA egin ahala, agortu egin-go dira Garoña zutik edukitzeko aitzakiak.Gero eta hurbilago dago zentral nuklearraeraisteko pausoak emateko unea, eta honen-bestez, gero eta zailago dute horretarako ira-garritako epeari, aurtengo uztaila, luzapenak
asmatzea. Batek baino gehiagok ospatuko duberrogei urte bete dituen zentralaren itxieraeta askorentzat historiarako geldituko dengertaera bilakatuko da.
Zentralak ez du dagoeneko elektrizitateriksortzen, baina muinetik darion erradioaktibi-
Txernobilgo 4. erreaktoreari egin beharreko estalki berriak –Munduko Zortzigarren Miraria deitu izan zaio– aspaldi beharzuen bukatuta. Lehendik duen hormigoizko sarkofagoak pitzadura larriak eta beste ditu. Kutsatzen jarraitzen du.
2013KO URTARRILAREN 27A 5�
tatea ez da uztailean etengo. Nuclenor enpre-sak eraiste-plangintza aurkeztu beharko dutartean, eta plangintza hori ezagutu arte ezergutxi ziurta baliteke ere, ez genuke harritubeharko Garoñako zentralak hartzen dueneremua beste ehun urtez –gehiago ez badira–erabiltzerik ez balego. Hainbat dira munduanitxi behar diren zentral nuklearrak, eta horre-tarako planteamendu estandarrak baldinbadaude ere, horietariko zentral bakoitzalaborategi bakan bilakatuko da.
Zentralak jendearen borondatez itzaltzeagauza bat da. Arrunt bestelakoa da istripuzedo matxuraz itxi behar izatea. Gogoan ditu-gu Txernobil eta Fukushima, baina Katalu-niako Vandellos I ere akatsengatik itxi zuten.
Krisi ekonomikoaren aitzakianZentral nuklearren eraisteak zer nolakodimentsioa hartzen duen, hiru datuk adieraz-ten dute ondoen. Bat: kasurik gehienetanehun urtetik gora behar dira eraiste prozesuaamaitzeko. Esan nahi baita, egun bizi garenokez dugu zentral nuklearren eraiste erabatekoaezagutuko. Bi: ehun milioika euro behar iza-ten dira langintza behar bezala burutzeko, etahonenbestez, erraz da imajinatzea zereginhauek baztertzeko tentazioak ugariak izangodirela, edo azkar eta baldar joka litekeela,sosak aurrezte alde. Eta hiru: zentral nukleararruntak erradioaktibitate-maila ezberdineta-ko 10.000 m3 hondakin sortzen du. Honda-kin erradioaktiboenak zentralaren muineanaurkituko ditugu, erregaia egon den tokian,baina muina osatzen duten elementuak trata-tzeko modurik ez dago. Hor nonbait pilatukodira, beraz, ontziak eta gainerakoak. Zentra-leko porlanezko hormei eta gainerako ele-mentuei, bestalde, ehun urte pasatsutan apal-duko zaie erradioaktibitate maila, edo halauste da behintzat.
Garoña txikia da martxan diren beste zen-tralekin alderatuta, eta aditzera eman izan zai-gunez, ez du istripu larririk izan funtzionatuduen bitartean. Hortaz, eraiste “normala”espero beharko genuke. Alabaina, artikuluhau irakurriko duen inork ez du jakingobenetan Garoña behar bezala eraitsiko oteden, ez baita ehun urte barru biziko. Hortaz,eta gerratan esan ohi den bezala, irabazlea
AEB 104 101.216
Frantzia 58 63.236
Japonia 55 47.348
Errusia 32 23.084
Alemania 17 20.339
Ipar Korea 20 17.716
Ukraina 15 13.166
Kanada 18 12.679
Erresuma Batua 19 11.035
Txina 12 9.624
Suedia 10 9.399
Espainia 8 7.727
Belgika 7 5.943
India 19 4.183
Txekiar Errepublika 6 3.686
Suitza 5 3.252
Finlandia 4 2.721
Bulgaria 2 1.906
Brasil 2 1.901
Hungaria 4 1.880
Hegoafrika 2 1.842
Eslovakia 4 1.760
Mexiko 2 1.310
Errumania 2 1.310
Argentina 2 935
Eslovenia 1 696
Herbehereak 1 485
Pakistan 2 400
Armenia 1 176
Estatua kopurua MW Eraikitzen
Txina27
Errusia11
Hego Korea5
India5
Japonia2
Eslovakia2
Ukraina2
Bulgaria2
Taiwan2
Iran1
Brasil1
Frantzia1
Finlandia1
Pakistan1
AEB1
Argentina1
Artikulu hau irakurriko dueninork ez du jakingo benetan
Garoña behar bezala eraitsikoote den, ez baita
ordura arte biziko
Zentral nuklearrak munduan
�6 2013KO URTARRILAREN 27A
LEHEN ETAPALehenengo eta behin, erregaia, kontrolekobarrak eta likido kutsatuak erretiratzen dira.Zirkuitu primarioari kutsaduraren aurka jarri-tako babesa mantendu egin behar zaio etanolabaiteko irekidura duten elementuak (bal-bulak, tapakiak, tutueria...) itxi behar dira,ondo zigilatu. Eraikina bere horretan manten-du behar da eta erradioaktibitate azterketak,alegia kontrol-neurri guztiak, pasatu beharkoditu, zentrala martxan balitz bazala.
BIGARREN ETAPAZirkuitu primario edo nagusiko babesa sendo-tu behar da, itxierak areago itxi, normalki hesiberriak eraikiz. Hortik kanpo gelditzen denarierradioaktibitatea neurtzen zaio eta ematenduen mailaren arabera, garbitu, desmuntatuedota bere horretan utzi beharko da. Erradio-aktibitatearen kontrola ez da aurreko faseanbezain zorrotz beteko, baina azterketak ezin-bestekoak dira. Jakina, baita pertsonen gaine-koak ere.
HIRUGARREN ETAPAZentrala osatu duten elementu guztiak des-muntatu eta desegin egin behar dira. Kutsadu-ra garbitu ondoren, zentralak hartzen zuenorubea libre da.
Gaur ezagutzen ditugun zentralak inoiz hiru-garren etapara helduko ote diren ikusteke dago.Izan ere, etapa batetik bestera pasatzeko urteakbehar dira –kopurua, hondakinen erradioaktibi-tate mailaren araberakoa da–. Kasurik optimis-tenean 110 urte behar dira hirugarren etaparaheltzeko. Nolanahi ere, ezinezkoa izango daorubearen lurra, geruza freatikoa eta ekosistemazein egoeratan izango diren aurreikustea.
Bestelako susmorik ere bada etapa haueidagokienez. Izan ere, krisi ekonomikoak, ener-gia nuklearraren gaineko ezezagutzak eta hon-dakin biltegien kopuru urriak zaildu egitendute hirugarren etapa horren alde amestea.
Zentral nuklearren eraiste faseak
gehien irauten duena baldin bada, Garoñaguk itxiko dugu, baina hura izango da beneta-ko irabazlea.
Arestian aipatu bezala, bete-betean harra-patu gaituen krisi honen eraginez batez ere,itxi diren lantegiak eta saldu ezin izan direnetxe erdi-eraikiak gero eta egoera penagarria-goan ikusten ditugu. Zerbaitek produzitzekobalio ez badu, bertan behera uzten da, aban-donatuta. Nola ziurtatu, beraz, Garoñako
hondakinek trataera egokia izatea? Nucleno-rrek edo Iberdrolak ordainduko dute, baldineta argiagatik hilero ordaintzen dugun kuotanzentrala eraisteko zatia ordaintzen badugu,eta honenbestez gu geu izango gara eraisketaordainduko dugunak. Gure osasun zerbi-tzuak edo erretreta ordaintzeko sistemazalantzan dagoen honetan, nola arraio jokoditugu ziurtzat, nola sinetsiko diegu zentralaeraisteko hartu beharreko lanak bete egingo
Eraisketarako eragozpenak kontuan hartuta, zentral nuklearrak bere horretan hobiratzeko proposamena egin dute eskarmentu handiko zenbait zientzialarik.
2013KO URTARRILAREN 27A 7�
BEHERALAKO ERAISTEAZentrala desaktibatu ostean, erregaia azkarsamar atera eta zenbait urteren bueltan zentralaosatzen zuten elementuak desmuntatzen hastendira.
EPE ERTAINEKO ERAISTEAErregaia atera ondoren zentrala “egoera pasibo-an” uzten da, ehun bat urtez geldirik, elemen-tuen erradioaktibitatea makaldu zain. Ondoren,erradioaktibitate mailaren arabera beti ere, erais-keta dator.
IN SITU HILOBIRATZEAZentral nuklearra porlanez, harriz eta lurrezestaliko litzateke, haren gainean mendia osatuarte (irudian). Eraitsitako elementu erradioakti-
boak tratamendu zentroetara edo hondakintegiseguruetara garraiatzeak ekarriko lituzkeen era-gozpenak izan zituzten gogoan, proposamenhau aurkeztu zutenean.
Aukera teorikoak dira hirurak ala hirurak,oraindik ez baita inoiz zentral nuklearrik funda-mentuz itxi. Zenbait eraiste bidean dira, bainahorien berri apenas zabaltzen da. Urriak diradatuak. Berehalako eraisteak ez dira gertatu,erradioaktibitatearekin lan egiten duten laborate-gi txikietan ez bada. Datorren hamarkadanehunka izango dira eraitsi beharrekoak eta unehonetan ez da aski laborategi epe motzean pila-tuko diren hondakin erradioaktibo horiek denakparaleloki tratatzeko. Laborategi berriak eraiki-tzea, garesti ez ezik, arazo ere bada, tokian toki-ko biztanleek aurkako jarrera aktiboa hartzenbaitute. Frantzian, kasura, gero eta argiago agerida in situ hilobiratzearen aldeko postura.
Frantziako Estatuan datozen 25 urteetan 58zentral nuklear eraitsi beharko dituztela kontuanhartuta, 30.000 milioi eurotik gorako gastuaaurreikusi zuten François Lampérière eta Chris-tian Ngò ikerlariek, eta erantsi, goranzko desbi-derazioa ikaragarria izan daitekeela, ezin delakojakin zentral bakoitzaren egoera zehatza zeinden. Halaber, aitortu zuten 600.000 m3-tik gora-koa izango litzatekeela hondakin kopurua, eta ezdagoela aski biltegirik hori guztia hartzeko etatratatzeko.
Proposatzen duten alternatibak %60-80 txiki-tuko luke kostua eta 10-20 urtez besterik ez litza-teke babestu beharko, erradiazio-maila epehorretan apalduko litzatekeela estimatzen dela-ko. Ez dute baztertzen hilobi erraldoi horienkontrako kexa azaltzen duten herriak konpentsa-zio ekonomikoz limurtzea.
Itxura eman badezake ere, ezin liteke zientzia-lari malapartatu pare baten burutazio zorotzathartu. Ziurrenik estrategia hau erabiliko da Txer-nobilen eta Fukushiman, eta energia nuklearrabaliatzen duten herrialdeetan ere kontuan hartudute hipotesia. Besteak beste Espaniako EnergiaNuklearraren Kontseiluak.
Kontuan hartu diren estrategiak
direnik? Arazo ekonomikoak tarteko, atzera-tu egin dira Txernobileko zentralari jarribeharreko porlanezko esferari dagozkion
lanak. Eta Vandellos I-eko itxieran hiru urte-tik gorako desfasea daramate arazo tekniko,logistiko eta ekonomikoak direla kausa.
Hamarkada honetan, ia 500 zentral nuklearizango dira martxan munduan, eta horietarik200, hamar urte hauek pasa baino lehen hasibeharko dute eraisten. Eraitsi beharreko zen-tralak gutxi batzuk izatea edota 200 izatea ezda berdin. Zergatik? 200 arazo potolo izangoditugulako paraleloan, eta krisi garaian. Hori
Hamarkada honetan ia 500 zentral nuklearizango dira martxan munduan, eta horietatik
200 bat, epe berean hasi beharko duteeraisten. 200 arazo larri, beraz, paraleloan
ZENTRAL NUKLEARREN ERAISTEA
ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Koktelikaragarri lehergarria da esku artean duguna.Zentral batzuk erakitze bidean dira, bestezenbait eraisteko zain, beste batzuek istripuaezagutu dute, eta hainbatekin ez dugu jakingozer egin. Ez dago ihesbiderik. Garbi dagonuklearrak bizitza baldintzatuko duela dato-zen mendeetan.
Energia nuklearraren aldeko apustua eginduten zenbait estatu aberatsek zalantzanjarri dute orain arteko euren estrategia, Ale-mania eta Frantzia kasu. Beste batzuk, aldiz,indartu eta areagotu egingo dute. Esatebaterako Txinak eta Japoniak (bai, Fukushi-makoa gertatuta ere). Estimazio batzuenarabera, hogei urte barru 900 zentral nuklea-rretik gora izan ditzakegu munduan, gaurdagoenaren bikoitza.
Zientziak ordea, aurrera egingo du, etapentsatu nahi dut, halabeharrez, gure seme-alabek aurkituko dutela erradioaktibitateare-kiko bizitza-oreka, baina zenbait belaunaldikminbizi orokorrari egin beharko diote aurre,horrekin bizitzen ikasi beharko dute. Lurerradiatuen eraginez, derrigo-rrezko populazio migrazioak ger-tatuko dira eta sistema ekologikoosoak transformatu eta desager-tuko dira. n
Erradioaktibitateak gure gorputzean duen eragina
Kataratak
Ile galera Larruazaleko minbizia
BiriketakominbiziaBularreko
minbizia
urdailagoragalea eta diarrea, oka egiteanodola
ugalketa sistemaobarioak eta obuluak kaltetzen ditu
ugalketa sistema
prostata etabarrabilak kaltetzen ditu
immu-nitate
sistemaglobulu gorriak,
globulu zuriaketa plaketak
suntsitzen ditu
hezur-muinaleuzemia, gutxiegitasuna...
tiroide guruinaIodo
erradioaktiboaklarriki kaltetzen
du tiroidea